Morgunblaðið - 04.02.1965, Qupperneq 8

8
MORGUNBLADiD
Fimmtudagur 4. febrúar 1965
7»,V V (J C1 tv'f cí (
Vegaáætlunin 1965-1968
Fyrri umræða fór fram í gær
1 GÆR fór friam í Sameinuðu
þinffi fyrri umræða um vega-
áætlunina 1965—1968, en hún
var lögð fram á Alþingi hinn 10.
des. síðastliðinn.
Samgöngumálaráðherra, Ingólf
ur Jónsson, gerði grein fyrir vega
áætluninni í ítarlegri ræðu. Þar
kom m.a. fram að með því að taka
upp vegáætlun til 4 ára, en þetta
er í fyrsta sinn, sem það er gert,
þá hefur verið lagður grundvöll-
ur að bættum vinnubögðum í
vegagerð. Þá kom það einnig
fram, að verstu torfærurnar á
sviði brúarmáLa hafa verið yfir-
unnar.
• Aukið fjármagn til vegagerðar.
Ingólfur Jónsson, samgöngu-
tnálaráðherra minntist á það í
upphafi ræðu sinnar, að nú er
í fyrsta sinni samin ásetlun sam-
kvæmt vegal. til 4 ára. Vegamála
skrifstofan hefur unnið mikið
undirbúningsstarf í sambandi við
þetta mál. Verður að telja, að
tilL sú til vegáætlunar, sem hér
liggur fyrir og til umr., sé vel
samin og tölulega vel undirbúin.
Með vegaáætluninni var lagð-
ur grundvöllur að bættum vinnu
brögðum í vegagerð með iþví að
taka upp skipulega áætlun í
framkvæmdum til 4 ára í senn.
Með því er mögulegt að draga
upp heildarmynd fyrir stærri
verk, sem unnin verða með fyrir
fram gerðri áætlun fram í tímann.
Er enginn vafi á því, að oft hef-
ur vegaféð notazt verr vegna
þess að ekki var til heildaráætl-
un yfir framkvæmdirnar en unn
ið á hverjum stað fyrir aðeins
litlar upphæðir í einu. Með því
móti var mikill kistnaður við
flutning á vinnuvélum og vinnu
flokkum, sem ætti að sparast að
einhverju leyti með því fyrir-
komulagi, sem nú verður upp
tekið. Með vegal. var fjármagn
til vegagerðar verulega aukið.
Hækkaði framlag til vegamála á
árinu 1964 um rúml. 100 millj.
kr. miðað við fjárlög 1963. Þrátt
fyrir þessa hækkun, sem sýndist
vera veruleg, mun vera auðvelt
að færa rök fyrir því, að æski-
legt væri að hafa enn meira fé
til vegamála heldur en fyrir
hendi er miðað við þátill. til
framkvæmdaáætlunar, sem hér
er um að ræða. Á árinu 1965 er
gert ráð fyrir, að tekjur vega-
sjóðs nemi 261,9 millj. kr. Á ár-
inu 1968 er gert ráð fyrir, að
tekjurnar nemi 278 millj. kr. mið
að við sömu tekjustofna. En
tekjustofnar vegasjóðs eru
benzíngjald 170 millj. kr., tekjur
af þungaskatti 42,5 millj. kr.,
tekjur af gúmgjaldi 8,9 millj. kr.,
ríkisframlag 47,1 millj. kr. Eftir-
stöðvar vegna ársins 1964, sem er
óendurgreitt benzíngjald og
þungaskattur 14,9 millj. kr., —
brúttótekjur árið 1965 verða því
283,4 millj. kr. Endurgreitt
benzíngjald af þungaskatti 1965
nemur 21,5 millj. kr. Nettótekjur
verða því 261,9 millj. kr. áætlað-
ar fyrir árið 1965. Tekjuliðirnir
breytast lítið á áætlunartímabil-
inu og er í samræmi við niður-
stöðutölur fyrir árið 1963, sem
áður var um getið. Endurgreiðsl-
urnar á þungaskatti og benzín-
gjaldi eru að nokkru leyti af
jeppabifreiðum, en aðallega
vegna dráttarvéla og annarra
heimilisvéla, sem ekki koma til
með að slíta vegunum. Eins og
áður er á minnzt, er auðvelt að
benda á nauðsyn þess að hafa
meira fé til vegaframkvæmd-
anna, en það er á valdi ALþingis,
hvenær horfið verður að bví ráði
að auka tekjur vegasjóðs.
• Skipting fjár til vegamála.
Vegamálaskrifstofan .hefur gert
till. um skiptingu á því fé, sem til
umráða er.
Viðhald þjóðvega var á árinu
1964 80 millj. kr. Gert er ráð
fyrir, að til vegaviðhaldsins á ár-
inu 1965 verði varið 90 millj. kr.
og hækki um 5 millj. kr. árlega
á áætlunartímabilinu. Enginn
vafi er á því, að nauðsyn ber til
að ætla ríflega til viðhalds yega.
Gera má ráð fyrir, að viðhalds-
féð geti orðið nokkru drýgra en
stundum áður með endurnýjun
á vélakosti vegágerðarinnar, sem
nýtist mun betur en gömlu tækin.
Til vegamerkingar er gert ráð
fyrir að verja 1 millj. kr. á ári.
Það er mikil þörf á að setja upp
vegamerkingar á ýmsum stöðum,
sem eru hættulegir vegna um-
ferðarinnar, Hefur mikið áunnizt
í því efni síðari árin. Til hrað-
brauta er gert ráð fyrir að verja
aðeins 10 millj. kr. á ári af fé
vegasjóðs, en þess er rétt að
geta, að unnið verður á riæsta
ári að því að ljúka við Kefla-
víkurveg, en að byggingu hans
hefur verið unnið að mestu leyti
fyrir lánsfé. Þegar Keflavíkur-
vegi er lokið, verður að hefjast
handa með lagningu Vesturlands
vegar að Álafossi pg Austurvegar
með varanlegu slitlagi. Sama
máli gegnir með vegakafla út frá
Akureyri, sem mest umferð er á.
Umferð er orðin það mikil á iþess
um vegum, að þeim verður
trauðla viðhaldið með því að
bera í þá sand og möl, sem rýkur
burtu og heldur ekki uppi hinum
mörgu og þungu farartækjum.
Að sjálfsögðu verður að afla fjár
til þeirra framkvæimda með lán-
töku eða með því að auka tekjur
vegasjóðs. Til nýbygginga þjóð-
brauta er gert ráð fyrir að verja
úr vegasjóði á árinu 1965 24,8
millj. kr. og á árinu 1968 24 millj.
kr. Auk þess er gert ráð fyrir
að vinna við Strákaveg og Múla-
veg á árinu 1965 fyrir allt að 20
millj. kr., sem afla verður með
sérstökum hætti. Er gert ráð fyr-
ir, að Strákavegi verði lokið á
árinu 1966. Um þær framkvæmd
ir hefur verið mikið ritað og
rætt og því ekki ástæða til að
fara mörgum orðum um það að
sinni. Það vita allir, að tæknileg-
um undirbúningi við lagningu
Strákavegar var ekki lokið fyrr
en á þessu ári og því ekki mögu
leiki á að hraða verkinu meira
en gert hefði verið, þótt fé hefði
verið fyrir hendi. Fraimkvæmdir
við Keflavíkurveg, Strákaveg og
Múlaveg geta því aðeins orðið,
að afla verði fjár til framkvæmd
anna á þessu ári. Standa vonir
til, að það megi takast.
Til landsbrauta er gert ráð
fyrir að verja á árinu 1965 27,1
millj. kr., á árinu 1968 26,5 millj.
kr. Ekki er gert ráð fyrir, að
unnið verði að neinu ráði fyrir
lánsfé við landsbrautir. Er að því
stefnt, að greidd verði upp bráða
birgðalán, sem tekin hafa verið
til vegaframkvæmda að undan-
förnu. Bráðabirgðalán lækkuðu
á árinu 1964 um nærri helming
frá því, sem var í árslok 1963.
Eftirspurn eftir bráðabirgðaláni
á vegum hreppsfélaga og sýslu-
félaga var mjög mikil af eðlileg
um ástæðum, áður en vegalögin
voru samþykkt og fjármagn auk
ið tii vegamála.
• Verstu torfænimai- yfimnnar.
Til fjallvega, reiðvega og ferju
halds er gert ráð fyrir að verja
2 millj. kr. Er þá um það að
ræða að ryðja ýmsa fjallvegi
og gera þá greiðiæra yfir sumar-
mánuðina. Geta verið að þvi hag
nýt not, m.a. við smalamennsku,
á afréttum, auk þess, sem það
gerir mönnum mögul. að gerðast
á bifreiðum víða um öræfi lands-
ins. Til brúagerða er gert ráð
fyrir að verja á árinu 1965
31 millj. kr. og aðeins rúmlega
31 millj. kr. árið 1968. Á árinu
1966 og 1967 er nokkuð lægri upp
hæð áætluð til brúagerða. Brúar-
féð skiptist þannig á árinu 1965
og með svipuðum hætti hin árin.
Til stórbrúa 13,2 millj. kr.; til
brúa 10 m. og lengri 11,8 millj.
kr.; til smábrúa 4—9 m., ösmillj.
kr. Þótt mikið hafi verið gert
undanfarin ár, að brúa vatns-
föllin, er þó eftir mikið verk-
efni á því sviði. Verður þó að
viðurkenna, að verstu torfærurn
ar hafa verið yfirunnar. Til sýslu
Vega er gert ráð fyrir að verja
úr vegasjóði á árinu 1965 10
millj. kr. og 12 millj. kr. á árinu
1968. Við breytingu á vegal. hef-
ur rekstur sýsluvegasjóðs batn-
að mikið, enda gerðist þess þörf,
þar sem sýsluvegir voru víðast
hvar í mjög slæmu ástandi. Til
vega í kaupstöðum og kauptún-
um er gert ráð fyrir að verja á
árinu 1965 32 millj. 720 þús. kr.
og á árinu 1968 34 millj. 560 þús.
kr. Með því að veita fé til gatna
og vegagerðar í kaupstöðum og
kauptúnum, eins og vegalögin
mæla fyrir, var tekið upp mikils
vert nýmæli, sem þegar á fyrsta
ári eftir samþykkt vegalaganna
hefur gert sýnilegt gagn um land
allt eins og sjá má merki í gatna
gerð kaupstaða og kauptúna.
Til véla- og áhaldakaupa er
gert ráð fyrir að verja úr vega-
sjóði á árinu 1965 11 millj. kr.
og árinu 1968 13 millj. kr. Auk
þess verður varið úr fyrninga-
sjóði Vegagerðarinnar talsverð-
um upphæðum til kaupa á vega
gerðarvélum, og einnig má reikna
með, að einhver lán verði tekin
í því skyni, þannig að endurnýj-
un vegavinnuvéla verður allríf-
leg að þessu sinni. Er það mjög
nauðsynlegt að verja verulegu
fjármagni til véla- og tækja-
kaupa og vinna þannig upp
margra ára vanrækslu.
Til tilrauna í vega- og gatna-
gerð er gert ráð fyrir að verja
nokkuð á 2. millj. kr. árlega á
áætlunartímabilinu. Eins og sjá
má af fskj., sem prentuð eru með
till. til vegáætlunar, eru allir
þjóðvegir sérstaklega taldir upp
eftir kjördæmum. Einnig eru
taldir upp hinir ýmsu hliðarveg-
ir vegna undaniþáguákvæða 12.
gr. vegal. um kirkjustaði, félags
heimili, opinbera skóla, heilsu-
hæli og fullgerð raforkuver. Upp
setning og upptalning veganna er
glögg og þarf því ekki nánari
skýringa. Um skiptingu fjár til
einstakra framkvæmda, svo sem
vega og brúa eru engar till. gerð
ar um nú fremur en í till. til síð
ustu vegáætlunar.
Eins og vegalög gera ráð fyrir,
eru vegirnir flokkaðir, fyrst
hraðbrautir A og B. Hraðbrautir
A eru vegir, sem innan 20 ára
má búast við, að 10 þús. bifreið-
ar eða meira fari daglega um
yfir sumarmánuðina. Stefna ber
að því að gera fjórfalda akbraut
með varanlegu slitlagi á þeim
vegum. Hraðbrautir B, það eru
vegir, sem innan 10 ára má búast
við 1—10 þús. bifreiðum á dag
yfir sumarmánuðina. Stefna ber
að því að gera tvöfalda akbraut
með varanlegu slitlagi á þeim
vegum. Þjóðbrautir eru vegir,
sem ná til 1000 íbúa svæðis og
ber að gera tvöfalda akbraut
á þeim vegum með malarofan-
íburðL Landsbrautir sem eru
minnst 2 km á lengd frá vega-
mótum og nær til 3 býla. Um
landsbrautir eru undanþágu-
ákvæði, eins og áður var viinað
til. Aðalfjallvegir eru aðeins
fjórir: Kaldidalsvegur, Kjalveg-
ur, Fjallabaksvegur nyrðri og
Sprengisandsleið. Áður hefur
verið á það minnst, hvaða tekju-
stofna vegasjóður hefur, benzín-
gjald er stærsti liðurinn.
Aukning benzínnotkunar
Margir höfðu búizt við, að
benzínnotkun mundi aukast mik-
ið miðað við þá miklu bifreiða-
fjölgun, sem orðið hefur síðustu
árin. Heynslan sýnir, að benzín-
salan eykst ekki í réttu hlutfalli
við bifreiðafjölgunina. Má færa
fram margar ástæður fyrir því.
Hækkun benzínsverðs hefur dreg
ið nokkuð úr benzínotkun. Nýjar
bifreiðar eyða minna benzíni en
gamlar og slitnar bifreiðar. —
Méira er nú flutt inn af litlum
bifreiðum og sparneytnum held-
ur en oft áður. Gömlu bifreiðarn-
ar með stóru vélunum, eyðslu-
freku, er lagt vegna þess að ekki
borgar sig lengur að halda þeim
við. Árið 1964 voru 335 fólks-
bifreiðar teknar úr umferð og
542 vörubifreiðar. Þess ber §inn-
ig að geta, að mikið er flutt inn
af bifreiðum með dieselvélum, en
gjöld af þeim eru tekin með
þungaskatti. Benzínsalan árið
1962 reynist vera 57.7 millj. 1.
Árið 1963 60.8 millj. 1., og árið
1964 61.5 millj. 1. áætlað. Aukn-
ing á árinu aðeins 1,2%, Er það
vissulega lítið miðað við þann
gífurlega innflutning bifreiða,
— AlþSngi
Framh. af bls. 23
kjarnorkuflota Atlantshafsbanda-
lagsins verða borin þar undir
atkvæði?
Hélt Ragnar því fram, að það
væri alkunna, að undanfarin tvö
ár hefði ríkisstjórn Bandarikj-
anna stefnt að því að búa ríki
NATO kjarninkuvopnum. Óskin
um kjarnorkuflota bandalagsins
væri fyrst og fremst borin fram
af V-Þjóðverjum, sem með því
myndu fá tækifæri til að styðja á
kjarnorkugikkinn. Þá sagði Ragn
ar Arnalds ennfremur, að hug-
myndin um kjarnorkuflota At-
lantshafsbandalagsins hefði ekki
verið lögð á hilluna, eins og sum
ir virtust halda, heldur væri ötul
lega unnið að því að undirbúa
hana í Bonn og Washington. Þá
fór Ragnar einnig fram á það, að
ríkisstjórnin gæfi yfirlýsingu um,
að kjamorkuvopn yrðu aldrei
leyfð á íslandi né í íslenzkri land
helgi.
1 svari sínu sagði Guðmundur
1. Guðmundsson utanríkisráðh.:
Spurt er, hver sé afstaða ríkis-
stjórnarinnar til fyrirhugaðs
kjarnorkuflota Atlantshafsbanda-
lagsins. Á fundi
í NATO-ráðinu í
árslok 1960
skýrðu Banda-
rílkjamenn frá
hugmyndum sín-
um um fyrirhug
aðan kjarnorku-
flota Atlantshafs
bandalagsríkja.
Á fundinum
urðu mjög litlar umræður um
málið og engar framhalds-
umræður fóru fram um hug-
myndirnar sjálfar innan NATO.
Nokkur aðildarríki ræddu hins
vegar þessar hugmyndir sín á
milli, en önnur tóku engan þátt
í þeim viðræðum. Atlantshafs-
bandalagið var látið vita um þess
ar viðræður, en það hafði engin
afskipti af þeina.
sem verið hefur. En skýringia
er að talsverðu leyti í því fólg-
in, að litlar evrópskár bifreiðar
eyða aðeins helming af því, sem
hinar stærri og eyðslufrekari bif-
reiðar gera. Af því, sem hér er
sagt, má reikna með því, að tekj-
ur vegasjóðs vegna benzínsölu
verði hægfara og í mesta algi
2% á árinu 1965 og er gert ráð
fyrir, að aukningin verði nokkru
meiri á árunum 1966—1968. Tekj-
ur af þungaskatti ættu að vaxa
í hlutfalli við aukinn bifreiða-
fjölda og er reiknað með, að tekj-
ur af þeim lið aukist um 9% á
ári. Tekjur af gúmmígjaldi ættu
að aukast eftirleiðis í hlutfalli
við fjölgun bifreiða. Vegna mik-
ils innflutnings á hjólbörðum á
árinu 1962—1963, en þá var inn-
flutningur hjólbarða gefinn
frjáls. Hefur innflutningur á ár-
inu 1964 verið minni heldur en
áætlað var.
Orsökin getur einnig legið 1
því, að birgðir séu nú minni 1
verzlunum, eftir að tollvöru-
geymslan var tekin í notkun, en
sú ástæða ætti ekki að hafa á-
hrif nema á þessu eina ári. En
þrátt fyrir það, þótt tekjur aí
gúmmígjaldi hafi verið nokkru
minni heldur en áætlað var, hafa
tekjur vegasjóðs í heild verið
í samræmi við tekjuáætlun fyrir
árið 1964. Hefur þungaskattur-
inn bætt upp það, sem vantaðl
á gúmmígjaldið. Tekjuáætlun
fyrir árið 1965-1968 er byggð á
reynslu liðins tíma og raunhæfu
mati á því, hvernig málin munu
þróast á áætlunartímabilinu. Með
till. þeim, sem hér um ræðir, er
tekjum vegasjóðs skipt eftir því,
sem sanngjarnast þykir.
Að lökinni ræðu samgöngu-
málaráðherra urðu nokkrar um-
ræður um vegáætlunina, þar sem
til máls tóku Halldór E. Siigurða
son og Sigurvin Einarsson, en
síðan var henni vísað til 2. um-
ræðu og fjárveitinganefndar.
Við íslendingar höfum ávallt
verið vopnlaus þjóð og við höf-
um engin áform um eigin vopna
búnað og var það því afstaða
okkar til málsins að taka ekki
þátt í viðræðum þessara ein-
stöku ríkja um hugmyndir Banda
ríkjastjórnar. Á ráðherrafundi
NATO í s.l. desembermánuði,
skýrðu fulltrúar þeirra ríkja, sem
tekið höfðu þátt í viðræðum um
málið, frá gangi þeirra. Viðræð-
urnar hafa ekki leitt til neina
samkomulags og er ekki vitað til
þess, að nokkur drög að sam-
komulagi séu fyrir hendi.
Þá er spurt, hvernig ríkisstjóm
in hyggist beita atkvæði íslands
á ráðherrafundi NATO, ef áform
um kjarnorkuflota Atlantshafs-
bandalagsins verður borið þar
undir atkvæði. Ekkert liggur
fyrir í NATO um þetta mál, sem
greiða þarf atkvæði um og líkur
fyrir, að svo verði á næstunni,
eru vægast sagt mjög litlar.
Komi hinsvegar til einhvers sam
komulags milli einstakra aðildar
ríkja NATO, er með öllu óvitað,
í fyrsta lagi, hvernig slíkt sam-
komulag verður, í öðru lagi,
hvort aðilar samkomuiagsinj
óska að tengja það samkomulag-
inu. Hér ber því allt að sama
brunni, engin tillaga liggur fyrir,
ekki líkur á henni að svo stöddu,
og ef hún kemur, alger óvissa
um, hvernig hún verður. Ekkert
verður því um það sagt, hvernig
ísland muni greiða atkvæði, ef
till. kæmi, á meðan málið ligg-
ur ekki skýrar fyrir en þetta.
Varðandi áskorun Ragnars
Arnalds um, að ríkisstjórnin gefi
yfirlýsingu um, að kjarnorku-
vopn yrðu aldrei leyfð á íslandi
eða á ísl. landhelgþ sagði utan-
ríkisráðherra, að stjórnin gæti
ekki tekið afstöðu til þess, þvl
að slíkt væri þýðingarlaust, þar
eð þær ríkisstjórnir, sem á eftir
kæmu, myndu vera óbundnar aí
þess konar yfirlýsingu.
Magnús Thorlacius
hæstaréttarlögmaður
Málflutningsskrifstofa
Aðalstræti 9 — Sími 1-1875