Morgunblaðið - 13.09.1962, Qupperneq 13

Fimmtudagur 13. sept. 1962
MORGUNBL 4 Ðlh
13

avid Ben-Gurion kom til
íslands í gærkvöldi, í op-
inbera heimsókn. Hann hefur ver-
ið forsætisráðherra ísraels allt frá
stofnun ríkisins að rúmu ári undan-
teknu. Hann fæddist 16. október
1886 í Plonsk, smáþorpi í hinum
rússneska hluta Póllands, um 45 míl-
ur frá Varsjá. Ættarnafnið var
Green, en hann breytti því í Ben-
Gurion skömmu eftir að hann sett-
ist að í ísrael.
Nokkrir ættliðir forfeðra hans höfðu
átt heima í Plonsk en afi hans og faðir,
sern hét Avigdor, voru mikilsvirtir menn-
ingarfrömuðir, Faðir Davids helgaði sig
Zionistahreyfingunni, sem þá var ný af
nálinni, og lét kenna bömum sínum hebr
esku. Ben-Gurion hefur sagt, að faðir
hans hafi kennt honum að unna Gyðinga
þjóðinni, ísrael og hebreskri tungu.
David var vel gefinn drengur og hann
var ekki nema 14 ára þegar hann stofnaði
félag til að útbreiða hebreska tungu og
menningu meðal unglinga. Nokkru síðar
fór hann til náms í Varsjá og 1903 gekk
nann í félag Zionista og sósíalista. Vann
hann mikið fyrir málstað þeirra hreyf-
inga og talaði á allskonar funduir
★
D

MMMNi
David Ben-Ourion
s,
umarið 1906 fór David Ben Guri-
on að heiman í hópi brautryðjenda til að
heimsækja land feðra sinna og undirbúa
jarðveginn fyrir stofnun samveldis Gyð-
inga. Hann fór í land i Jaffa í heimildar-
leysi og hóf vinnu í fyrsta landbúnaðar-
héraði Gyðinga. Hann tók virkan þátt í
starfi sósíalistiskra Zionista og varð við-
urkenndur áhrifamaður og mælskusnill-
ingur. Haustið 1907 fluttist hann í af-
skekktan smábæ og skipulagði varnir
landnemanna gegn ræningjum, sem
herjuðu svæðið.
Árið 1910 bauð Izhak Ben-Zvi, núv.
forseti Ísraelsríkis, Ben-Gurion sæti í
ritnefnd fyrsta hebreska sósíalistablaðs-
ins í Jerúsalem. Hann markaði stefnu fyr
ir hreyfingu Gyðingaverkamanna, sam
emingu Gyðingabyggða í Palestínu og
sjáifstjórn þeirra.
Vorið 1912 fór hann ásamt Ben- Zvi til
Konstantinopel til að læra lögfræði og
geta þannig orðið virkari fulltrúi fólks-
ins. En vorið 1915 voru þeir báðir gerð-
ir brottræktir frá Palestínu sakaðir um
að egna til uppreisnar og tyrkneski
landsstjórinn lét þau orð falla að þeir
mættu aldrei framar stíga bar á land.
í>eir héldu til Bandaríkjanna og stofn
uðu hreyfingu til að koma á landnámi í
Gyðingalandi og Gyðingaiher til að berj
ast með Bandamönnum. Hinn 5. desem-
ber kvæntist Ben-Gurion Paulina Mun-
veiss, sem síðan hefur staðið við hlið
manns síns og gætt heilsu hans og vel
ferðar.
Ben-Gurion gekk í nýstofnaða Gyð-
ingaherdeild eftir að Bandaríkin fóru að
taka þátt í heimsstyrjöldinni og komst
með henni til Egyptalands í ágústmánuði
1918, en eftir heimkomuna hófst nýr
þáttur í starfinu. Þá laut Palestína
brezkri umboðsstjórn.
Fj
yrsta takmark Ben-Gurions var
sameining verkalýðshreyfingarinnar, er
skiptist milli fjölda flokka. Stofnaði hann
verkalýðssamband og varð aðalritari
þess Undir stjórn hans vann samband-
ið að launabótum og bættum vinnuskil
yrðum og undirbjó grundvöllinn að stofn
un þjóðarheimilis Gyðinga.
Árið 1930 gerðist það, að tveir helztu
verkalýðsflokkarnir runnu saman og
stofnaður var „Mapi“ flokkurinn þ.e.
verkamannaflokkur Israels.
Allt frá 1920 var Ben-Gurion leiðtogi
Zicnistahreyfingarinnar og árið 1933
þegar verkamannaflokkurinn hafði unn
ið um helming þingsæta á 18. Gyðinga-
ráðstefnunni varð hann stjórnarmeðlim
ur Gyðingasamtakanna, en tveimur ár-
um síðar formaður. Forseti samtakanna
var Dr. Ohaim Weizmann.
Ben-Gurion vann ótrauður að land-
búr.aðar- og iðnaðarmálum. Þótt hann
skipulegði varnir Gyðinga gegn síendur
teknum árásum Araba var hann algjör-
iega andvígur almennum hefndarráð-
stöfunum gegn óvopnuðum Aröbum.
Árið 1936 ræddi hann við brezka stjórn
arrefnd, sem rannsaka skyldi hið alvar
iega ástand er hlaust af æsingum og upp
þotum Araba, og féllst Ben-Gurion á
tillögu nefndarinnar um skiptingu lands
ins. 1939 sótti hann ráðstefnu í Lundún
um til að ræða vandamál Palestínu.
David Ben-Gurion var leiðtogi í bar-
áttu Gyðinga gegn tillögum brezku stjórn
arinnar í hvítu bókinni 1939, sem tak-
markað hefur innflutning Gyðinga og
jarðakaup þannig að þeir hefðu jafnan
orðið í minnihluta.
Iregar Bretar sögðu Þjóðverjum
stríð á hendur og Gyðingar Palestínu
buðu strax alla aðstoð sína í barátt-
unni gegn hinum sameiginlegu óvinum
lýst) Ben-Gurion stefnu sinni á bá leið,
sem frægt er orðið, að þeir mundu berj
ast í styrjöldinni eins og hvitbók væri
engir til, en þeir mundu og berjast gegn
hvítbókinni eins og engin styrjöld væn.
Eftir því sem á styrjöldina leið sann-
færðist Ben-Gurion um að brezka um-
boðsstjórnin væri dauðadæmd og á ráð-
stefnu Zionista í New York 1942 gekkst
hann fyrir sambykkt ályktunar um að
krefjast þess að Palestína yrði samveldi
II Gyðinga.
Þegar spennan jókst að styrjöldinni lok
inni með því að ákvæðum hvítbókarinn-
ar var haldið til streitu þrátt fyrir þörf-
ina á að finna 9amastað fyrir heimilis-
lausa Gyðinga í Evrópu, gerði Ben-Gur-
ion ráðstafanir til að mæta hverju sem
koma kynni og fór til Bandaríkjanna til
að afla fjár til vopnakaupa vegna vama
landsins. 1946 varð hann varnarmála-
ráðunautur Gyðingasamtakanna og hélt
áfram að búa sig undir árás Araba.
Hinn 29. nóvember sambykkti alls-
berjarþing Sameinuðu þjóðanna álykt-
un um skiptingu landsins og hófust þá
þegar árásir Araba og annarra á Gyð-
ingibyggðir og samgöngur. Gaf Ben-
Gurion sig þá allan að varnarmálum með
alþekktri elju sinni. Hann varð leiðtogi
sljórnarvalda allra Gyðinga og þannig
raunverulega forsætis- og varnarmála-
ráðherra hins væntanlega Gyðingarík-
is. Þegar Ísraelsríki var stofnað 14. maí
1948 og Bretar voru að fara varð hann
yfirmaður bráðabirgðastj órnarinnar.
íðan ríkið var stofnað hefur Ben-
Gurion verið forsætis- og landvarna-
máiaráðherra allra ríkisstjóma ísraels
r.ema einnar og foringi stærsta stjórn-
málaflokksins, enda hefur hann borið
hæst í stjórnmálalífi landsins og verið
einn þekktasti þjóðarleiðtogi Veraldar.
Eitt helzta takmark hans hefur ver-
ið að hagnýta auðlindir landsins og
skapa heimili og atvinnumöguleika fyrir
milljón innflytjenda, sem komið hafa
síðan 1948, eflt menntun, menningu og
vísindalegar rannsóknir í landinu.

Hefur hann lagt meginá'herzlu á að
ai’ka þurfi menntun og menningu inn-
flytjendanna og byggja Negev eyði-
mörkina. sem er meira en hálft landið.
Hann sýndi fram á hve mikið atriði
hanr. telur að rækta eyðimorkina með
því að setjast að á samyrkjubúi í henni
miðri meðan hann var utan stjórnar
(des 1953 — feb. 1955).
Á alþjóðavettvangi hefur hann leitt
athygli manna að mikilvægi sjálfstæðis
undirokaðra þjóða í Afriku og Asiu og
því hversu áríðandi er að bæta hag
þeirra, heil'brigðismál og menntamál og
áð þróaðri og efnameiri þjóðir verði að
retta þeim bróður- og hjálparhönd. Und
ir leiðsögn hans hafa ísraelsmenn miðl
að vanþróuðum löndum af þekkingu
sinni og reynslu með því vandamálin eru
oft miög lík þeim, sem hin unga þjóð hef
ur nýverið átt við að etja.

Verða stoínaðar samstarísneíndir
á vegum Reykjavíkurborgar?
Á F U N D I borgarstjórnar
Reykjavíkur 6. sept. sl. var
samþykkt að vísa til athug-
unar borgarráðs tillögu um
samstarfsnefndir í borgar-
stofnunum. Miðar tillagan
að því, að athugun verði lát-
in fara fram á því, hvort
ekki sé hagkvæmt og tíma-
bært að koma á samstarfs-
nefndum í fyrirtækjum og
stofnunum borgarinnar, er
hafi það hlutverk að leita
skipulagsbundið leiða til
aukinnar hagkvæmni og
gera að staðaldri tillögur
um hagræðingu og sparnað í
öllum rekstri.
í heild var tillagan á þessa
leið:
„Borgarstjórn Reykjavíkur
samþykkir að fela borgarstjóra
og borgarráði að láta fram fara
athugun á þvi, hvort ekki sé
hagkvæmt og tímabært að
koma á samstarfsnefndum í
fyrirtækjum og stofnunum borg-
arinnar, er hafi það hlutverk að
leita skipulagsbundið leiða til
aukinnar hagkvæmni og gera að
staðaldri tillögur um hagræð-
ingu og sparnað í öllum rekstri,
t. d. með notkun tæknilegra
hjálpargagna í auknum mæli,
frekari skipulagningu vinnu og
framkvæmda og með því að
verðlauna þær tillögur ein-
stakra starfsmanna, sem leiða
til sparnaðar og hagkvæmari
vinnutilhögunar. Enn fremur að
fjalla um félagsleg málefni starfs
manna svo sem aðbúnað á vinnu
stað, starfsöryggi, heilbrigðis-
hætti o. þ. h.
Gert er ráð fyrir, að nefndir
þessar verði fyrst og' fremst ráð-
gefandi og að í þeim eigi sæti
borgarfulltrúar, fulltrúar starfs-
manna, forstöðumenn stofnunar
eða fyrirtækis og hagsýslustjóri
borgarinnar.
Athugun þessi skal gerð í sam-
ráði við Starfsmannafélag
Reykjavíkur og henni hraðað
eftir því sem tök eru á“.
Flutningsmaður tillögunnar
var óskar Hallgrímsson, borgar-
fulltrúi Alþýðuflokksins. Vék
hann að því í ræðu, sem hann
flutti fyrir tillögunni, að á veg-
um Reykjavíkurborgar hefði á
undanförnum árum verið gert
ýmislegt til hagræðingar í
rekstri, en þrátt fyrir það hlyti
þó öllum að vera ljóst, að í þess-
um efnum yrði engin endanleg
lausn fundin. í þessu skyni
hefði t. d. verið ráðinn sérstak-
ur hagsýslustjóri til borgarinn-
ar og leitað ráða erlendra sér-
fræðinga. En það væri skoðun
sín, sagði ÓH, að slíkar sam-
starfsnefndir gætu orðið til að
efla þá hagræðingarstarfsemi,
sem þegar hefur verið komið
hér á.
Birgir ísl. Gunnarsson (S)
vék að því, að þessi mál hefðu
verið allmikið rædd hér á landi
á undanförnum árum. Minnti
hann á, að árið 1959 hefði verið
samþykkt á Alþingi þingsálykt-
unartillaga Péturs Sigurðssonar
um, að ríkisstjórninni yrði falið,
í samráði við félög launþega og
vinnuveitenda, að hefja rann-
sókn á og gera tillögur um,
hvort finna megi starfsgruncl-
völl fyrir samstarfsnefndtr
vinnuveitenda og launþega inn-
an einstakra fyrirtækja. Á al-
þingi hefði svo á sl. vetri verið
borin fram fyrirspurn til ríkis-
stjórnarinnar um, hvað. þessu
máli liði. Hefði Emil Jónsson
félagsmálaráðherra þá upplýst,
að leitað hefði verið umsagnar
ýmissa aðila, m. a. ASf og
Vinnuveitendasambandsins, og
hefðu undirtektir þessara aðila
verið jákvæðar. Einnig hefði
verið leitað umsagnar sam-
vinnunefndar atvinnurekenda
og verkalýðsfélaganna, og sú
nefnd hefði samþykkt að semja
drög að starfsreglum slíkra
nefnda.
Lögðu borgarfulltrúar Sjálf-
stæðisflokksins til, að tillög-
unni yrði vísað til athugunar
borgarráðs. Var sú tillaga sam-
þykkt.