Morgunblaðið - 12.07.1963, Blaðsíða 3

Föstudagur 12. júlí 196
THORGUISBLAÐIÐ
3
mmwmmmH
ÞEGAR ekið er niður Aðaidal-
inn, áleiðis til Húsavíkur, og
síðan sveigt af veginum og
haldið upp að Laxárvirkjun,
er komið að Grenjaðarstað,
hinu aldna höfuðbóli. Þar er
nú byggðasafn Þingeyinga.
Það hefur verið að Grenjaða"
stað síðan 1958, er það var
opnað. Bændafélar Þingey-
inga hafði hinsvegar hafið
söfnun muna nokkru áður.
Sainið er í gamla bænum
að Grenjaðarstað, en hann er
í vörzlum þjóðminjavarðar.
Bærinn er frá því nokkru fyr
ir aldamót. Bæjardyrnar og
dyraloftið eru byggð 1870.
Sama ár var einnig reist norð
helmsókn I byggðasafnið
að Grenjaðarstað
urstofan og stofuloft. Suður-
stofa og loft eru frá 1892 og
einnig matarbúr, en gamalt og
mjög vel varðveitt hlóðaeld-
hús er tveimur árum yngra en
búrið. Þá eru bæjargöng, stór-
hús, stóarhús, pilthús, sauð-
hús og hjónahús frá því um
aldamótin.
Þarna er einnig 100 ára göm
að máli Ólaf Uíslason, sem
geymir safnsins, en hann býr
á næsta bæ, Kraunastöðum.
Hann tók það sérstaklega
fram, að bærinn héti hvorki
Hraunstaðir né Kraumastaðir
en þessi nöfn og jafnvel önn
ur fráleitari megi hann sjá á
bréfum, skeytum og í blöðum.
um 2 þúsund gestir á ári. Okk
ur þótti það hinsvegar harla
gott, einkum þegar tekið er
tillit til þess, að Grenjaðar-
staður er nokkuð úrleiðis frá
fjölförnustu þjóðvegum.
Safnið er mjög snyrtilegt og
ríkt af hverskonar munum.
Húsin eru einnig í góðu á-
standi. Þakið var tyrft en nú
lagt járni. í elsta hlutanum
en þakið að innan lagt tróði
úr íslenzku birki. Ólafur
sagði okkur, að algengara
hefði þó verið að þekja að
innan með fjalldrapa.
Á safninu eru flestir þeir
gamlir munir, sem prýða slík
söfn. Af undarlegum og sér
stæðum munum má nefna il-
skó úr járni, sem notaðir voru
' til hiífðar, þegar stungið var
með páli. Líknarbelg á lambs
legg, sem notaður var til þess
að lina hægðatregðu í stór-
gripum. Annars fréttum við
af annari sérstæðri aðferð til
þess að lina slíkar þjáningar í
hestum. Það var að reykja
pípu rríeð löngu munnstykki.
Taka síðan af kónginn og
blása reyknum úr munnstykk
inu á viðeigandi stað. Síðan
var mælt með því að taka
t sem snarast til fótanna.
Bréf um „Netjadrátt og
Laxastangan"
Þarna hangir á vegg ljós-
prent af elzta dagsetta bréfi,
sem kunnugt er um úr Þing-
eyjarsýslu, en bréfið sjálft er
í kóngsins Kaupinmafn. Það
er dagsett að Einarsstöðum
hinn 7. nóvember 1357 og er
sennilega ritað af Eysteini Ás
grímssyni höfundi Lilju. Biéf
ið fjallar um „netjadrátt og
laxastangan í Laxárósi".
1 búri er mjög gott safn bús
áhalda gamalla. Kyrnur eru
þar og trog, keröld, bullu-
strokkar, sveifarstrokkar, legl
ar, kútar, skyrkollur, mjólkur
bakkar og ostapressur.
í innri stofu eru hannyrða-
og vefnaðaráhöld. Snældustóll
frá 1830, vefstóll frá 1865 og
fyrsta spunavélin á íslandi,
smíðuð nyrðra 1884. Þar eru
og hesputré mörg, rakgrind,
handstiginn og fótstiginn
spólurokkur, auk kamba.
í stóarhúsi litum við í fyrsta
skipti skeggbolla. Þar var
merkast, kolakyntur gamall
straubolti. Voru glóandi viðar
kol látin ofan í hann og síðan
lagði reykinn upp um stromp
á boltanum miðjum.
Þar voru og brauðmót með
föndurlegum útskurði, jafn-
vel heilum vísum og varð að
skera letrið á mótin með
spegilskrift á sama hátt og blý
letur það, sem þrykkir spjalli
þessu á pappírinn.
Koppsetningaráhöld og
blóðbíldar.
Að lokum má telja gott
safn gamla lækningaáhalda.
Ljósmóðurtaska með öllu til-
heyrandi, koppsetningaráhöld
til þess að taka blóð, átta
blaða bíld og blóðbíld til þess
að taka blóð beint úr æð.
í anddyri sáum við vísur eft
ir Þórólf Jónasson frá Hraun
koti í Aðaldal. Mun hann
vera bróðir Egils hins hag-
mælta á Húsavík. Þórólfur
geymdi safnsins um tíma í
fyrrasumar og setti . þessar
fimm vísur saman sé til dund
urs. í þeim nefnir hann 56
gripi á safninu og er það vel
að verið. Vísurnar eru svona:
Hér má lita skafa og skál,
skaftpott, ausu, iagarmál,
söðul, reipi, reku, pál,
reiðing, byssu, seilarnál.
Skatthol,. vefstól, skyttu, rokk,
skó og spjarir, húfu, sokk
kistu handlaug, . kvarnarstokk,
kollu, fötu, bakka, strokk.
Sniðil, kampa, snældustól,
snúða, lára, svipuól,
lampa, pönnur, hrjngjur, hjól,
hengilása og smíðatól.
Koppsetningaráhöld ein,
út að draga þjóðamein,
hrífur til að hreinsa rein,
hornspæni og lausnarstein.
Útskurð, körfur, orf og ljá,
öskjur, tunnur, spotta, sá,
vogir, bala, skauta, skrá,
skáp og fleira nefna má.
ul kirkja og er enn messað í ¥ .. „ . . . . . ,
henni Liknarbelgur a lambslegg
Blaðamenn Mbl. voru á ferð Ólafur leiddi okkur síðan
nyrðra fyrir skömmu og sóttu um safnið. Hann lét lítið yfir
heim safnið. Þar hittu þeir aðssókninni, en hún mun vera

MMí ... _______
Gamla hlóðaeldhúsið að Grenjaðarstað er mjög vel varðveitt.
Glímusýning við Árbæ
ÁRBÆJARSAFN hefur nú verið 1
®pið nokkuð á þriðju viku og
er sýnt að aðsókn ætlar ekki að
verða minni en í fyrra, senni-
lega nokkru meiri. Fjöldi gesta
er þegar nálægt þremur þúsund-
um. Eru útlendir ferðamenn í á-
berandi meirihluta á virkum dög
um, en bæjarmenn um helgar.
1 Safnið var opnað sunnudaginn
23. júní. Var ætlunin að hafa
hina árlegu Jónsmessuvöku um
kvöldið, en hún fórst fyrir vegna
veðurs. Væntanlega verður hægt
að hafa kvöldvöku í Árbæ eitt-
hvert góðviðriskvöld sunnudags
á næstunni með þeim skemmti-
atriðum, sem niður féllu að því
sinni: hornaleik, gömlu dönsun-
um og brennu, en mikill bál-
köstur er hlaðinn á túninu.
Líkt og í fyrra verður í sumar
reynt að hafa glímu- og þjóð-
dasasýningar á danspallinum á
útivistarsvæðinu þegar veður
leyfir á laugardögum. Fyrsta
glímusýningin verður á laugar-
daginn kemur kl. 3,30 og sýnir
sveit úr glímufélaginu Ármann
fangbrögð og hráskinnsleik. —
Strætisvagnar ganga beint frá
Lækjartorgi kl. 2, 3 og 4, en
ferðir í bæinn verða kl. 4,15, 4,30
og 6,30. Eins og aðra daga, þegar
(Frá Árbæjarsafni).
safnið er opið, verða kaffiveit-
ingar í Dillonshúsi.
Syndið 2U0 metrana
STÁKSTEIWAR
Aulning
utanríkisviðskiptanna
Á sl. ári varð veruleg aukning
á utanríkisviðskiptum íslendinga,
svo sem skýrt hefur verið frá hér
í blaðinu. Jókst útflutningurinn
þannig um 18% frá árinu 1961,
en innflutningurinn litlu meira,
eða um 19%. í þessu sambandi
vekur það mesta athygli, að þrátt
fyrir hina almennu aukningu ut-
anrikisviðskipta þjóðarinnar á
undanförnum árum hefur hlut-
deild vöruskiptalandanna, sem
nær eingöngu eru kommúnista-
ríkin í Austur-Evrópu, í viðskipt-
unum farið minnkandi ár frá ári.
Hefur þessi þróun orðið jafn-
hliða því, sem frelsi í viðskipta-
málum hefur verið stóraukið hér
á landi, en innflutningsverzlunin
hefur nú að langmestu leyti ver-
ið gefin frjáls.
Á timum vinstri stjórnarinnar,
þegar leitazt var við að beina við-
skiptunum sem mest í austurátt,
háttaði öðru vísi til. Síðasta
valdaár hennar, 1958, komu
41.4% innflutnings okkar frá
vöruskiptalöndunum, en á sl. ári
aðeins 20.7%. Útflutningur okk-
ar til þessara landa hefur minnk-
að hlutfallslega að sama skapi,
því að 1958 fóru 42.7% útflutn-
ingsins til vöruskiptalandanna,
en á sl. ári 19.9%. Þessi þróun
hefur þó ekki orðið vegna þess,
að hömlur hafi verið lagðar á við
skiptin við vöruskiptalöndin,
heldur vegna þess, að hömlum
hefur verið aflétt af viðskiptum
við frjálsgjaldeyrislöndin.
Aðstaða fiskiðnaðarins
í grein þeirri, sem birtist hér í
blaðinu í gær eftir dr. Jóhannes
Nordal seðlabankastjóra um
„næstu verkefni í tollamálum“
ræðir hann sérstaklega um tolla
af framleiðslutækjum og segir
meðal annars:
„Annað atriði, sem mjög krefst
leiðréttingar á komandi árum,
eru hinir háu tollar, sem greiddir
eru af framleiðslutækjum, og þá
sérstaklega í útflutningsiðnaðin-
um. Nú er svo komið, að litlir
sem engir tollar eru greiddir af
framleiðslutækjum og rekstrar-
vörum, sem notaðar eru í útgerð.
Á hinn bóginn eru veruleg að-
flutningsgjöld af flestu, sem þarf
til byggingar fiskiðjuvera og til
annars útflutningsiðnaðar. Til
dæmis er greiddur 35% tollur af
öllum vélum til fiskiðnaðar, eins
og af öðrum iðnaðjtrvélum.
Hér er um að ræða ástand, sem
þarf að leiðrétta, eins fljótt og
aðstæður leyfa. Fiskiðnaður ís-
lendinga mætir nú vaxandi sam-
keppni frá nýjum og vel útbún-
um fiskiðjuverum erlendis. Það
verður að treysta samkeppnisað-
stöðu hans sem bezt, enda er auk-
in vinnsla og betri nýting sjávar-
afurða líklegasta leiðin til þess
að auka verðmæti útflutnings-
framleiðslunnar og þar með
þjóðartekjurnar í heild“.
Kyggjum dýrar íbúðir
Alþýðublaðið ræðir húsnæðis-
málin í forystugrein sinni í gær
í tilefni af hinni norrænu hús-
næðismálaráðstefnu, sem hér
hefur staðið undanfarna daga.
Segir blaðið m.a.:
„Vafalaust getum við mikið
lært á sviði byggingatækni. Er
vitað, að við byggjum fínt og
dýrt, ekki aðeins í hinum betri
einbýlishúsum, heldur einnig í
sambyggingum almennings. Þá
hefur skort mjög á stöðlun og
skipulagningu í byggingariðnaði.
Þetta og sitthvað fleira þarf að
Iaga, og vonandi leiða ráðstefn-
ur eins og sú, sem nú stendur
yfir, til þess að ráðamönnum
þessara mála veitist léttara að
koma á umbótum og létta okkur
róðurinn.“