Morgunblaðið - 18.12.1962, Blaðsíða 6

6
MORGVNBLAÐIÐ
Þriðjudagur 18. des. 1962
Cunrsar
Selalœk —
Sigurðsson
Minningarorð
GUNNAR Sigurðsson var fædd-
ur hinn 14. júlí 1888 í Helli í
Koltum og andaðist hér í bæn-
um hinn 13. des. sl. Foreldrar
hans voru Sigurður bóndi í Helli
Og síðar á Selalæk og kona hans
Ingigerður Gunnarsdóttir. Sig-
Urður bóndi var af hinni fjöl-
mennu Keldna-ætt, sem margir
igóðir búhöldar eru komnir af.
Sjálfur var Sigurður einn kunn-
asti bóndi landsins á sinni tíð.
Málshátturinn „Enginn er bú-
maður nema hann berji sér“
þótti mjög á honum sannast, því
að lengi var til þess vitnað, að
hann skrifaði grein, þar sem
hann vildi sýna fram á, að hann
væri alltaf að tapa á búrekstrin-
um, en sú greinargerð var talin
mjög 1 ósamræmi við þann
blómlega búskap hans, sem allir
höfðu fyrir augum. Hann hafði
og yfrið fé til að setja Gunnar
son sinn til mennta.
Að stúdentsprófi loknu hóf
Gunnar, sem ætið var kendur
við Selalæk, laganám í Kaup-
mannahöfn, enda þótt lögfræði-
kennsla væri þá fyrir nokkrum
árum tekin upp hér á landi. í
Kaupmannahöfn dvaldist Gunn-
ar þó ekki þessara erinda nema
einn vetur, kom síðan heim,
lærði við Háskólann hér og lauk
lagaprófi á árinu 1917.
Á stúdentsárum sínum fékkst
Gunnar við fleira en námið eitt,
því að hann keypti dagblaðið
Vísi á árinu 1914 og var um
skeið ritstjóri hans. Varð hann
þá, þegar á æskuárum, víðkunn-
ur af því, að hann krafðist þess,
er Steinkudys var rofin vegna
hafnargerðarinnar, að bein hinn-
ar ólánssömu konu væru flutt í
vígða mold. Sumir höfðu þennan
frjálshug Gunnars í flimtingum
og var prentuð og seld á póst-
korti skopmynd af Gunnari og
Steinunni, þar sem hún ris úr
dys sinni. En í tillögu Gunnars
lýsti sér fordómaleysi og kreddu-
andúð, sem einkenndi allt hans
líf.
Um þær mundir, sem Gunnar
lauk háskólanámi, voru miklir
uppgangstímar hér vegna gróða
stríðsáranna. Gunnar gerðist þá
yfirdómslögmaður og fékkst við
margháttaða fjársýslu. Hagur
hans stóð þá með blóma og ekki
spillti, að hann var á árinu 1919
kjörinn fyrsti þingmaður Rang-
æinga með miklu atkvæðamagni
umfram aðra frambjóðendur.
Skömmu eftir 1920 fór hinsvegar
að syrta í álinn og varð Gunnar
þá eins og ýmsir fleiri fyrir mikl-
um skakkaföllum. Hann féll og
við þingkosningar haustið 1923,
þó að ekki munaði miklu.
Gunnar brá þá á það ráð, að
hann setti bú á föðurleifð sinni,
Selalæk, og var þar bóndi frá
árinu 1924 þangað til 1928. Árið
1927 var hann aftur kjörinn þing
maður Rangæinga og sat á þingi
þangað til í þingrofskosningun-
um 1931, en hvarf þá af Alþingi
fyrir fullt og allt.
Eftir að Gunnar hætti búskap
á Selalæk mun hann lengst af eða
ætíð hafa verið heimilisfastur í
Reykjavík en var oft á faralds-
fæti og ekki við eina fjöl felldur.
Hann var um skeið endurskoð-
andi landsreikninga og formaður
fasteignamatsnefndar Reykjavík-
ur. Nokkra stund lagði hann á
málflutning en þó aðallega ýmis-
konar kaupsýslu. Hann fékkst
löngum við sölu á hrossum og
stundum öðrum kvikfénaði. í
þeim viðskiptum keppti Gunnar
ekki síður eftir því að greiða
seljendum sem hæst verð en að
hagnast sjálfur. Eitt sinn reið
faðir minn frá Selalæk með
Gunnari, er hann fór að kaupa
kálfa og komu þeir bá til bónda
eins í Þykkvabæ eða neðanverð-
um Holtum. Bóndi lét kálf falan
en Gunnar nefndi verð. Bónd-i
heyrði ekki hvað Gunnar sagði,
klappaði kálfinum og spurði,
hvort Gunnar gæti ekki greitt
upphæð, sem hann tiltók. Gunn-
ar endurtók þá jafnskjótt þá upp-
hæð, sem hann fyrr hafði nefnt
og var mun hærri en bóndi fór
fram á.
Um hríð annaðist Gunnar út-
vegun á heyi austan fjalls til
Reykjavíkur og reisti þá Hlaðir
á Selfossi. Þá beitti Gunnar sér
fyrir loðdýrarækt, hafði for-
göngu um innflutning minka og
var einn af stofnendum og for-
maður Veiði- og loðdýraræktar-
félags íslands.
Drýgst mun Gunnari hafa
reynzt fasteignasala. Við hana
var hann einkar laginn og hagn-
aðist vel á henni stríðsárin síð-
ari. Gunnar sá þá manna fyrstur
hvert stefndi um hækkun verð-
lags og útvegaði sér umboð
banka til að selja eignir, sem
lengi höfðu reynzt lítt útgengi-
legar. Veit ég um fleiri en einn,
sem komu undir sig fótum með
því að láta undan fortölum
Gunnars og kaupa hús, sem þá
var hægt að fá fyrir smáræði
miðað við það, sem síðar varð.
Sjálfur hafði Gunnar þá ekki,
a.m.k. í fyrstu, fé til að festa í
slíkum eignum og þótt hann
rétti mjög hag sinn á þessum ár-
um, var eðli hans slíkt, að hann
batt sig hvergi til lengdar. Valt
því á ýmsu fyrir honum einnig
hin síðari ár, enda brást heilsa
hans fyrir alllöngu og fór hrak-
andi.
Auk ritstjórnar á æskuárum
fékkst Gunnar nokkuð við rit-
störf og eru kunnust af þeim
bókaflokkurinn fslenzk fyndni,
sem hann gaf út árlega lengst af
frá árinu 1933. Sú útgáfa naut
almennra vinsælda, enda er þar
safnað mörgum s'mellnum sög-
um, þó að nokkuð séu þær mis-
jafnar eins og verða vill. En víst
er þetta ritsafn heimild um einn
þátt í eðli íslendinga, sem eng-
inn hefur rækilegar dregið gögn
til en Gunnar.
Gunnar Sigurðsson átti sæti á
Alþingi, þegar flokkamyndun
með þjóðinni var að komast í það
horf, sem síðar hefur haldizt.
Hann hafði áður fylgt Sjálf-
stæðisflokknum gamla en bauð
sig 1919 fram sem utanflokka-
maður og gerði svo aftur, þegar
hann var endurkjörinn 1927. Á
Alþingi var hann hinsvegar
lengst af í meira eða minna sam-
starfi við Framsóknarflokkinn
og taldist til þingliðs hans, hvort
sem hann var formlega í flokkn-
um eða ekki. En Gunnar fór ætíð
sínar eigin götur og lét hvorki
einstaka menn né flokksfundi
segja sér fyrir verkum, enda
skildu algerlega leiðir með hon-
um og Framsókn áður en yfir
lauk.
Aðaláhugamál Gunnars á þingi
var efling landbúnaðarins og þá
einkum greiðfærar samgöngur
milli Suðurlandsundirlendisins
og Reykjavíkur. Hann hafði mik-
inn hug á lagningu járnbrautar
austur yfir Fjall og harmaði, að
þær ráðagerðir urðu að engu.
Hann vitnaði oft til þess, að
landbúnaður hefði þá fyrst þró-
ast í Bandaríkjunum, þegar sam-
göngur vestur á slétturnar voru
opnaðar með járnbrautum. Eins
mundi fara hér, ef bændur gæti
komið vörunum frá sér og að-
drættir yrðu auðveldari. Nýtízku
tækni ætti ekki síður við í land-
búnaði en sjávarútvegi, þar sem
togararnir hefðu valdið gerbreyt-
ingu. í grein, sem Gunnar ritaði
í Blaðamannabókina 1948, ræðir
hann um nauðsyn tækniþróunar
í þágu landbúnaðar en þeir, sem
hann þekktu, höfðu heyrt hann
halda fram svipuðum hugmynd-
um 20—30 árum áður. Áhugi
Gunnars á loðdýrarækt var af
sömu rót runninn. Hann taldi, að
landbúnaðinn yrði að gera fjöl-
breyttari og hugði, að minka-
rækt mætti verða bændum að
góðu gagni. Sú tilraun fór verr
en vonir stóðu til og er þó enn
ósýnt, nema þar séu miklir
möguleikar bæði fyrir bændur
og útvegsmenn, ef rétt er að far-
ið og nægileg aðgát höfð.
Gunnar var kvæntur Sigríði
Siggeirsdóttur kaupmanns Torfa-
sonar og áttu þau 5 börn: Geir
forstjóra, Gerði kaupkonu, sem
nú er látin, frú Helgu, Gylfa
fulltrúa og Sigurð prentara. Þau
hjón, frú Sigríður og Gunnar,
skildu samvistir, en mjög var
Gunnari hugað um fjölskyldu
sína. Ég minnist þess ætíð, er ég
bjó á Laugaveginum fyrir mörg-
um árum í næsta húsi við frú
Sigríði og börn hennar og Gunn-
ar kom eitt sinn að rabba við
mig, að ég sá svip hans, þegar
hann renndi augunum til húss-
ins á móti. Það augnatillit var á
við langa sögu.
Gunnar Sigurðsson var með
hæstu mönnum og á yngri árum
glæsimenni að vallarsýn. Hann
var maður hugmyndaríkur, ár-
risull og ósporlatur. Ef til vill
varð veraldargengi hans einmitt
af þeim sökum valtara en
sumra hæfileikaminni samtíðar-
manna hans. Bekkjarbróðir hans
sagði eitt sinn við mig, að Gunn-
ar færi svo snemma á fætur, að
hann vissi ekki hvað hann ætti
að gera af deginum. Þetta var í
gamni mælt en því fylgdi nokk-
ur alvara. Sjálfsagt hefði líf
Gunnars orðið með öðrum hætti,
ef honum hefði verið gefin
meiri staðfesta. En hver er með
sínu marki brenndur. Ekki sækj
ast allir eftir hinu sama og Gunn
ar mat borgaralegt öryggi minna
en ýmsir aðrir enda reiðum við
allir jafn þungt á braut að lokum.
Um Gunnar ljúka allir upp ein-
um munni, að hann var maður
drenglyndur, frændrækinn og
vinfastur. Ég hafði kynni af hon-
um frá því, að ég man fyrst eftir
mér, því að hann var ætið heima-
gangur hjá foreldrum mínum.
Minnist ég aldrei annars en, að
Gunnar legði gott til mála. Heil-
brigð skynsemi réði ætíð tilög-
um hans og í hörðustu orrahríð-
um stjórnmálanna var hann
sanngjarn í garð andstæðinga,
enda vildi hann aldrei leggja
stein í götu nokkurs manns, þó
að hann kynni vel skyn á mis-
jöfnum mannkostum. Hugsjónir
hans hafa ekki allar ræzt en þó
hefur það nú náð fram, sem hann
lét sig mestu varða, að ættar-
byggð hans, Rangárþing, er nú i
flestu forystusveit um hagkvæm
an búrekstur á íslandi.
Bjarni Benediktsson.
HUSMODERBIBLIOTEKET
SPEKTRUM
Brúin yfir Kwai-fljótið
Um síðustu helgi undi Vel-
vakandi sér við að lesa bók-
ina „Brúin yfir Kwai-fljótið“
eftir Pierre Boulle, en hún mun
vera nýkomin út. Rifjaðist þá
upp fyrir honum hin ágæta
kvikmynd, sem hér var lengi
sýnd, ekki sízt vegna þess að
bókin er prýdd fjöldamörgum
heilsíðumyndum úr kvikmynd
inni. Þetta er sönn hetjusaga,
frumleg og fersk, sem góð
dægrastytting er að lesa.
Umgengnisvenjur í
svalahúsum
Fóilk hefur kvartað undan
því við Velvakanda, hve um-
gengnisvenjum í altanshúsum
— sambýlishúsum með svölum
— er áfátt, og getur Velvak-
andi tekið undir það af reynslu.
Gólfteppi hanga niður í and-
lit manns, þegar út er komið
til að njóta hreina loftsins og
útsýnisins, og fólk hristir gólf
tuskur og bvers kyns aflþurrk-
unarklúta hvert framan í ann
að. Til þess að balda frið við
nágrannana, hliðrar fólk sér
hjá því í lengstu lög að bera
fram umkvartanir. í Englandi
og Danmörku mun viðast vera
bannað í samibýliShúsum -að
viðra tuskur og flíkur úti á
svölum nema vissan tíma á
morgni hverjum. Þar er einnig
tekið til þess, ef fólk hengir
þvott til þerris úti á svölum,
enda særir það fegurðarsmekk
inn. — Það er skiljanlegt, að
fólk vilji hafa einihver not af
altönum, ef hvergi annars stað
ar er hægt að hengja þvottinn,
en allt slíkt ætti þó að tak-
marka mjög.
+ Má ekki skamma
börnin
í sambandi við þetta minn-
ist Velvakandi þess, að hon-
---------------------------»
um bárust einu sinni tvö bréf
um líkt leyti um sama efni og
hér er minnzt á að framan.
Hvorugt þeirra var þó birt,
enda bæði nafnlaus og þar að
auki svo þröngt í dálkum Vel-
vakanda, að sennilega er ekki
birt nema eitt bréf af hverj-
um þremur, sem berast, og er
það miður.
Bæði fjölluðu þessi bréf um
erfiðleika á sambúð fólks í fjöl
býliahúsum. íbúarnir virðast
gleyma því, að svalirnar eru til
þess að fólk hljóti þar hress-
ingu og andi að sér hreinu
lofti, en ekki til þess að hrista
gólfdregla, afþurrkunarklúta
og annað álíka hvort fram-
am í annað. í öðru bréfinu var
meira að segja fullyrt, að þess
þekktust dæmi, að fólk steypti
úr bleyjum niður af svölum.
Nafnið svalir þýðir einfald-
lega staður, þar sem fólk sval-
ar sér á fersku lofti, en ekki
útkast eða útvarp.
Einnig er talað um það í öðru
bréfinu, að fólk, sem byggi
saman í húsi, kynni illa við
að veita hvort öðru ádrepu, til
þess að sambýlisandinn spillt-
ist ekki. Verst væri þó, að ekki
mætti hasta á börn, sem væru
með ólæti, þvi að þau yrðu enn
trylltari fyrir bragðið og kærðu
fyrir foreldrum sínum. Og for-
eldrar eru eins og þeir eru:
taka málstað baranna, og svo
verður óvild úr öllu saman.
Veivakandi getur ekkert ann
að sagt við þessum bréfum en
það, sem oft er sagt í fréttum,
að „báðir aðilar sýni hvor öðr
um gagnkvæman skilning“.