Morgunblaðið - 01.07.1962, Side 10

Morgunblaðið - 01.07.1962, Side 10
10 MORCl ISBLAÐIB Sunnudagur 1. júlí 1962 L Afbrot framin ölæði algengust HEIMSÓKN ARTÍ MINN á vinnuhælinu á Litla-Hrauni í Flóa ætti eiginlega skv. reglu gerð að vera um 2 tímar e.h. á sunnudögum. En þar sem áætlunarferðirnar frá Reykj a vík eru kl- 9 á morgnana og fram hjá Litla-Hrauni til Reykjavíkur kl. 5:30, þá fá ættingjar og vinir fanganna 29, sem þar eru, að koma strax á sunnudagsmorgun, borða hádegismat og dveljast megnið af deginum inni hjá þeim. Sl. sunnudag slóst ég í för með manni, sem nýlega hefur verið á Litla-Hrauni og ætlaði í heimsókn til fyrrver- andi samfamga sinna, átti við suma erindi, þar sem hann reynir að verða þeim að liði og reka fyrir þá ýmis erindi í bænum. Er við ókum austur Hellis- heiðina í glampandi sólskini, komst ég að raun um, að það sem föngunum hafði helzt leg ið á hjarta, var að biðja hann um að athuga fyrir sig hvort nokkur von væri um eftirgjöf af fangelsistíma, eftir þriðj- ung af fangavist, helming og svo framvegis. Og samferða- maður minn tjáði mér, að hann teldi það til mikilla bóta og hagræðis, ef komið yrði á laggirnar nefnd, eins og víða er erlendis, sem fylgist með föngunum og tekur til endur- skoðunar hvort þeir eigi að sitja af sér allan dóminn eftir ákveðinn tíma, t.d. þriðjung af fangelsisvistinni og gerir síðan tillögur til dómsmála- ráðherra. — Þetta mundi verða til þess að fangarnir vissu á hvaða- stigi málsins þeir hefðu von um endurskoð un og eftirgjöf og hvenær ekki. Hliðið á girðingunni var ó- læst. — Við gengum inn og meðfram snoturlega ræktuðu blómabeði. — Sami fanginn ræktar þetta blómabeð á hverju vori. Hann var hér í fyrravor og í ár var hann kpm inn inn aftur í tæka tíð til að búa það undir sumarið, segir samferðamaður minn bros- andi. Sunnan við húsið liggja Víninu að kenna — og þó Sá sem ég hitti fyrst að máli, er í einum af stærri klefunum, enda er hann bú- inn að vera þarna lengur en ýmsir aðrir, taka út 3 ár af 10 ára fangelsisdómi. Þetta er 25 ára gamall piltur, útitek- inn og liðlegur í hreyfingum' Hann sezt á rúmið sitt og býður okkur sæti á stólum. Klefinn er grænmiálaður, mál aðar myndir á veggjum, gerð ar af laghentum fyrirrennur- um hans, taflborð málað á borðplötu, útvarp á litlu borði og nokkrir reyfarar. — Hér er yfirleitt svipuð lesn- ing og maður hefur til sjós, segir hann til akýringar og er ég rek augun í skrín, snotur- lega skreytt með kuðungum og skeljum, segir hann mér að eftir að búið er að læsa hvern fanga inni í sínum klefa kl. 9 á kvöldin, þá hafi hann sér til dundurs, ásamt því að WMWWi handfangi, er það mikið sál arlegt áfall. En mér hefur gengið vel að laga mig eftir aðstæðum, eftir að ég kom úr Steininum hingað austur. Það er slíkur reginmunur að það skilur enginn, sem ekki hefur lent í því. Þar er ekkert að gera annað en æða eirðar- laus um klefann og bíða þess að eitbhvað gerist. En það ger ist ekkert. Auðvitað hlýtur það að reyna á taugarnar að vera ófrjáls, þegar árunum fjölgar, þó ég sé ekki farinn að finna svo mjög fyrir því. En maður verður að taka af- leiðingum af sínu afbroti. Það er þýðingarlaust að saka aðra um það. Eftir að dómur er fall irm, er ekkert að gera annað en reyna að búa í haginn, þannig að manni' geti liðið sem bezt úr því sem komið er. — Og rimlarnir fyrir glugg unum, hafa þeir truflandi á- hrif? þegar ég framdi mitt. afbrot og man það ekki. Þetta mun hafa gerzt á andartaki. Það er e.t.v. hægt að kenna víninu um það — og þó ekki. En eitt er víst, ég smakka aldrei vín framar. Nóg að það komi manni einu sinni í bölvun. Það mundi lítið þýða að fara héðan með þá hugsun að verða e.t.v. aftur ölvaður. — Maður er búinn að leggja nóg á aðstandendur sína, þó ekki sé byrjað aftm á sama leik. — Jú, það er lang algeng- ast að menn komi hingað eftir afbrot framin í ölæði. Það er satt að segja hending ef menn lenda hér öðruvísi. Minnst verkefni á veturna Meðan fangarnir eru að borða hádegismatinn, göng- um við um staðinn. Nautgrip ir búsins, 60 að tölu, eru úti, og fé, 110 kindur, komið á fjall. Aðalviðfangsefni fang- Litla Hraun FréttamaBur Morgunblaðsins heimsækir Litla-Hraun nokkrir fangar í sólbaði. — Sunnudagurinn er frídagur, en vinnuskylda kl. 9—6 aðra daga vikunnar. Vaktmaður opnar með lykli fyrir okkur rimlahurð sem er fyrir úti dyrunum, og í vaktmannsklef anum, þar sem þrír verðir sitja og tefla, gef ég upp nafn ið mitt. Þetta er ákaflega ein- falt og ólíkt þægilegra en ég „á að venjast". Eg hefi einu sinni áður komið í fangelsi, í Belgíu, er ég fór þangað með verkefni sem fangarnir áttu að vinna. Þá hafði heyrzt mikið lyklaglamur og 5 hurð- um verið upp lokið og læst að baki mér, auk þess sem ég varð að gera skriflega grein fyrir erindinu, áður en ég fékk að ljúka því. í fylgd með samferðamanni mínum gat ég hitt nokkra fanga að máli í klefum þeirra, kaus það held ur en gefa mig á tal við pilt- ana sem sátu við spilaborð eða þá sem voru að koma frá að synda í sjónum í fylgd með gæzlumanni. lesa og hlusta á útvarp, að búa þessi snotru skrín, sem hann og annar fangi láti selja iýrir sig í bænum. Gæzlumenn fari með þeim niður í fjöru, þar sem þeir tíni skeljar og kuðunga. Á daginn ekur hann traktor eða vinnur önnur störf sem til falla. Milli vinnu tíma og lokunartíma er oft leikinn fótbolti úti. — Það er gott að verða vel þreyttur til að sofna fljótt, segir hann. Annars kemur þetta reglu- bundna líf upp í vana og verð ur svo sjálfsagður hlutur, að þau hátíðakvöld sem ekki er lokað fyrr en á mdðnætti, þá er maður orðinn eirðarlaus löngu fyrr og farinn inn til sín í rólegheitin. — Hugsa? Eg hugsa ekki. Það er um að gera. Einn og einn telur dagana og þá geng ur allt miklu verr. Eftir að hafa lesið um fangelsi og fangavist, hélt ég að þetta væri miklu verra. í fyrsta skipti, sem maður lendir fyr ir innan læsta hurð með engu — Það er eins gott að hafa dregið fyrir, svo þeir sjáist ekki. En þeir verða sjálfsagt að vera þarna. Ekki að vita hvað kynni að koma yfir mann andartak á kvöldin og næturna, þó fangarnir séu mjög frjálsir við vinnu sína á daginn og engum detti í hug að reyna að hlaupast á brott. Það hefur ekki komið fyrir síðan ég kom hingað og yfir- leitt hefur ekkert út af borið. Og út á samfanga eða fanga- verði hefi ég ekkert að setja, — Fylgistu með því sem ger ist utan við þennan stað, þeg ar þú veizt að þú ferð ekki héðan í bráð? — Já, hér ríkir engin tilfinn ing fyrir því að mann varði ekki um það sem er að gerast fyrir utan. Allir eru sólgnir í blöð og útvarp og það er geysi legur munur að vera í sam- bandi við fólk sitt gegnum heimsóknir. Þó þetta hafi kom ið fyrir, þá verður langt líf fram undan að afplánun lok- inni. Eg var dauðadrukkinn, anna er að vinna á buinu og að kartöflurækt haust og vor Einnig er unnið að >vi a steypa plötur og 1 vor grofu þeir fyrir grunni nýs vinnu skála fyrir hælið, sem ætlun in er að nota á veturna, þeg ar verkefnin eru minnst. A vatni fyrir neðan hælið liggja skrítnir bátar mieð blaktandi veifum við heimatil'búna bryggju, líkast því sem strák ar gera sér af vanefnum. Það er margt gert sér til dund urs, segir samferðamaður minn. Annars kitlar sama f jósa lyktin vitin og sömu sóleyj- arnar gleðja augað sem ann ars staðar á þessu vori. Eg veiti því athygli, að girðingin er langöflugust meðfram þjóð- veginum, sennilega er það eini staðurinn þar sem hún er mannheld. Það lítur út fyrir að hér sé meiri þörf á að halda fólki úti en inni. Við skoðum sellurnar í kjall aranum, þar sem hægt er að einangra illviðráðanlega fanga um tíma. Þetta eru glugga- lausir klefar með steyptum rúmbálki og dýnu á, ljósi í lofti, loftventlar út og fram á ganginn og hiti sá sami og annars staðar í húsinu. Þess- ir klefar hafa ekki verið not- aðir lengi til geymslu á föng um vinnuhælisins, enda ekki notaðir nema í ítrustu neyð, að því er forstöðumaðurinn tjáði mér síðar. En lögreglu- yfirvöld sýslunnar fá að stinga þar inn drukknura mönnum, sem þarf að fjar- lægja af almannafæri. Hann telur þetta afleitt fyrirkomu- lag. Iðulega sé komið með öl- óða menn um miðjar nætur, og hávaðinn í þeim véki upp fangana í húsinu og valdi ó- róa að næturlagi. Okkur er boðið að borða. Við borðið eru 4 konur, sem eru í heimsókn hjá mönnum sínum, hafa komið með morg- unbílnum, ásamt 5 gestum öðr um. Það ber á góma að ó- þægilegt sé hve langt er milli förða, því erfitt geti verið að koma fyrir börnum svo snemma dags og í svona lang an tíma. Annars er mér sagt, að margar konur komi annan og þriðja hvern sunnudag þrátt fyrir það. Á borðum er súpa og steik og mjólk að drekka. Maturinn er ljómandi góður. Mér er sagt að einn fanganna hafi nýlega tekið að sér matseldina fyrir hælið. Og eftir matinn fer ég í eldhúsið, þar sem hann er að ganga frá ásamt þremur aðstoðarmönn Ekki dautt tímabil — Eg hefi hugsað mér að fá að vera áfram við eldamennak una hér, segir þessi 32 ára gamli Reykvíkingur, sem er að afplána 10 ára fangelsis- dóm. — Það er allt annað að hafa þetta ekki dautt tímabil í lífi sínu. Eg er búinn að vera í eitt ár til aðstoðar matsveini hér og langar til að fá ein- hverntíma seinna meir mat- sveinsréttindi. Nei, ég hefi aldrei fengizt við slfkt áður eða yfirleitt neitt. Maður hef ur verið svo laus í rásinni. Þá hlýtur illa að fara. Honum hrýs auðheyrilega hugur við að hann skyldi haia framið annað eins afbrot í ölæði og raun ber vitni. — Svo mangir neyta áfengis og ég skil ekki hvernig ég einn get orðið svona undir áhrifum. En úr því þetta hefur komið fyrir mig einu sinni í ölæði, þá get ég aldrei treyst því að slíkt gæti ekki gerzt aftur, ef ég smakka vín. Eg held að þetta hafi verið meira en næg lækning fyrir mig hvað áfeng isnautn snertir, enda aldrei langað í vín síðan. — Er um nokkurt vín að ræða hér? — Nei, að vísu ekki. Það er í rauninni skrítið, að þó hér sé mikið af óreglumönnum, þá bera þeir sig eklkert eftir því að ná í áfengi. Þetta ár, sem ég ér búinn að vera hér, hefi ég aldrei orðið var við á- fengi eða nautnalyf. Hér riik ir mjög mikil reglusemi. — Fangarnir vilja sýnilega líka hafa það þannig. Guðmundur Jóhannsson, forstöðumaður hælisins, er mjög ábyggilegur maður. Hann gefur strax á- kveðin svör og allt sem hann segir stendur sem stafur á bók. — Svo þér finnst þú ekki vera að eyða lífi þínu hér til einskis. — Nei, þetta er ekki svo voðalega mikill hluti af æv- inni. Ef maður vill líta þann ig á það, get ég sagt að fang elsisvistin hafi stöðvað mig á niðurleið. Maður hefði alveg eins getað haldið áfram að drekka sig niður í rennustein inn. Og það er allt annað að vera hér eða í tugthúsinu. Þar er maður svo lengi innilokað- Framh. á bls. 15.

x

Morgunblaðið

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.