Morgunblaðið - 22.08.1962, Qupperneq 10

10
Miðvikudagur 22. ágúst 1962

Útgefandi: Hf. Arvakur, Reykjavik.
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Valtýr Stefánsson (ábm.)
Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Útbreiðslustjóri: Sverrir Þórðarson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6.
Auglýsingar og afgreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 22480.
Askriftargjald kr. 55.00 á mánuði innanlands.
1 lausasölu kr. 3.00 eintakið.
MORGVNBLAÐ
~Já_________
IÐ
IITAN UR HEIMI
Hve lengi tekst Frökkum að
hindra aðild Breta að EBE?
UMRÆÐ URNAR UM
A USTUR VIÐSKIPTIN
TTinar miklu umræður, sem
að undanförnu hafa ver-
ið í dagblöðum um austur-
viðskiptin svokölluðu, hafa
mjög stuðlað að því að allur
abnenningur gerir sér nú ljós
ari grein en áður fyrir því
hvers eðlis þessi viðskipti
hafa verið og eru.
Má draga niðurstöður þess-
ara umræðna saman í stutt
mál, og er þetta það helzta:
Frá Rússlandi kaupum við
ýmsar „standardvörur", svó
sem olíur, jám og timbur.
Hafa þessi viðskipti gengið
nokkurn veginn snurðulaust
þrátt fyrir innflutnings-
frelsi. Þó að viðskipti þessi
séu á sumum sviðum óhag-
kvæmari fyrir okkur en kaup
á frjálsum mörkuðum höfum
við samt keypt meira af Rúss
um en þeir af okkur, þannig
að við skuldum þeim allmikl-
ar fjárupphæðir, sem við
óskum að greiða í íslenzkum
afurðum, en þeir hafa enn
ekki keypt.
Um önnur kommúnistaríki
gegnir yfirleitt allt öðru
máli. Þaðan hafa mestmegnis
verið keyptar fullunnar iðn-
aðarvörur, sem í mörgum til-
fellum hafa reynzt illa og
verið á óhagkvæmu verði
auk margháttaðra erfiðleika
við afgreiðslur.
Vörugæðin þekkja menn
og hafa raunar betri aðstöðu
nú að undanfömu en áður til
að dæma einnig um verðið
vegna samanburðar við verð
vöru, sem annars staðar er
keypt. Ætti því ekki að þurfa
að eyða að því mörgum orð-
mn.
En enda þótt íslendingar
haldi uppi viðskiptahömlum
til að vernda vörukaup í þess
um löndum þá hefur þeim
ekki tekizt að afgreiða sam-
kvæmt samningum. Sumar
vörutegundir hafa alls ekki
verið afgreiddar, aðrar kom-
ið of seint eða þá að öðru
visi hefur verið afgreiit en
um var samið. Af þessu hafa
sprottið margvísleg vand-
ræði og nú eigum við íslend-
ingar inni háar fjárhæðir hjá
sumum þessara landa, sem
þau virðast ekki geta greitt
með framleiðsluvörum sín-
um.
ÞVINGUÐ
VÍÐSKIPTI
egar það er hugleitt að ís-
lendingar eru eina ríkið
í Vestur-Evrópu sem við-
heldur viðskiptum við komm
únistaríkin með innflutnings-
þvingunum, sést hve órétt-
mætar eru ásakanir stjórnar-
andstæðinga um það að ís-
lenzka ríkisstjórnin sé vís-
vitandi að eyðileggja við-
skipti við kommúnistaríkin.
Á rúmum þriðjungi inn-
flutnings okkar eru nú inn-
flutningshöft einungis í þeim
tilgangi að tryggja það að
verulegur hluti þessara vara
séu keyptar í kommúnista-
ríkjunum, því að reyndin
hefur verið sú að sáralítið
hefur verið keypt þar, þegar
heimilt hefur verið að kaupa
vörurnar annars staðar. Ýms
önnur Evrópulönd hafa veru-
leg viðskípti við kommún-
istaríkin án þess að þau séu
þvinguð. Byggjast þau við-
skipti á því að kommúnista-
rí'kin gera sér grein fyrir því
að í þeim viðskiptum verða
þau að vera samkeppnisfær
og senda því sínar beztu
vörur á þessa markaði á seiri
hagkvæmustu verði. En í við
skiptunum við íslendinga
hefur þetta ekki skipt máli,
því að þeir hafa einir setið
að markaðinum.
Hinn 9. þ.m. gerði Mbl.
þessi viðskipti að umræðu-
efni í ritstjómargrein og
sagði þá m.a.:
„Auðvitað eru það hags-
munir útgerðarinnar að geta
selt sem mest og víðast, og
þeir hagsmunir eru vissulega
þungir á metunum, en tak-
mörk eru þó fyrir því hvaða
byrðar er hægt að leggja á
herðar neytenda til að gæta
hags útgerðarmanna. Við það
mat verður að hafa hliðsjón
af hagsmunum þjóðarheild-
arinnar“.
Um það þarf ekki að deila
að íslenzkir neytendur hafa
stórskaðazt á viðskiptunum
austantjalds, þar sem þeir
hafa verið neyddir til að
kaupa verri og dýrari vörur
til neyzlu en ella. Hitt er
líka staðreynd að síðan
kommúnistaríkin gerðu sér
grein fyrir því að við ættum
annarra kosta völ en að
kaupa hjá þeim hefur verið
mun betra að ná viðskipta-
samningum á heilbrigðum
grundvelli. Þess vegna hefur
viðreisnin beinlínis stuðlað
að því að heilbrigð viðskipta-
sambönd kæmust á við þessi
ríki. ...- .... - - •
Flestir fréttaritarar, er fjallað
hafa um samningaviðræðurnar í
Brússel um væntanlega aðild
Breta að efnahagsbandalaginu,
virðast á einu málli um, að Frökk-
um sé um að kenna, að ekki varð
þar komizt að endanlegri niður-
stöðu.
Eins og kunnugt er, slitnaði
upp úr viðræðum fyrir nokkru.
Stjórnmálamenn í V-Evrópu virð
ast þó flestir þeirrar skoðunar,
að þar með sé ekki ráðið, að ekki
verið af aðild Breta. Þvert á móti
hafa margir þeirra tekið í þann
streng, að aðeins sé um hlé að
ræða, og betri árangur muni nást
er viðræður hefjast síðar á
haustinu:
Að svo skyldi fara um þessar
viðræður, sem raun varð á, kem-
ur sér að mörgu leyti illa fyrir
VIÐSKIPTIN í
FRAMTÍÐINNI
að leikur ekki á tveim
tungum að valdamenn í
kommúnistaríkjunum hafa
fyrst eftir að viðreisnin hófst
talið að hún myndi fara út
um þúfur og þeir gætu áfram
ákveðið kjörin í viðskiptum
við íslendinga, því að okkur
væri nauðugur einn kostur
að skipta við þessi ríki í
miklum mæli. Vinir þeirra,
kommúnistar hér á landi, og
raunar ekki síður Framsókn-
armenn, styrktu þá í þessari
trú. Nú gera þeir sér hins
vegar grein fyrir því að við
eigum annarra kosta völ en
samþykkja þau kjör, sem
þeir á hverjum tíma ákveða.
En þegar svo er komið að
við getum við samningaborð-
ið sagt, við kaupum því að-
eins vörur fyrir austan tjald
að þær séu svipaðar að gæð-
um og verði og annars stað-
ar, þá munu viðskipti þessi
líka verða á sama veg og við-
skipti annarra Vestur-Ev-
rópu-þj óða við kommúnista-
ríkin.
Út af fyrir sig er það eðli-
legt að útvegsmenn vilji að
viðhaldið sé þvinguðum við-
skiptum við Austur-Evrópu
og vera má að það reynist
nauðsynlegt að einhverju
leyti, en hitt er líklega af-
farasælast, bæði fyrir útVeg-
inn og þjóðarheildina, að við-
skipti þessi væru frjáls, þann
ig að þangað mætti flytja
hverja þá vörutegund, sem
útflytjendur óskuðu og
kaupa þar hvaða vöru sem
innflytjendur vildu þar
kaupa. Á þann hátt einan
fengist líka rétt mat á hag-
kyæmni þessara viðskipta.
Verð þess gjaldeyris sem út-
flytjendur fengju fyrir vörur
sínar fyrir austan tjald færi
þá eftir því hvað innflytjend-
ur vildu greiða fyrir þennan
sama gjaldeyri.
brezku stjórnina. Ekki liggur
enn endanlega fyrir, hver verður
afstaða bandalagsríkjanna til
þeirra mála, er mest varða
brezka Samveldið. Brezka stjórn
in mun hafa haft í hyggju að
leggja fasta áætlun um þau mál
fyrir ráðstefnu fulltrúa Sam-
veldislandanna, er hefst í Lond
on 10. september nk. Hætt er nú
við, að sú ráðstefna nái ekki til-
gangi sínum, það er, að taka á-
kveðna afstöðu til aðildar Breta
Við þvi má búast, að andstaðan
innan Samveldisins gegn aðild-
inni kunni að aukast, vegna þess,
hve illa hefur gengið að semja
um hagsmuni Samveldisins.
Andstaða Frakka
Síðasti fundurinn, sem haldinn
var, stóð langt fram á nótt. Er
umræður höfðú staðið nær 12
tíma, gerðist fulltrúi Luxembourg
svo þreyttur að hjálpa varð hon-
um af fundarstað.
Það sem batt endi á umræð-
urnar var krafa franska utan-
ríkisróðherrans, Couve de Mur-
ville, um að Bretar féllust á á-
ætlun þá, sem kennd er við land
búnaðarráðherrann franska, Pis
ani.
Hún felur í sér, að Bretar
greiði mun hærra verð, bæði fyr
ir landbúnaðarvörur þær, sem
þeir keyptu, eftir að af aðild
yrði. Á það bæði við vörur frá
Samveldislöndunum og löndum
efnahagsbandalagsins. (Frakkar
framleiða mest af þeim vörum,
bandalagsríkj anna).
Trygging samveldislandanna
á að vera sú, að þau fái sama
andvirði fyrir minna magn af
útfluttum landbúnaðarvörum
til Bretlands. Það magn, sem
Breta vantar þá, gerir áætl-
unin ráð_,fyrir að keypt verði,
sennilega að mestu leyti frá
bandalagsríkjunum. Þetta myndi
þýða stóraukin útgjöld brezkra
neytenda. — Þá gerir áætlunin
ráð fyrir, að hluti þess hærra
verðs, sem Bretar yrðu að greiða
skv. áætluninni, rynni í sérstak-
an verðjöfnunarsjóð bandalags-
ins.
Edward Heath, varautanríkis-
ráðherra Breta, andmælti þessu
og kvaðst ekki geta lagt slíkar
byrðar á brezku þjóðina.
Afstaða hinna bandalags-
þjóðanna.
Mikil gagnrýni hefur komið
fram, vegna þessarar undirstöðu
Frakka, bæði í Englandi og inn
an bandalagsríkjanna. Hefur
gagnrýninnar gætt í skrifum
margra blaða, jafnvel í Banda-
ríkjunum. Ekkert blað mun þó
hafa tekið dýpra í árinni en
Lundúnablaðið „Daily Mail“, er
sagði: „Ef Frakkland neitar Bret
um um aðild, mun á það verða
litið af næstu kynslóðum sem
óvin Vesturlanda.“
Raunverulega stóð deilan ekki
svo mjög um atriði hagfræði-
legs eðlis, heldur um pólitísk at-
riði. Couve de Murville er aldrei
sagður hafa dregið dul á þá skoð
un sína} frekar en DeGaulle, for-
seti, að hann sé mótfallinn því
að fleiri lönd gangi í efnahags-
bandalagið. Frakkland telur sig
stórveldi innan þess nú og kann
vel við.
Gangi Bretar hins vegar í
bandalagið, þá fylgja fleiri lönd
á eftir. Tímaritið „Newsweek"
segir: „Það er sá ótti, að Frakk-
land, sem nú er í fararbroddi
hinnar nýju Evrópu, muni glata
aðstöðu sinni, sem leiddi til þess
n------------a
Bróðir T. E. Lawrence (Ara-
bíu-Lawrence), sem er prófessor
að atvinnu og heitir A. W. Law
rence, hefur gefið út stóra bók,
þar sem birt eru úrval bréfa
þeirra, sem Aarabíu-Lawrenca
fékk send. Þeirra á meðal er bréf,
sem Sir Winston Churchill ritaði
hinum fræga manni.
Eitt af skemmtilegri bréfum,
sem í bókinni eru, er frá rithöf
undinum og þúsund þjala smiðn
um Noel Cov/ard. Arabíu-Lawr-
ence ritaði honum á sínum tíma
bréf og undirskriftin var aðeins
númer hans í Konunglega flug-
hernum. Upphaf bréf Noels hljóð
ar svo:
„Kæri 338171! s
Leyfist mér að kalla þig 338?"
Óvenjulegt, en skemmtilegt ,
orðalag til að bjóða manni dús!
□-----------------------□
að viðræðurnar í Brussel fengu
svo skjótan endi.“
Beneluxlöndin. Þau eru mjög
ánægð með tilkomu efnahags-
bandalagsins, og telja að með
þátttöku í því hafi þau komið
sér vel fyrir. Þau eru ekki mót-
faltin aðild fleiri ríkja, og fylgja
hugmyndinni um víðtæka efna-
hagslega sameiningu.
V-Þýzkaland. Bonn stjórnin er
sögð mjög hlynnt því að tengja
hinn frjálsa hluta Þýzkalands
^yaxandi evrópskri heild.
Italía. ftalir hafa reynt eftir
fremsta megni að koma því þann
ig fyrir, að Bretum yrði auð-
velduð aðild. Hins vegar virðist
viðleitni ítala ekki hafa borið
árangur — enn þá. ítalía telur
aukið efnahagssamstarf Evrópu-
ríkjanna mjög þýðingarmikið,
sérstaklega með tilliti til auk-
■innar velferðar í s-hluta lands-
ins. Þeir vilja víkka markað
þann, er þeir jiú selja iðnaðar-
vörur til.
Fralkkar, þ.e.a.s De Gaulle oig
ráðherrar hans vilja tryggja
Frakklandi forystuhlutverk I
sameinaðri Evrópu. Bretar hafa
lengi getið sér orð fyrir að vera
stórveldi á stjórnmálasviðinu, og
ef að aðild þeirra yrði, þá óttast
Frakkar að þeir myndu hafa
meira að segja um stjórnmála-
þróun Evrópu sem e.t.v. myndi
varpa skugga á Fralkka og D«
Gaulle.
Eftirmálin.
Edward Heath hefur lýst þvl
yfir, að hann telji mikinn árang-
ur hafa náðst í Briissel, þrátt fyr
ir að vandamáli* um landlbúnað-
arframleiðslu Samveldisins hafi
ekki verið leyst.
í sama streng tólk die Poua,
Frh. á bls. ia