Morgunblaðið - 02.12.1962, Side 1

Sunnud. 2. des. 1962
2 milljónir deyja — 5 milljónir þj
— 20 milljónir liggja undir grun um
KRABBAMEIN
KRABBAMEEN í húð er með-
al algengustu krabba-
meina, og við vitum margt,
sem getur valdið því, bæði
efni og annað. Það er meira
að segja orðið langt síðan
krabbameini. í húð var lýst
náikvæmlega í fyrsta sinn.
Það gerði Sir Percival Pott,
árið 1775. Hin sígilda lýsing
hans á krabbameini í pung
sótara er ein nákrvaemasta
lýsing, sem til er á niokkrum
sjúkdómi.
Síðan hafa mörg eifni, sem
unnin eru úr kolum og olíu,
jarðgasi og arsen reynírt valda
krabbamekii. Hvenær, sem ná
in snerting á sér stað milli
þessara efna og húðar manna,
er hætta á að krabbamein
myndist, en mismikill þó, og
fer eftir magni og þeim var-
úðarráðstöfunum, sem gerðar
eru. f* *ar að auki hefur geisl-
un, t.d. röntgengeislun og alfa
beta- og gammageislar, reyn-
at valda krabbameini við til-
raunir á dýrum. Við vitum nú
orðið talsvert um þessa hættu,
og strangar varúðarreglur eru
viðhafðar í kjarnorkurann-
sóknarstofum og kjarnoriku-
verum.
Húðkrabbi er alltíður í
bændum, sjómönnum og öðr-
um, sem vinna undir beru
lofti. Um nokkurt skeið hefur
útfjólubláu geislunum í sól-
arljósinu verið kennt um
þetta, og með réttu. Fjöldi af
þessum tilfellum hafa verið
frá Ástraiáu og Suður-Afráku
og yfirleitt þaðan, sem hvíitir
menn eiga heima í hitabeltinu.
Sjúkdómurinn leggst að
jafnaði meir á karlmenn en
konur, og hann er einna tíð-
astur í neðri vörinni. Sumum
hefur dottið í hug, að vara-
htur kvenna eigi þé-tt í að
vernda þær fyrir skaðlegum
geislum sólarinnar. Ástralíu-
svertingj ar eru tíu sinnum
minna næmir fyrir áhrifum
sólarljóssins en hvítir menn,
og brúnleitir eða gulleitir
kynþættir eru mitt á milli
hinna fyrrnefndu í þessu til-
liti. Vísindamönnum þeim,
sem vinna að rannsóknum
á þessu, virðist Ijóst, að á-
hrifla sólarljóssins verði að
gæta lengi — í tiu til tuttugu
og fimm ár — áður en krabba
mein tekur að myndast.
Á síðustu sex árum hefur
læknisfræðiakademía Sovét-
ríkjanna sent leiðangra til að
kanna landfræðilega útbreið-
»lu knabbameinsins í hinum
ýimsu hlutum landsins. Þess-
ir leiðangrar, er lutu stjórn
dr. A. V. Chaklin, núverandi
yfirmanns krabbameinsdeild-
ar Aiþjóða heilbrigðismála-
stofnunarinnar, voru meðal
hinna fyrstu sinnar tegundar.
Bovétríkin eru afar stórt
land, og unnt hefur verið að
bera saman tíðni krabba-
meina í norðurhluta þeirra
og suðurhlutanum. Nokkrar
a(f niðurstöðunum birtast í
þessari töflu:
Landssvæði % húðkrabba
af öllum ill-
kynja æxlum
Strendur Svartahafs 23
Strendur Kaspíahafs 14
Strendur Eystrasalts 8
Strendur Hvítahafs 8,5
Btrendur Barentshafs 5,8
Þeir sem tóku þátt í leið-
öngrunum sannfærðust um,
að tíðnl húðkrabba sé komin
undir náttúru og veðurfari.
Áframhaldandi rannsóknir
gáfu fenn ótvíræðari svör. Sú
staðreynd kom í ljós, að
krabbamein í húð var því fá-
tíðara í þessum strandhéruð-
um, sem fjær dró sjónum.
Minnir þetta á ástand sögu-
hetju Hemingways í „Gamli
maðurinn og hafið“, en í
þeirri bók er nákvæmlega
lýst forstigi krabbameins í
andliti.
Vehkun útfjóluibláu geis-
anna frá sólinni var einnig
ákveðin beint af Petroff í
Rússlandi og Roffor í Argen-
tínu. Báðir þessir vísindamenn
rökuðu hár af rottum og létu
þær verða fyrir háfjallasól-
skini um langan tíma. Rott-
urnar fengu krabbamein.
í Indlandi leiðir tvær teg-
undir krabbameins af_ mjög
sérstæðum Mfvenjum. í Kas-
mír, köldu héraði nyrzt í Ind-
landi, halda menn á sér hita
í kuldanum fyrri hluta vetr-
ar með því að bera á sér, und-
ir síðum yfirthöfnum, krúsir
úr brenndum leir, sem fyllt-
ar eru glóandi laufum af hlyn.
Afleiðing þessa síðar er
slæm útbrot, sem nó yfir mest
allan kviðinn og hluita af lær-
unum, og þau geta leitt til
krabbameins eftir mörg ár.
Hin kabbameinstegundin,
sem ekki er til nema á Ind-
landi, er dlhoti krabbameinið.
Það er sjúkdómur hinna allra
tflátækustu. Þeir ganga með
lendaklæði úr baðmullardúk,
sem nef nist dihoti á karlmönn-
um en sari á konum. Klæð-
ið er bundið mjög þétt í mitt-
ið. Hinir þurfandi vinna, sofa
og baða sig með þessa spjör
á lendunum. Þegar menn eru
búnir að ganga í þessum klæð
um árum saman upplitast húð
in og tekur á sig gljáa. Stöku
sinnum verður úr þessu
krabbamein á lendum eða
nára.
if Krabbamein í munni
Krabbamein í munni og
tungu er vel þekkt og al-
mennt á Indlandi. Það er al-
gengam þar en krabbamein
í nokkrum öðrum líkams-
hluta — einkum á karlmönn-
um. Þessi háa tíðni er samfara
þeirri venju að sjúga hægt
blöndu af kalki og tóbaki.
Hinir flátæku mylja oflt leskj-
að kalk og þurrkað tóbak í
lófa sér með þumalfingrinum,
unz blandan þykir hæfilega
fín. Smáskammtar af þessari
blöndu, khaini, eru svo látn-
ir í munninn með skömmu
millibili allan daginn og
gleyptir smátt og smátt með
munnvatninu.
Krabbamein í sMmhúðinni
innan á kinnunum er líka af-
ar algengt í Indlandi og á
Ceylon og er talið vera af-
leiðing þess að tyggja tóbak,
blandað betel-laufi og beted-
hnetum. Það er athyglisvert,
að sjúklingar, sem höfðu van-
izt á að tyggja betel fengu
sjaldnar krabbamein, eftir
að gert hafði verið við tenn-
ur þeirra og þeir látnir fylgja
einflöldum fareinlætisreglum,
enda þótt þeir héldu áfram að
keðjutyiggja.
Prófessor V. R. Kanolkar
og aðrir sérfræðingar hafa
gert athiyglisverðar rannsókn
ir á þessu vandamáli á Ind-
landi.
Önnur tegund krabbameins
er algeng í ríkinu Andhra
á austurströnd Indlands. Það
er krabbamein í beingómn-
um, sem er samfara þeirri
venju að reykja vindil
(chuitta) með glóðarendann
inn í munninum.
Krabbamein í munni er
einnig mjög algengt í Mið-
Asíurikjum Sovétríkjanna,
þar sem menn tyggja „nass“,
áem er blanda af tóbaiki, ösku,
og kaiki og bómoMu. í sum-
um héruðum er notað sement
í staðinn fyrir kalk. Læknar
Sovétríkjanna hafa komizt að
því, að krabbamein í munni
er oft samfara krabbameini í
lungum í þeim héruðum, þar
sem papirossy-sígarettur eru
reyktar, aitk þess sem „nass“
er tuggið. Þeir sem réyktu
mikið og tuggðu Mtið fengu
ifrekar lungnakrabbamein,
þeir sem tuggðu mikið og
reyktu Mtið fengu aftur á
móti frekar krabba í munn.
Mesta krabbameinsvanda-
mál í suðaustur Afríku er
krabbamein, sem byrjar að
vaxa í Ufrinni. Það er til-
tölulega sjaldgjæft meðal hvít
ra manna Ameríku, Evrópu,
Afriku og annars staðar, en
töluvert algengt í innfæddu
'kynþáttunum, sem húa á hin-
um víðlendu svæðum sunnan
Sahara-eyðimerkurinnar, og
ræðst einkum á menn milli
Síðari grein
tvítugs og fertugs. Sjúkdóm-
urinn færist í aukana án
þess að nokkuð beri á hon-
um í langan tíma, og sjúkl-
ingurinn hefur venjulega ekki
hugmynd um hann, fyrr en
lifrin er orðin risastór. Enn
hefur ekki fundizt nein með-
ferð til að lækna eða hægja
á gangi sjúlkdómsins, sem allt-
af er banvænn.
★ Krabbamein í maga.
Krabbamein er helzta dauða
orsökin á íslandi og veldur
um 20% allra dauðsfalla. 50%
allra krabbameinsdauðsfalla í
karlmönnum og 33% allra
fcrabbameinsdauðsfaUa hjó
konum, er af völdum krabba-
meins í maga. Ef kynþáttur-
inn réði mestu mætti búast
við að íslendingar fengju
sömu krabbamein og Norð-
menn og Bretar, en svo er
ekki. Skýringarinnar verður
að leita í umhverfinu, ef til
vill matarræðinu.
Ýmsir velta fyrir sér, hvort
óeðlilegir litningar eigi þátt
í að valda hvítblæði. Hér sjást
litningar flokkaðir í rannsókn
íslenzkur matur er afar
eggj ahvíturíkur, eggj ahvítan
er aðallaga fiskur og lamba-
kjöt. Vísindamenn komust að
þvi, að í einni fjölskyldu
höfðu afi, faðir og sonur all-
ir dáið úr magakralbba og þeir
rannsakuðu matseld þessarar
fjölskyldu rækilega. Sama
steikarpannan hafði verið not-
uð aftur og aftur til mats-
eldar, án þess að hún væri
hreinsuð á milli. Þeim datt
í hug að brennd fituefni, sem
safnazt höfðu á pönnuna ár-
um saman hefðu ert maga-
veggina og gert hann næmari
fyrir ýmsum langvinnum
maigasjúlkdómum, en sumir
þeirra hefðu getað orðið
að krabbameini.
Menn hafa tekið eftir að
magakrabbi er einnig mjög
algengur í Japan, enda þótt
mataræði þar sé mjög ólíkt
mataræði íslendmga. Japanir
drekka mjög Mtla mjólk og
borða afar lítið af eggjahvitu-
efni úr dýraríkinu. Enn er
aðeins hægt að segja með
vissu, að menn sem lifa við
kalt loftslag flá oftar maga-
krabba en hinir, sem við mild-
ara loftslag búa. Sama hefur
fcomið í ljós í Bandarikjun-
um. Enn hefur enginn fund-
ið skýringuna á þessu en
þetta getur varla verið til-
viljun.
★ Brjóst og tunga
Krabbamein í brjóstum
kvenna er afar breytilegt í
hinum ýmsu hlutum heims.
Það er mjög algengt í Banda-
ríkjunum, Ástralíu og Finn-
landi; fer í vöxt í sumum lönd
um Evrópu, Norður-Ameriku
og ísrael, en það er mjög
flátítt í Japan og í sumum hlut
um Afríku og Indlands. Ó-
giftar konur flá yfirleitt oftar
æxli í brjóst en giftar konur.
Ennfremur eru æxli í brjóst-
um algengarf í gömlum kon-
um en ungum, og í konum,
sem ekki hafa börn sín á
brjósi. Konur, sem ekiki nota
getnaðarvarnir, hafa börn sín
lengi á brjósti, giftast ungar
og eignast mörg börn virðast
.... , ■- . .
sóknarstofu. Þeir tru klippt-
ir út úr mynð, sem tekin var
af þeim með rafeiniasmásjá
og síðan raðað saman
miklu síður fá æxM í farjóst.
Lungnákraibbi hefur verið
þekk-tur í iðnverkamönnum
síðan seint á 19. öld og var
fyrst tekið eftir honum ivjá
verkamönnum í úraníumnám-
unum í Tékkóslóvakíu. Það av
ennflremur starfshætta fyrir
þá, sem vinna við nikkelhreins
un, asbestframleiðslu og fram-
leiðslu á kolagasi, en það ei
þó efcki jafn algengt í þess-
rnn starfshópum eins og með-
al mikiUa reykingamanna.
í mörgum löndum hafa
menn tekið efltir mikilli f jölg-
un dauðsfalla af völdum
lungnakrabba og margir vís-
indamenn álíta, að eígarettu-
reykingar eigi mestan þátt
í aukinni tíðni krabbameins
í lungum. Með því er ekki
sagt að fleira geti ekiki átt
þar hlut að máli og mó þá
til dæmis nefna spillingu and-
rúmsloftsins í stórborgum.
★ Starf WHO
Hvenær sem vitnað er í
skýrslur er snerta við einu af
undirstöðuivandamálum vís-
indanna. Hver tala á rót sína
að rekja til vísindalegra rann-
sókna og til að rannsóknirnar
hafi gildi verður að bera all-
ar mælingar saman við við-
urkenindar stærðir. Þetta er
auðvelt, þegar um er að ræða
mælingar í eðUsfræði eða
efnafræði, því náfcvæm mæli-
tæki eru til í hverri rann-
sóknarstofu. Þegar um er að
ræða mælingar í líffræði eða
læknisfræði eru slíkar sam-
anburðarstærðir oft ekki til
eða þá aðeins í þann veginn
að öðlast viðurkenningu. Til
að safna nákvæmum skýrsl-
um er þvtí bráðna-uðsynlegt að
menn komi sér saman um
sambærilegar mælieiningar
og skýrgreiningar, einkum
þegar verið er að rannsaka
fyrirbæri eins og krabbamein.
WHO tekur þátt I þessu.
Til dæmis hafa samtökin átt
þétt í stofn.un alþjóðlegrar
miðstöðvar fyrir lungnaæxU
í Osló, undir stjórn prófess-
ors Kreybergs. Aðalverkefni
bans er að safna sýnishorn-
Framh. á bls. 2
i