Morgunblaðið - 07.10.1962, Blaðsíða 14

14
MORCVNBLAÐIÐ
Sunnudagur 7. okt. 1962
Stríðið um
stóðhrossin
M I K I L tíðindi gerast nú um
þessar mundir í fjöllunum suð-
ur og vestur af Sauðárkróki. —
t>ar geisar hin mesta graðhesta-
styrjöld og má margur illt af
hljóta. Hæfir það aðeins komm-
únistum að bíta sig svo í trúar-
kerfi einhvers fyrirkomulags að
úr verði stórdeilur og illindi. —
Öðrum skoðanagangi er það sam
boðnara að vinna á hér og hliðra
til þar en hafa fátt að höfuð-
sök. En af því að hér er um mál
að ræða, sem ég, er þetta rita,
hefi nokkuð veitt athygli og
fengizt við, en reynslan er ólyg-
in og xáðholl, vil ég segja frá
sönnum atburðum, sem nokkru
ljósi mega bregða yfir málefnið
í heild sinni, eðli þess og afleið-
ingar.
f einni af hrossasveitum lands
ins fæddist leirljóst hestfolald á
einu hrossaflesta búi sveitarinn-
ar. Foli þessi var snemmþroska
og vakti því athygli i haga strax
á ungum aldri, en ekki að sama
skapi vonir né hrifningu. Hann
slampaðist áfram á Ijótu belju-
brokki flesta tíma og hestvön-
um mönnum, sem áttu merar í
námunda við hann, þótti hann
hið mesta meindýr, því eigandi
hans lét hann ganga óvanaðan
fram að tamningaraldri annað
hvort vegna dulinnar trúar á
hann eða sökum stríðni og stifni.
Var hermt eftir bóndasyni á
næsta bæ við klárinn að hann
hefði bent á hann með mikilli
andúð og sagt: „Mér er nú illa
við þennan „djöful“.“ Var mað-
ur sá þó óheimskur og flestum
líklegri til að gera sér rökstudda
hugmypd um orkumesta folalda-
föður í sameiginlegum högum
beggja bæja. Þó lét einn af ná-
grönnum folans til sín heyra
hlýlegri umsagnir og betri spá-
sögu hestinufn viðkomandi, svo
eigandinn bað hann að temja
fyrir sig ungviðið þegar til þess
kom.
Það var að ráðum gert og tók
sú tamning þrjár vikur fyrir
bónda, sem varla kom á hest-
bak nema um helgar og entist
til þess að heimafólki barst þar
í bætur snillingshestur eftir
námið og hélt kostum til elli.
Við eftirgrennslun hafðist það
upp hjá tamningamanninum, að
hann hafði fengið álit á hestin-
um fyrir það að hafa eitt sinn
séð hann prjóna sig áfram á
brunandi tölti, þar sem hann í
graðalátum var að rexa í hópi
sínum. Þar birtist fimleiki,
snerpa og ganglag, sem skar úr
um eðlið. Ein skynsjón af hend-
ingu, fárra mínútna fyrirbæri í
fimm ára ævi hests réði örlög-
um. Annars biðu aktygin, ó-
heppilegt verk og óvinsælt til
dauðadags eða að minnsta kosti
klaufskari og heimskari tamn-
ingamaður.
Þessi litla saga bregður nokk-
urri birtu yib Jann við ís-
lenzka hr"" kt.
Úr kj ,.ii, sem eiga sér ólík
svipmót og skortir — enn að
minnsta kosti — ótvíræð auð-
kenni, eiga skólasveinar um hálft
árið, horfnir frá verkum og sam-
neyti við hross, að velja undan
eldisgripi handa heilum héruð-
um og hafa til þess eina andar-
taksstund á sýningu, þar sem
allt kallar að. Þeir eiga nýkomn-
ir frá prófborðinu út frá reynslu
annarra þjóða og öðrum stofn-
um hrossa að vita betur en
þrautvanir starfsmenn, sem lif-
að hafa allt að þrjár ævirnar
þeirra og æ íð með hross við
hönd, og sem hafa séð hvaða
eiginleikar verða helzt sámferða
í þessari ættinni eða hinni qg-
eru því einir manna ‘eða helzt
manna eru dómbærir um hvort
höfuðlag, hfeý'fihgarhá&úí’, lim'a-
setnihj;''eða litur, svo sem leist-
ar á löpp eða hringur í auga, er
ekki ' eínmitt' sjálít ■ áðalsffi'erkið,
þótt búfræðin telji það galla.
Við slík skilyrði, sem nú er
lýst, er engu öðru að tjalda en
persónuþekkingu kunnugra
manna. Dæmin um mistökin í
vali updaneldis hesta og um ætt-
arspjöll af uppátækjum að-
komumanna eru svo mörg, að
varla verður valið úr til sönn-
unar máli sínu nema með því
móti að sanna upp á sjálfan sig
alveg hátíðlega vanþekkingu á
enn verri dómum.
Fjöldaframleiðsla út af einu
kyni eða fáum veldur og því að
nafn á ættföður eða formóður
með hæfilegri umsögn gæti leitt
yfir sannfróðan mann og sann-
sögulan þann aragrúa af stefn-
um fyrir atvinnuróg, að hann
gæti við engu öðru snúizt, allra
sízt því að koma upp betri hross-
um en hann hafði áður lastað.
Annað dæmi: Eyjólfur Jónas-
son, bóndi í Sólheimum í Döl-
um, fékk um hendur Guðbrands
fsbergs, fyrrverandi sýslu- og
alþingismanns, bleikálóttan fola
norðan úr Eyjafirði.
Hestur sá átti að verða reið-
hestafaðir og vitlausara fjörof-
stæki en var í móður hans,
Litladals-Gránu Magnúsar Árna
sonar bónda þar og smiðs, má
vera ófundið.
Sjálfur var hesturinn að vilja-
magni líkari föðurætt sinni
miklu venjulegri hrossum.
Undan honum komu samt
gæðingar, skörulegri og harðari
en hann sjálfur.
Vilji nú hestatökumenn Skag-
firðinga rýra hrossaræktarfyrir-
tæki þeirra Eyjólfs og ísbergs,
einkaframtak hreinræktað, er
þeim rétt að hefja þá styrjöld
með því að hrinda skeiðmeti
Glettu Sigurðar ólafssonar, en
hún er einn afkomandi þessa
bleikálótta, þótt rangt sé talið í
síðustu sýningarskrá (þar vant-
ar lið og hvergi sé upplýst að
móðurætt hennar var næsta
misjöfn. Kostlítil meðalhross og
fótaveik eru þar nær í ætt en
Fauti Eyjólfs með karllegginn).
Það má auk heldur svona til
léttis benda þeim á líklegan
grip til verksins, þar sem er
Litla-Gletta sama manns, skag-
firzk í föðurkyn, undan Hreini
frá Þverá.'Þar ætti móðurættin
að vera nógu vökur og föður-
ættin fágæt, ef trúa má bók-
færslu hestamannasambandanna,
því Hreinn er 1950 skráður með
ákveðna feðrun en óvíst móð-
erni.
Er það ekki kraftaverk að
koma upp slíkum grip?
Nálgast það ekki eingetningu
að vegsemd?
Hlýtur ekki slík tilkoma hverr
ar veru sem er, að verða til sér-
stakrar blessunar?
Hindrun einstaklinga við að
reka bú sín eftir eigin viti er
ætíð tvíeggjað sverð. Um rækt-
unarmál er það sannast, að í
þeim efnum eru flestir all-
heimskir. — En því vert gefast
heimskra manna ráð sem fleiri
„koma saman“.
Alþingismönnum hefur verið
fjölgað hvað eftir annað.
Hefur ekki alltaf versnað
lagasetningin?
Nú síðast kemur lögfræðingn-
um og lagasmiðnum á Blöndu-
ósi ekki saman við grjótpála
hrossaræktunarinnar um hvað
það þýði í framkvæmd, sem
hann og aðrir fulltrúar félaga
og þjóðar hafa sett saman af
reglum og lögum.
Ékki er nú skilningurinn
skarpur eða stíllinn Ijós.
Hrossakyn Ásgríms í Mikley, i
Svaðastaðakynið, •' Hoiðarhrossin,
Eldjárhsstaða-Blesi, Hindisvíkur-
ættin pg Þorbergsstaðahrossin í
Dölurrj/ allt mun þetta vera úr-
val og ræktunarárangur einstak-
linga, sem tókst betur upp
á* sltt 'e'ÍTtdærni érr þeim 'hefði
getað tekizt í félagi við „sjö
anda sér verri“.
Sérstaklega æpir upp á mann
útkoman af Skugga frá Bjarna-
nesi, margföldum afkolnanda
Óðu-Rauðku.
Hann fékk til fylgilags úrval
fjögurra landsfjórðunga af mer-
um, en frægð Árnaness- og
Dilksness-stofna er enn að
mestum hluta heiffia í Horna-
firði.
Hvernig væri að losa um grað-
hestalöggjöfina, ef hún er svo
föst sem hestamannasambandið
trúir nú að sé?
Það mætti setja dóm um úr-
þvætti, þráneyrð hrekkjakyn og
fælnisættir, en láta þá, sem ekki
eru augsýnileg flón treysta eig-
in reynslu og smekk betur en
úrræðum félaga og ráðunauta,
eiga þess kost að kaupa með
hækkuðum skattstiga eða á ann-
an hátt þeim hestum frelsi, sem
þeim þykja líkur til að borgi
slíkan tilkostnað.
Þetta er að sumu leyti gaman-
mál.
Það er svo spaugilegt að
hugsa sér næturferðir trúnaðar-
manna ræktunarsambanda í
annarra lönd til að taka þar það,
sem þeir hafa enga þekkingu á,
nema gefa kynni sjálfum þeim
gýligjafir, ef það fengi að vera
kyrrt.
Hitt er alvörumál, ef lög eru
svo hroðvirknislega samin, að
ekki verður farið eftir þeim af
því að eitt ákvæðið þversker
annað, eða einstaklingar leyfa
sér að hafa tvímælalaus laga-
boð að engu. Hvort sem heldur
er, er hrossastríðið yfirstand-
andi af hinu vonda og alveg
jafnt á hvora hliðina frekjan og
lögbrotin liggja, en verst ef lög-
gjöfinni sjálfri er um að kenna,
sem líklegast er að nokkru.
Niður með ólætin, allra helzt
þá heilastarfsemi þinga, sem
svíkst um að gera ákvæði svo
samræmd að reynsla fáist á
hverja raun aðalstefna þeirra
gefur og svo ótvíræð að farandi
sé eftir þeim.
Sigurður Jónsson frá Brún.
sem hægt er að leggja
saman, fyrirliggjandi.
Rúmin eru létt í með-
förum, auðveld til
stækkunar og spara
pláss.
— Verð kr: 1995. —
Afborgunarskilmálar
Sendum gegn póst-
kröfu hvert á land
sem er.
Kristján Siggeirsson hf.
Laugavegi 13 — Sími 13879.
BEX
Gólfteppahreinsari
Glæsilegt nýtt heimilistæki, sem gerir
yður kleift, að halda gólfteppunum
tandurhreinum — fyrirhafnarlaust
BEX-BISSELL teppahreinsarinn ásamt
BEX-BISSELL gólfteppashampoo, eru
langárangursríkustu tæki, sinnar teg-
undar, á markaðnum.
★ Reynið BEX-BISSELL þegar í dag
★ Notið isTS^-Bissell
★ Notið aðeins það bezta
Söluurnboð:
Reykjavík: Teppi h.f., Austurgtr. 22
Kcflavík: Verzi. Kyndill
Selfoss: Kaupfélag Árnesinga
Akranes: Verzl. Drífandi
ísafjörður: Husgagnaverzl. ísa-
! fjarðíir íU u
Sauðárkrókur: Verzlunin Vökull
Siglufjörður: Bólsturgerðjn, Haukur
Jónasson
Akureyri: Bólstruð Húsgögn h/f,
Hafnarstræti 106
Húsavík: Vej-ziunih Askja h/f
Neskaupst.: Hóskuldur Stefánsson
Vestnr.eyjajr.h Marjpó Guðmundsson,
Brimhólabraut 1.
——íi . i... ' n
li