Morgunblaðið - 02.04.1964, Qupperneq 15

Fimmtudagur 2. apríl 1964
MORGUNBLAÐIÐ
15
i
f GÆR efndi Varðberg, félag
áhugamanna um vestræna sam-
vinnu, til fjölmenns hádegisverð
arfunds að Hótei Sögu. Gestnr
fundarins var H.P. Smith, aðmir
áll, yfirmaður flota Atiantshafs-
bandalagsins á N.-Atlantshafi,
en auk hans Penfield, sendi-
herra Bandaríkjanna o.fl. For-
maður Varðbergs bauð gesti og
fundarmenn velkomna, en þeir
voru um 140 talsins.
Á fundinum flutti Smibh að-
míráll erindi um sjóvarnir
NATO, og síðar um daginn svar
aði hann spurningum blaða-
manna. í gærkvöldi bafði Smitih
boð inni að Hótel Borg, en hélt
að því búnu til Keflavíkurvall-
ar og þaðan áleiðis til höfuð-
stöðva Atlantshafsflotans í Nor-
folk, Virginia.
Hér fer á eftir erindi aðmír-
bmith flotaforingi á biaðamannafundi.
*
Oryggi Islands bezt borg
íð með aðild IMATO
Kenningin um kaíbátastöð hér á sér enga
stoð — Frá heimsókn Smiths aðmíráls
álsins, sem hann ilutti á fundi
Varðbergs í gær (millifyrirsagin-
ir Mbl.):
15 ára afmæli Nato
„ Va rðbergsf élagar, virðulegu
gestir og vinir. Það er mér sann-
ur sómi að hafa verið boðið að
vera með ykkur til að minnast
þessara merku tímamóta.
Það hefur verið mér sérstök
ánægja að kynnast meðlimum
Varðbergs í Norfolk og fræðast
um ötult starf ykkar í þágu
Norður-Atlantshafsbandalagsins.
Mér er skýrt svo frá, að
nafnið Varðberg, sem þið haf-
ið valið samtökum ykkar, tákni
varðstöðu eða þarnn stað, sem
vörður velur sér, svo og að að-
aláberzlan sé lögð á að fá ungia
menn til starfa innan vébanda
félags ykkar. Víst er, að á því
ríður, að við séum allir, en þó
sérstaklega leiðtogar framtíðar-
innar, sífellt á verði til verndar
frelsi og sjálfstæði.
Ég get ekki nógsamlega látið
í ljós aðdáun mína á því, hversu
eindregið þið hafið stutt aðild
íslands að bandalagi hinna vest
rænu þjóða, og þeirri áhrifaríku
einbeitni, sem þið hafið auðsýnt
í baráttunni gegn málflutningi
allra þeirra, sem reynt hafa að
veikja bönd vestrænnar sam-
vinnu.
Forusta ykkar í baráttunni
fyrir að treysta aðstöðu frjálsra
þjóðá gfagnvart árásuim fjand-
manna vestræns samstarfs er
þeim mun mikilvægari sem þið
eruð ungir forvígismenn á sviði
kaupsýslu, menntamála, verka-
lýðsmála og stjórnmála á íslandi
sem þekkt er um allan heim
fyrir forna arfleifð á sviði sigl-
inga á Atlantshafi. Ég árna ykk-
ur allra heilla, og ég hlakka til
að hafa samstarf við ykkur í að
byggja upp og treysta sjóvarnir
N. - Atlantshaf sbandalagsins.
Næstkomandi laugardag, 4.
apríl, heldur N.-Atlantsihafs-
bandalagið upp á 15. stofndag
sinn. Við erum þess vegna um
það bil að hefja 16. ár mesta
bandalags, sem saga nútímans
kann frá að greina, bandalags,
•em á styrk sinn í því, hversu
vel því hefur tekizt að vernda
®g treysta getu frjálsra þjóða til
•ð viðhalda sjálfstæði sínu með
samstöðu. Br því rétt, að við
lítum um öxl og gierum samaa-
burð á öryggi vestrænna þjóða
í dag og öryggisleysi því og ótta
sem ríkjandi var fyrir 15 árum.
Að lokinni síðari heimstyrj-
öldinni var það einlæig von
stríðsþjakaðs hei-ms, þegar sam-
tök Sameinuðu þjóðanna höfðu
verið sett á laggir, að hættan
af vopnuðum yfirgangi yrði ú.r
sögunni meðal aðildarþjóðanna.
En það kom fljótt á daginn, að
vonir okkar voru ekki á rökum
reistar. Menn minnast þess, að
árið 1945 hófu vestræmu lýðræð
isþjóðirnar skjóta afvopnun
hinna sigursælu herja sinna.
Sovétrikin hófu, á hinn bóginn,
ofbeldisaðgerðir á sviði stjórn-
málanna í Mið-Evrópu og höfðu
við það að bakhjarli 200 her-
deildir með öllum styrjaldar-
búnaði. Á næstu þremur áruim
voru frjálsar þjóðir Evrópu
vitni að því, að fimm Evrópu-
þjóðir urðu að beygja sig und-
ir yfirráð kommúnista.
Árið 1947 flutti George Mars-
hall, utanríkisráðherra Banda-
ríkjanna, ræðu í Harvard-há-
skóla, þar sem hann lagði til, að
gerð yrði áætlun um efnahags-
lega viðreisn Evrópu. Tiilögur
hans, sem gengu síðan undir
nafninu Marshall-áætiunin, voru
fólgnar í samningnum, sem varð
undirstaða Efnahagssamvinnu-
stofnunar Evrópu. Island er með
al aðila þeirra, sem undirrituðu
samninginn.
Marshall u ta n rí k i srá ðherr a
lagði á það áherzlu, að Banda-
ríkin ættu að giera það, sem í
þeirra valdi stæði, til að hjálpa
til að koma aftur á heilbrigðu
efnaihagslífi í heiminum, því að
án þess gæti ekki orðið um
stjórnmálalegt jafnvægi að ræða
og engin trygging fyrir varan-
legum friði.
Það varð brátt ljóst, að það
var einnig ófrávíkjanleg for-
senda fyrir þessari skoðun, að
þjóðir Evrópu gátu ekki blómg-
azt efnabagslega eða notið og
búið til frambúðar við jafmvægi
í stjórnmálum, ef þær gátu ekki
lifað og þróazt í líkamlegu ör-
y@gi.
En er efnaihagsleg samvinna
var aukin og treyst, sýndu Sov-
étríkin greinilega, að þau voru
staðráðin í að ögra og grafa und
an öryggi vestrænna þjóða, svo
sem þeim væri unnt. Að sumu
leyti or það ef til vil'l heppiiegt,
að kommúnistar — í Tékkóslóv-
akíu, Berlín og annars staðar —
gerðu þjóðum þeim, sem enn
voru sjálifstæðar, bæði stórum
og smáum, ljósa þá áæitlun sína
að brjóta á bak aftur vilja þeirra
til að verjast ofbeldi þeirra.
Með brezk-franska bandaila.gs-
og efnahagsaðstoðarsáttmálan-
um, sem gerður var 1947 og var
til 50 ára, og Brússel -samningn-
um árið 1948 var grundvöllur-
inn lagður að undirskrift N.-Atl-
antShafsbandalagssáttmáiams 4.
apríl, 1949. Þar sem tíminn og
áróður kommúnista geta stund-
um orsakað rugling, verður það
ekki of oft tekið fram, að Atlants
hafsbandalagið er gagnkvæmt
varnarbandalag — það varð til
sem svar við ógnun, sem hefði
aldrei þurft að verða til, ef
kommúnistar hefðu raumveru-
lega verið friðsamir eins og þeir
létu í veðri vaka.
Nauðsynlegt andrúmsloft jafn
vægis og öryggis, sem nauðsyn-
legjt er til þess að um framfarir
geti verið að ræða, var skapað
með sameiginlegum hernaðar-
mætti bandalagsins. Þegar svo
var komið, var mögulegt að
vinna það, sem tapazt hafði á
sviði stjórnmála og efnaiiags-
rnála. Hinar merkilegu framfar-
ir Vestur-Evrópuþjóða eftir 1950
gera Atlantshafsbandalagið sí-
gilt dæmi þess, hvernig beita
má hervaldi til sameiginlegra
varna, svo og til að þjóna hags-
munum á sviði friðsamlegra
stjórnmálastarfa, efnahags- og fé
lagsmála.
Stefnumarkið
Á þessum 15. stofndegi banda-
lagsins getum við þess vegna
litið með stotti á afrek banda-
lags okkar. En í dag búum við
samt við andrúmsloft linnu-
lausra deilna. Við lifum í heimi,
þar sem ofbeldið hefur ekki ver
ið upprætt og þar sem banvæn-
ar hættur geta vofað yfir í að-
eins fáeina mínútna fjarlæglð.
Við gerum okkur þess fulla
grein, að bæði menn í Moskvu
og Peking eru staðráðnir í að
hrinda í framkvæmd heimsbylt-
ingu kommúnismans.
Fyrsta stefhumark okkar gagn
vart ríkjum kommúnista er að
stöðva heimsdrottnunarstefnu
kommúnismans. í þeim tilgangi
höfum við sett á laggir, og mun-
um hafa til umráða framvegis,
kjarnorkuvæddan herstyrk, sem
býr yfir slíkum ofurmætti, að
menn geta naumast gert hann
sér í hugarlund, og fælír menm
frá að beita ofbeldi. Jafnframt
höfum við ákveðið að hafa venju
legan herstyrk, sem stöðvað get-
ur takmarkaðar árásir á Atlants-
hafsbandalagið. Við ætlum ekki
að láta þróttleysið neyða okkur
til að velja tafarlaust milli beit-
ingar kjarnorkunnar, ef henni
verður beitt gegn okkur, og upp-
gjafar.
Við erum nú orðnir sannfærð-
ir um, að sovézkir leiðtogar
geri sér þess ljósa grein, að á-
hrifamesta skyndiárás, sem þeir
gætu gert, myndi færa sönnur á
að Atlantshafsbandalagið myndi
enn fært um að tortíma helztu
hernaðarskotmörkum í Sovét-
ríkjunum og lama sovézkt þjóð-
félag. Það er öllum hugsandi
mönnum skiljanlegt, að vitfirr-
ing væri að hrinda af stað kjarn-
orkustyrjöld. Sá hérstyrkur Atl-
antshafsbandalagsins, sem fælir
frá slíkt tiltæki, fullnægir til-
gangi sínum. Á sviði venjulegs
hernaðar hefur yfirherstjórn
bandalagsins í Evrópu tekizt í
vaxandi mæli að sannfæra Sov-
étríkin um, að ef þau tefli fram
herstyrk í Evrópu, leiði það ein-
ungis til skjótra og afdrifaríkxa
viðbragða bandalagsins.
Þar sem Sovétríkin hafa ekki
getað komið áformum sínum
fram á landi, hafa þau snúið sér
að ha.finu til að ögra okkur. Við
skulum athuga hættuna á því
sviði.
Hjarta heimsins
Það er ákveðin skoðun mín,
að löndin umhverfis Atlantshafs
ins séu hjarta heimsins. Þjóð-
irnar, sem byggja löndin um-
hverfis hafsvæði þetta, búa yfir
mestum möguleikum til fram-
leiðslu á sviði iðnaðar og land-
búnaðar, jafnframt því sem þær
hafa fullkomnasta samgöngukerf
ið á sjó og í lofti. Vegna þess-
arra atriða eru Atlantshafsþjóð-
irnar mjög háðar hver annarri
innbyrðis. Að peningamati nem-
ur utanríkisverzlun Atlantsihafs-
þjóða um 110 milljörðum dol'lara
—• samanborið við minna en tíu
milljarða dollara utanríkisvið-
skipti kommúnistalandanna. Att
antshaf er bókstaflega tauga-
kerfi heimsviðskiptanna. Á
hverjum degi eru að jafnaði um
3,500 skip á sjó á Norður-Atl-
antshafi. Öryggi og hagpæld Att-
antshafsbandalagsins veltur á
því, að okkur takist að halda yf-
irráðum á hafinu. Mesta hættan
er fólgin í að fjandmanninum
takist að rjúfa samgönguleiðir
okkar á sjó og geti þannig rekið
fleyg milli bandalagsþjóðanna,
sem búa beggja vegna Atlants-
hafsins.
Það liggur í augum uppi, að
Sovétríkin hafa gert sér grein
fyrir þessum meginatriðum, og
sannanir fyrir því vaxa óówaa.
Framh. á bls. 16.
Smith heldur ræðu á Varðberg sfiuulL