Morgunblaðið - 08.04.1965, Blaðsíða 8

8
MORCUNBLAÐIÐ
f
Fimmtudagur 7. apríl 1965

Endurskoðun á reglum um tekju-
stofna sýslufélaga
JÓN ÁRNASON mælti í gær /yr
ir þingsályktunartillögu um end-
urskoðun á tekjustofnum sýslufé-
laga, en tillögu þessa hefur hann
flutt ásamt þremur þingmönnum
öðrum. Komst Jón Árnason að
oröi á þessa leið:
Á þingskjali
nr. 305 hefi ég,
ásamt þrem öðr
um háttvirtum
þingmönnum,
leyft mér að
flytja tillögu til
þingsályktunar
I um endurskoðun
á gildandi regl-
1 um um tekju-
stofna sýslufélaga. — Tillögu-
greinin hljóðar svo, — með leyfi
forseta:
„Alþingi ályktar að skora á
ríkisstjórnina að láta svo fljótt
sem auðið er hefjast handa um
endurskoðun á gildandi reglum
um tekjustofna sýslufélaga í því
skyni að setja skýrari ákvæði um
tekjustofna sýslufélaga og sjá
þeim fyrir nægilegum tekjum til
þess að mæta lögboðnum og öðr
um óhjákvæmilegum útgjöld-
um“.
Tillaga þessi er flutt eftir
beiðni sýslunefnda Mýra- og
Borgarfjarðarsýslna, en á fund-
um þeirra, sem haldnir voru í
júnímánuði sl. samþykktu báðar
sýslunefndirnar ályktanir, sem
hnigu í sömu átt og tillaga þessi
kveður á um.
Verkefni sýslufélaga eru bæði
margvísleg og í sumum tilfellum,
binda þau sýslufélögunum fjár-
hagslega bagga, — þar sem þau
verða að standa undir ýmsum
sameiginlegum kostnaði sveitar-
félaganna.
Verksvið sýslufélaga má segja
að sé sérstaklega markað í 4.
kafla laga nr. 58/1961, um sveitar
stjórnir. — Er þar sett fram sú
meginregla, að sýslufélögin skuli
annast stjórn á öllum sveitar-
stjórnarmálum, sem varða sýslu
í heild.
Eftir lögum eru sveitarfélög
tvennskonar, — annarsvegar eru
það hrepparnir, en hinsvegar
kaupstaðir, sem eru jafnframt
sjálfstæð lögsagnarumdæmi.
Sem dæmi um almenn laga-
ákvæði, sem leggja skyldur og
fjárhagslegar skuldbindingar á
sýslufélög, má nefna vegalög nr.
71/1963, — lög um almennings
bókasöfn, þar sem sú skylda er
lögð á sýslufélög, að sjá héraðs-
bókasöfnum fyrir húsnæði, — þá
eru lög um lax og silungsveiði,
sem skylda sýslusjóð til bóta-
greiðslna vegna friðunaraðgerða
í fallvötnum, lög um húsmæðra-
fræðslu, þar sem lagt er á sýslu
félög að greiða hluta kostnaðar
við byggingu og rekstur hús-
mæðraskóla í sveitum, lög um lög
reglumenn, en þar er ákveðið, að
viss hluti kostnaðar af löggæslu
í viðkomandi sýslu, eða lögsagn
arumdæmi, sé af þeim greiddur.
Þá er rétt að benda á, þátt
sýslnanna í greiðslu kostnaðar
við byggingu og rekstur héraðs-
skjalasafna og byggðarsafna. —
Framlög í þágu heillbrigðismála,
t.d., greiðslu ljósmæðralauna og
til byggingar sjúkrahúsa, þá er
nokkur stuðningur við skóla og
almenna menntun, íþrótta- og
hverskonar æskulýðsmál.
Eins og segir í greinargerð fyrir
tillögunni, þá er í 101. gr. sveitar
stjórnarlaganna frá 1961, að finna
megin ákvæði um tekjustofna,
sem sýslufélögum er ætlað til
þess að standa straum af hin-
um sameiginlega kostnaði, en þar
segir: — því sem á vantar að
tekjur sýslusjóðs hrökkvi fyrir
gjöldum, skuli jafnað niður á
hreppana, eftir tilteknum regl-
um, sem greinir nánar í lögun-
um.
Af þessu orðalagi mætti ætla,
að megin tekjustofninn sé fast-
ur, og það sem á vanti að endar
nái saman, skuli jafna niður á
hreppana.
Þessu er á annan veg farið. —
Tekjur sýslufélags eru að heita
má, einungis hið niðurjafnaða
gjald, sem lagt er á sveitarfélög-
in._
í þessu sambandi má nefna
sem dæmi, að af heildartekjum
sýslusjóða Mýra- og Borgarfjarð
arsýslu, eru aðeins rúmlega 8%
teknanna, tilkomnar frá öðrum
tekjustofnum, en niðurjöfnun-
inni. Ég geri ráð fyrir að svipuð
hlutföll séu einnig um tekjur
annarra sýslufélaga, þó að ég
hafi ekki aflað mér upplýsinga
þar um.
Þegar höfð eru í huga, þau
miklu verkefni, sem sýslufélög-
unum er skylt að leysa, og hafa
forustu um, er ekki óeðlilegt, að
athugun fari fram á þeim mögu
leikum, sem sýslufélögin hafa til
þess, að afla sér tekna, og standa
með því undir hinum sameigin-
lega kostnaði.
Ég geri ráð fyrir, að allir séu
sammála um að æskilegt sé, að
efla frekar en draga úr sjálf-
stjórn héraðanna, og með því
skapa þeim aðstöðu til þess að
hafa forustu og frumkvæði, að
margvíslegum umbótum og fram
förum, hvort heldur er á sviði
menningarmála, atvinnuhátta
eða öðru því sem helzt treystir
og tengir fólkið við sína heima
byggð.
Með því að efla sjálfstjórn hér-
aðanna, og treysta fjárhagsleg-
ann grundvöll þeirra, væri á viss
an hátt, stigið raunhæft spor í þá
átt, að auka jafnvægi í byggð
landsins.
Ég sé ekki ástæðu til að orð
lengja frekar um málið, en legg
til að umræðunni verði frestað,
og málinu vísað til háttvirtrar
fjárveitinganfefndar.
Undanþága frá banni
um botnvörpuveiðar
GUÐLAUGUR Gíslason hefur
flutt frumvarp um breytingu á
lögum um bann gegn botnvörpu
veiðum svohljóðandi:
„2. málgr. 1. gr. laganna orð-
ist svo:
Heimilt er ráðherra að veita
vélbátum undanþágu frá banni
þessu til að stunda kampalampa
veiðar, leturhumarveiðar og fisk
veiðar á tilteknum svæðum með
venjulegri kampalampavörpu,
leturhumarvörpu og fiskivörpu,
með þeim skilyrðum og takmörk
unum, sem nauðsynlegar kunna
að þykja. Áður en undanþága er
veitt, skal leitað um hana álits
Fiskifélags íslands“.
Þingsályktanir
Á FUNDI Sameinaðs þings í gær
var einkum rætt um ýmsar þings
ályktunartiilögur og verður gerð
grein fyrir þeim umræðum hér
á eftir í stuttu máli, en frá einni
þessarra tilLagna, er Jón Árna-
son hafði framsögu fyrir, er skýrt
frá annars staðar hér á þingsíð-
unni.
Kvikmynidasýningar í sveitum
Gísli Guðmundsson (F) gerði
grein fyrir áliti allsherjarnefnd-
ar um þingsályktunartillögu um
kvikmyndasýningar í sveitum,
þar sem mælt var með sam-
þykkt tillögunnar og var hún síð-
an samlþykkt. Björn Pálsson (F)
greiddi einn atkvæði gegn tillög-
unni.
Endurskoðun lánveitinga
til íbúðabygging.a
Þá gerði Einar Ágústson (F)
grein fyrir þingsályktunartillögu
um að Alþingi álykti að kjósa
sjö manna nefnd til þess að end-
urskoða öll gildandi lög um lán-
veitingar til íbúðabygginga í land
inu og nefndin að gera tillögur
að nýrri löggjöf í þessum efnum.
Þorvaldur Garðar Kristjánsson
(S) sagði, að ýms atriði hefðu
komið fram í ræðu Einars
Ágústssonar, sem væru sjálfsögð
og væri stjórnin líka að vinna að
því nú þegar að koma þeim í
framkvæmd. Þorvaldur minntist
ennfremur á það, að meðan að
byggingarvísitalan hefði hækkað
um 77, þá hefðu lán til íbúða-
bygginga hækkað um tæplega
300% og segði það sína sögu.
Þá sagði Þorvaldur, að það
væri ekki rétt með farið í þings-
ályktuninni, þar sem segði, að
jafna þyrfti aðstöðu manna til
lánsfjár í sambandi við íbúða-
bygginar. Sagði Þorvaldur, að all
ir hefðu jafna aðstöðu til lána
húsnæðismálastjórnar.
Þorvaldur sagði að lokum, að
nú þegar lægi fyrir Efri deild
frumvarp frá ríkisstjórninni um
umfangsmestu löggjöf á síðustu
árum til úrbóta í húsnæðismál-
um, þá sæi hann ekki ástæðu til
þess að skipa sjö manna nefnd
samkv. þingsályktunartillögunni.
Eggert G. Þorsteinsson (Alþfl.)
sagði m.a., að ágæt samstaða
hefði verið með öllum flokkum
um framkvæmd löggjafarinnar
um þessi mál. Það sem naglhald
væri í, væri að veita meira fé
til íbúðabygginga, en þá vaknaði
hins vegar spurningin, hvar ætti
að taka það fé. Sagði hann, að
sér sýndist þær undirtektir, sem
sú leið til fjáröflunar í þessu
sambandi, sem nú væri fyrir Efri
deild, ekki vera þannig að auð-
veldara yrði eftirleiðis að finna
leiðir í þessu skyni. Það væri
ágætt að afla aukins lánsfjár til
íbúðabygginga, en það sem meira
máli skipti væri að lækka bygg-
ingarkostnaðinn.
Var tillagan síðan tekin út af
dagskrá en atkvæðagreiðslu um
hana frestað.
Eftirlit með fyrirtækjasamtökum
Benedikt Gröndal (Alþfl.)
gerði grein fyrir þingsályktunar-
tillögu um eftirlit með fyrir-
tækjasamtökum, sem Unnar Stef-
ánsson (Aliþfl) flutti fyrr í vetur,
er hann sat á Alþingi. Sagði
Benedikt, að þessi tillaga hefði
verið flutt áður og þá gengið til
nefndar en ekki lengra og nú
væri hún því flutt að nýju.
Benedikt sagði ennfremur, að
samtök fyrirtækja um verðmynd
un, hefðu nú sérstaklega komið
til tals síðustu daga, sökum þess
að tryggingarfélögin í landinu
virtust nú hafa haft með sér
samtök um að hækka tryggingar-
iðgjöldin af bifreiðum.
Einar Olgeirsson (Alþbl.)
kvaðst álita iþessa tillögu mjög
gagnlega og sagðist vona, að hún
yrði samþykkt og fylgt fljótlega
eftir. Saði hann það ott, að annar
stjórnarflokkurinn gerði sér það
ljóst, að frjáls samkeppni væri
hér ekki til og hefði ekki verið
iþað lengi.
Fiskveiðilandhelgi
Þá var haldið áfram umræðum
um þingsályktunartillögu um út-
færslu fiskveiðilandhelginnar fyr
ir Vestfjörðum og talaði Birgir
Finnsson (Alþfl). Sagði hann
m.a., að andstæðingum stjórnar-
innar meðal þingmanna Vest-
fjarða hefði verið það ofar 1
huga að geta núið þingmönnum
stjórnarflokkanna frá Vestfjörð-
um því um nasir, að þeir væru
á móti tillögunni, en að tillagan
yrði samþykkt. Birgir Finnsson
tók það ennfremur fram, að ekk-
ert væri sér fjser, en að spilla
fyrir útfærslu landhelginnar, en
hann væri á móti þessari tillögu
vegna þess að hún væri gölluð og
illa undirbúin. Þá sagði hann
ennfremur, að nauðsynlegt væri
að gerð væri nákvæm skilgrein-
ing á landgrunninu í því skyni
að gerðar væru frekari ráðstaf-
anir í landhelgismálunum.
Var umræðum um tillöguna
síðan frestað.
Elínborg Guðmundsdóttir
IMokkur kveðjuorð
í DAG verður gerð frá Fossvogs-
kirkju útför Elínborgar Guð-
mundsdóttur, sem lengi átti
heima að Skólavörðustíg 15, en
dvaldist hin síðustu ár að Hrafn-
istu.
Elínborg var fædd 13. janúar
1878, en lézt 2. apríl sl. rúmlega
87 ára að aldri. Elínborg starfaði
hjá Morgunblaðinu um nær 30
ára skeið, eða þar til hún var
rúmlega sjötug. Á blaðinu vann
hún við ræstingu og ýmis önnur
störf. Hún kom til vinnu sinnar
eldsnemma á morgnana og á
kvöldin, þegar hún fór heim, var
vinnudagur hennar oft orðinn
æði langur.
Dugnaði Elínborgar, eða Borgu,
eins og hún var alltaf kölluð, var
viðbrugðið, og trúmennskan sat
þar í fyrirrúmi. Þótt aðalstarf
hennar hjá blaðinu væri ræsting
greip hún víðar til hendi, ef á
þurfti að halda, til dæmis við af-
greiðslu blaðsins. Hennar fyrsta
hugsun var ekki kaupið heldur
hvar hún gæti gert mest gagn.
Trúlega hafa henni verið það
dýrmætustu launin að finna, að
hún hafi gert skyldu sína og
helzt vel það.
Elínborg var alltaf hress í
bragði, létt í skapi og með gam-
anyrði á vör. Ekki var því að
undra þótt hún yrði vinsæl meðal
samstarfsfólksins, sem komst
ekki hjá því að smitast af þess-
ari skapgerð hennar, og sóttist
gjarnan eftir því að eiga við
hana orðræðu. Menn fundu fljótt
heillyndi hennar. Hún var laus
við allan tepruskap og kom til
dyranna eins og hún var klædcU
Sonur Elínborgar er Magnús
Þórðarson, sem búsettur er hér i
borg, en einnig tók hún til fóst-
urs og ól upp frá barnsaldri Guð
ríði Bjarnadóttur, en hún lézt
tvítug að aldri.
Morgunblaðið og þeir sem með
henni störfuðu á blaðinu, minn-
ast hennar með hlýhug og þakk-
læti.
Aflur róið
ÞÓRSHÖFN, 7. apríl — í gær-
morgun tóku jakar að losna úr
isbrúninni og reka út undan suð-
austanáttinni og hélt þetta ísrek
áfram í gærdag.
í morgun var allur ís farinn
frá landi og sást aðeins úti við
sjóndeildarhring. Nú er hann
með öllu horfinn.
Rúmlega mánuður er nú liðinn
siðan hægt hefur verið að ýta
báti úr vör. Hýrnaði því heldur
yfir mönnum í morgun og fóru
10 til 12 bátar út að leiggja hrogn-
kelsanetin. Línubátarnir eru að
búast á veiðar og fara væntau-
lega út í kvöld eða á morgun.
GABOON - GABOON
fyrirliggjandi smáskorið
Finnskt blokklímt Gaboon
5 x 10 fet og 19 og 22 mm.
Kristján Siggeirsson hf.
Laugavegi 13.
Í-B-U-Ð
Vil kaupa 2ja til 3ja herb. íb>'ð.
Þarf helzt að vera á 1. hæð.
GUÐNÝ Þ. GUÐJÓNSDÓTTIR
Ingólfsstræti 21 C — Sími 23922.