Morgunblaðið - 17.09.1964, Side 8

8
MORGUNBLAÐIÐ
Fimmtudagur 17. sept. 1964
Einhæft atvinnulíf hefur valdiö
Siglufirði erfiðleikum
- en ástæðulaust er að missa kjarkinn, þótt á móti blási um
sinn, segir Sigurjón Sæmundsson, bð£ j arstjóii, í viðtali við
Morgunblaðið
UM þessar mundir er staddur í
Reykjavík Sigurjón Sæmunds-
son, bæjarstjóri á Siglufirði, á-
samt öðrum fulltrúa bæjar-
stjórnarinnar þar, til viðræðna
við ríkisstjórnina vegna hins al-
varlega atvinnuástands sem skap-
azt hefur á Siglufirði vegna síld-
veiðibrests fyrir Norðurl. í sum-
ar og undanfarin sumur. Morgun-
blaðið hefur átt tal við Sigurjón
um ástand og horfur í bæjarfé-
Jagi hans og fer viðtalið hér á
eftir:
— Hvernig er ástandið í at-
vinnumálum ykkar nú, Sigurjón?
— Svo sem kunnugt er hafa
atvinnumál Siglfirðinga verið
mjög á dagskrá síðustu vikur.
Síldveiðarnar fyrir Norðurlandi
hafa brugðizt, en meginhluti síld-
araflans veiðist austan Langa-
nesS. Síldarsöltun á Siglufirði er
svo til engin á okkar mælikvarða,
eða ca. 10 þúsund tunnur, en til
samanburðar má geta þess að
hjá okkur voru saitaðar um 140
þús. tn. 1962 og 70 þús. tunnur
1963.
Þá má einnig nefna, að sl. vet-
ur brást þorskveiði fyrir Norður-
landi og afkoma varð því mjög
léleg hjá þeim, sem treysta á
sjávaraflann. Öðru frystihúsi
bæjarins var lokað skömmu eftir
áramót, hitt hélt áfram, en skorti
tilfinnanlega hráefni. Auk þess
stöðvaðist niðurlagning síldar
hjá Niðurlagningarverksmiðju
SR, en miklar vonir voru í upp-
hafi bundnar við, að það fyrir-
tæki yrði til að auka atvinnu og
verðmæti afurðanna. Loks brann
Tunnuverksmiðja ríkisins og
misstu fjölmargir verkamenn við
það atvinnu sína. Það er því ekki
ofsagt, að áföllin eru stór og
þung, sem Siglufjörður hefur
orðið fyrir í atvinnumálum á
þessu ári.
— Hvaða úrbætur eru á prjón-
unum til að bæta ástandið?
— Siglufjörður er fyrst og
fremst byggður upp til að veita
viðtöku og vinna úr sjávarafurð-
um, síld og öðrum fiski, eins og
aðrir bæir á íslandi við sjávar-
síðuna. Þegar aflinn bregst, eins
og átt hefur sér stað með Siglu-
fjörð, er það grundvallarröskun
á tilveru slíkra bæjarfélaga.
Nauðsyn ber því til að athuga
leiðir, sem öruggari eru en hinn
stopuli sjávarafli.
Bæjarstjórn Siglufjarðar kaus
í fyrravetur nefnd, sem gera
skyldi tillögur um atvinnumál.
Hafa þær till.- verið sendar ríkis-
stjórn til athugunar. Yerður að
teljast eðlilegt, að ríkisstjórnin
taki mál þetta til yfirvegunar og
afgreiðslu, þar sem um hallæris-
ástand er að ræða í atvinnumál-
um hja stóru bæjarfélagi og þar
sem einnig hagar þannig til að
ríkisvaldið hefur meirihlutann af
atvinnurekstri bæjarins á sínum
^yegum (SR, tunnuverksmiðjuna
o. fl.).
Á síðasta Alþingi var einnig
skipuð nefnd til þess að gera til-
lögur um lausn á vandamálum at-
vinnuveganna, sérstaklega í kaup
stöðum og kauptúnum á Norður-
landi. Nefndin mun skila áliti
innan tíðar og þá tekið til athug-
unar hvernig mæta skal þeim
vanda í atvinnumálum, sem
steðjar að þessum landshluta, og
verður að sjálfsögðu unnið að
því af öllum aðilum, sem hér
eiga hlut að málL
— Hvernig er með samgöng-
urnar hjá ykkur?
— Til þess að sómasamlegt
megi teljast í nútíma þjóðfélagi
þurfa allar þrjár greinar sam-
göngumála að vera í lagi, þ.e. á
landi, í lofti og á sjó. Sjórinn hef-
ur frá fyrstu tíð og fram á þenn-
an dag verið aðalsamgönguleið
Siglfirðinga. Vegasamband á
landi hefur verið um Siglufjarð-
arskarð, sem hefur teppzt í fyrstu
snjóum á haustin og oft um há-
sumar. Sú leið er torfær og kem-
ur að takmörkuðu gagni. Undan-
farin ár hefur hins vegar verið
unnið að lagningu Strákavegar og
senn komið að þeim áfanga að
sprengja um 900 metra jarðgöng
í gegnum fjallið Stráka, sem veg-
urinn er kenndur við. Hann er
mjög mikið mannvirki, sem kost-
ar milljónir króna, en mun koma
Siglufirði í varanlegt samband
losnar þegar vinna hefst við jarð-
göngin í gegnum Stráka.
— Hver er afkastageta síldar-
iðnaðarams á Siglufirði og
hvernig er þjónustan við flotann?
í Siglufirði munu vera nú 22
söltunarstöðvar og auk þess er í
byggingu svonefnd Innrihöfn og
mætti þar á tiltölulega skömmum
tíma koma upp 6—8 nýtízku sölt-
unarstöðvum. Ef síldin kæmi aft-
ur upp að Norðurlandi og á það
reyndi að salta mikið magn á
skömmum tíma eru margfallt
meiri möguleikar á því í Siglu-
firði en nokkrum öðrum stað á
landinu, slík er afkastageta sigl-
firzkra söltunarstöðva. Afköst
síldarverksmiðjanna (SR og
Rauðku) munu vera um 22 þús-
und mál á sólarhring og er þá
gert ráð fyrir fullnýtingu á síld-
arsoðinu, en það lækkar afköstin
verulega, þótt hins vegar fáist
miklu betri nýting á hréefninu.
Eins og sjá má af þessu má nýta
síldarverksmiðjur á þeim stöðum
sem stytzt er á miðin hverju
sinni. Þetta hefur haft í för með
sér fjárfestingu, sem skiptir
hundruðum milljóna króna, og
nú eru síldarverksmiðjur stað-
settar næstum því hringinn í
kringum landið. í sumar hafa far-
ið fram athyglisverðar tilraunir
með að daela síld milli skipa, úr
veiðiskipum í flutningaskip úti á
miðunum, og hafa þær gefið góða
raun. Ef síldin leggst frá landi
um árabil, eins og nú virðist vera
komið á daginn, þá myndi flutn-
ingur á síldinni til þeirra staða,
sem hafa hentugust vinnsluskil-
yrði, vera hagkvæmari lausn en
að halda áfram að leggja stórfé
í byggingu nýrra verksmiðja.
Væri þá ef til vill hagkvæmast
að nota stór tankskip til flutn-
inganna, sem dældu síldinni upp
í þrærnar og væru því óháð
venjulegum löndunartækjum.
Síldarflutningar af miðunum
mundu spara dýrmætan tíma,
sem síldveiðiskipin verða að taka
frá veiðunum til að sigla til
hafna með aflann. En síldveiði-
skipin eru of lítil og of dýr til
þess að nota sem flutningaskip,
þegar síldin veiðist úti á regin-
hafi, eins og átt hefur sér stað
undanfarið.
— Mikilvægi Siglufjarðar fyrir
þjóðarbúið fer þá ekki minnk-
Séð yfir til Siglufjarðar. Hvíta línan er hinn nýi Strákavegur, sem er í byggingu.
við þjóðvegi landsins. Við til-
komu Strákavegar munu við-
skipti aukast við sveitir Skaga-
fjarðar, sem hafa mikla þörf fyr-
ir að koma afurðum sínum á
markað í Siglufirði. Er ekkert
vafamál, að samskipti þessara að-
ila munu stóraukast báðum til
mikils hagræðis.
Flugsamgöngur hafa takmark-
azt við 300 metra flugbraut, en
þar geta aðeins minnstu flugvél-
ar lent. Nú er verið að byggja
flugvöll, sem verður allt að 800
metrar að lengd til að byrja með,
en möguleikar á að stækka upp
í 1200 metra. Telja má Ííklegt, að
flugvöllurinn verði tilbúinn til
notkunar seint á árinu 1965. Með
tilkomu Strákavegar og flugvall-
ar er samgöngumálum Siglufjarð
ar komið í eins gott horf og tök
eru á, þar til tæknin ef til vill
býður upp á annað betra.
Rétt er að geta þess, að á þessu
sumri tók bærinn í notkun mjög
stórvirka grjótkvörn, sem mylja
skal grjót í þær götur sem ekki
eru þegar gerðar úr steinsteypu.
Var vél þessi fyrst og fremst
ætluð tii að mylja það grjót, sem
mikið síldarmagn á skömmum
tíma í Siglufirði, enda hefur upp-
bygging atvinnutækjanna á und-
anförnum áratugum fyrst og
fremst miðazt við síldarvinnslu.
Þjónustuskilyrði við síldarflot-
ann eru hin ákjósanlegustu að
öðru leyti en því, að dráttarbraut
vantar fyrir síldveiðiskipin. Drátt
arbraut, sem gæti tekið á land
allt að 400 smálesta skip, þyrfti
því að byggja og væri ákjósan-
legt, að skipasmíðastöð væri rek-
in í tengslum við slíka dráttar-
braut. Bæjarstjórn Siglufjarðar
hefur samþykkt að láta fara fram
athugun á kostnaði við byggingu
og rekstur slíks fyrirtækis og
hefur hafið undirbúning að hluta-
félagsstofnun í því skyni. Er hér
um að ræða eitt þýðingarmesta
framtiðarverkefni Siglufjarðar,
enda um mjög nauðsynlegt þjón-
ustuatriði að ræða fyrir síldveiði-
flotann.
— Geta síldarflutningar ekki
bætt eitthvað úr erfiðleikum ykk
ar?
— Á undanförnum árum hefur
sú leið verið valin að eltast við
duttlunga síldarinnar og byggja
andi?
— Ég vil vitna til þess, sem ég
gat um áðan, að Siglufjörður hef-
ur verið byggður upp til þess
fyrst og fremst að taka á móti og
vinna úr síld. Þetta hefur oft
verið þýðingarmikið fyrir þjóð-
arbúið og er ekki lengra en 1962,
að Siglufjörður tók á móti meira
fiskmagni, en nokkur önnur höfn
landsins og var síldin að sjálf-
sögðu meginhlutinn. Þegar síldin
bregst, eins og nú hefur orðið
raunin á, verður fyrirsjáanlega
að breyta um atvinnuhætti. Það
verður að skipa atvinnuöryggi
með fjölbreyttari atvinnu og þá
fyrst og fremst iðnaði í stórum
og smáum stíl. Með það til við-
bótar við áframhaldandi vinnslu
sjávarafurða ætti Siglufjörður að
geta orðið enn þýðingarmeiri
fyrir þjóðarbúið en hingað til.
— Hvers konar iðnað hugsið
þið ykkur helzt?
— í sjávarplássum eins og
Siglufirði verður að sjálfsögðu
fyrsta verkefnið að athuga um
iðnað til að fullnýta sjávaraflann.
Það verður að teljast hörmuleg
vanþróun, að enn skuli megin-
Sigurjón Sæmundsson,
bæjarstjóri.
hluti sjávarafurða vera fluttur út
sem hráefni og á verði eftir þvL
Aukinn iðnaður er það eina, sem
getur komið útflutningsvörum
okkar af hráefnisstiginu.
Síldarverksmiðjurnar eru að
vísu stóriðjufyrirtæki, en lýsið er
flutt út óhreinsað sem hráefnL
Það mætti hreinsa og herða lýsið
svo það yrði fullbúið fyrir hinar
mismunandi greinar iðnaðar.
enda fengist margfalt hærra
verð fyrir það þannig en nú tíðk-
ast. Og því ekki að gera stórt
átak til að athuga, hvort hægt sé
að gera fiski- og síldarmjöl hæft
til manneldis og fá þannig mat til
að metta sveltandi þjóðir.
Norðurlandssíldin íslenzka, sem
er tvímælalaust bezta fiskmeti
sem til er, hefur verið flutt út
sem hráefni frá því íslendingar
hófu að salta síld. í sextíu ár hef-
ur sá útflutningur engum breyt-
ingum tekið. Þótt tvær heims-
styrjaldir hafa gjörbreytt við-
horfum manna, notkun kjarn-
orku sé hversdagslegur viðburð-
ur og geimför sigli umhverfia
hnöttinn og til fjarlægra himin-
tungla, þá er meðferð bezta fisk-
metis í heimi enn á frumstigi á
íslandi og ennþá flutt út sem hrá-
efni í trétunnum á sama hátt og
1905.
Nú, en á meðan tunnur eru not-
aðar sem umbúðir fyrir síldina,
verður að telja að tunnusmíði sé
í sínu rétta umhverfi á Siglufirði
og er nú verið að byggja nýtízku
tunnuverksmiðju þar í stað þeirr
ar sem brann sl. vetur. Skipasmíð
ar og viðgerðir á skipum hef ég
áður nefnt, en að mínu áliti eru
hagstæð skilyrði fyrir slíkan iðn-
að í SiglufirðL þar sem hafnar-
skilyrði eru mjög góð og fjöl-
mennur hópur af vel færum iðn-
aðarmönnum á staðnum. Smærri
iðnað í ýmsum greinum mætti
auka og fær slíkur iðnaður veru-
leg skilyrði til að þróast, þegar
Strákavegur kemst í gagnið >g
samskipti aukast við nærliggj-
andi héruð.
— Hvernig er með byggingar-
framkvæmdir hjá ykkur?
— Frá því 1958, að núverandi
meirihluti bæjarstjórnar tók við
forystu bæjarmála, hefur verið
gert stórátak í byggingarmálum
bæjarins. Barnaskóli, gagnfræða-
skóli og sundhöll hafa verið full-
byggð, en þær byggingar voru i
smíðum 1958. Stórt sjúkrahúa
hefur verið í byggingu sl. 5 ár og
er nú að komast á seinasta bygg-
ingarstig. Þá er í byggingu svo-
nefnt ráðhús, sem á að hýsa skrif
Framhald á bls. 17