Morgunblaðið - 14.12.1965, Síða 16

10
MORGU N BLAÐIÐ
Þriðjudagur 14. des. 1965

Útgefandi:
Framkvæmdas t j óri:
Ritstjórar:
Ritstjórnarfulltrúi:
Auglýsingar:
Ritstjórn:
Auglýsingar og afgreiðsla:
Áskriftargjald kr. 95.00
I lausasölu kr.
Hf. Árvakur, Reykjavík.
Sigfús Jónsson.
Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6.
Aðalstræti 6. Sími 22480.
á mánuði innanlands.
5.00 eintakið.
VALD RÍKISINS OG
ÁHRIF BYGGÐ-
ARLAGANNA
l^essa dagana er verið að af-
greiða fjárlög fyrir árið
1966, og er ekki úr vegi að
leiða nú að því hugann hvort
þróun opinberra f jármála hafi
verið með eðlilegum hætti og
hin æskilegasta síðustu ára-
tugina.
Þegar þetta mál er skoðað
sést að ekki er einungis um
það að ræða að fjárútgjöld rík
isins vaxi stöðugt, heldur hef-
ur líka stefnt í þá átt, að fénu
er varið til stöðugt fleiri
hluta, auðvitað flestra nauð-
synlegra, en þó misjafnlegra
— eins og gengur.
En á sama tíma er mikið
um það rætt að efla eigi sjálf-
stæði bygðarlaganna og eru
uppi um það mismunandi
skoðanir á hvern hátt það
skuli gert, þó að flestir séu
um það samála, að óæskilegt
sé að þjappa valdinu saman í
Reykjavík, og stefna þurfi að
því að styrkja áhrif hinna
ýmsu landshluta.
En er það samrýmanlegt
þeesari stefnu að flytja flest
• þau mál, sem varða ættu ein-
stöð bygðarlög, inn á Alþingi
og ræða þau þar og krefjast
fjárframlaga úr sameiginleg-
um sjóði landsmanna til
styrktar slíkum málefnum?
Þeirri spurningu er vissu-
lega hollt að menn velti fyrir
sér. «
Auðvitað fagnar hvert ein-
stakt byggðarlag framlögum,
sem það fær til að hrinda í
framkvæmd einu máli eða
öðru. — Þess vegna kepp-
ast þingmenn við að heimta
styrki og fjárframlög hver
tií síns kjördæmis, og jafn-
framt gera þeir Alþingi að
vettvangi umræðna um þessi
ákveðnu mál. — Þau eru
ekki lengur orðin sérmál
byggðarlaganna og þar er
ekki talin meginástæða til að
ræða þau og taka um þau
ákvarðanir. Eftir því sem
lengra miðar í þessa átt, er
svið umræðna og ákvarðana
um málefni landshlutanna
flutt úr þeim sjálfum suður
til Reykjavíkur, og á Alþingi
eru úrslitin ráðin.
Þegar Gunnar Thoroddsen,
fyrrverandi fjármálaráðherra
beitti sér fyrir breytingu
skattalaga í upphafi viðreisn-
arinnar, var ákveðið að hluti
söluskatts skyldi renna til
sveitarfélaganna og fjárhagur
þeirra styrktur á þann hátt.
Þetta var rétt stefna, en sjálf-
sagt hefur ekki verið nógu
langt gengið í þessu efni, úr
því að sífellt er verið að flytja
I ný málefni, sem fyrst og
fremst ættu að varða sveitar-
félögin, inn á Alþingi. Þess
vegna er tímabært að menn
hugleiði hvort ekki væri
ástæða til að hætta ýmis kon-
ar fjárstuðningi ríkisins við
sveitarfélögin eða a.m.k. að
auka hann ekki sífellt, en út-
vega sveitarfélögunum aftur á
móti nýja tekjustofna, þótt á
kostnað ríkisins væri.
Líklegast er, að á þann hátt
takist að efla sjálfstæði
sveitarfélaganna, en ekki með
því ag flytja sífellt fleiri
þætti málefna þeirra inn á A1
þingi íslendinga.
VIÐKUNNAN-
LEGRI AÐFERÐ
IT'orsetaskipti hafa nú orðið í
1 Sovétríkjunum, og síðasti
byltingamaðurinn frá 1917,
Anastas Mikojan, er horfinn
úr forustuliði Sovétríkjanna.
Anastas Mikojan hefur orð-
ið einna langlífastur þeirra,
sem þátt tóku í byltingunni
1917, og þrátt fyrir allar
hreinsanir hefur honum alltaf
tekizt að halda sessi sínum í
forustuliði Sovétríkjanna. —
Flestir byltingarleiðtoganna
hurfu eða voru myrtir af sam-
herjum sínum, og allt fram
til síðustu ára hafa örlög
æðstu manna Sovétríkjanna
yfirleitt orðið þau, að þeir
hafa verið líflátnir fyrir ein-
hverjar sakir.
Vissulega ber að viður-
kenna það, sem í rétta átt
horfir, og óneitanlega eru
breytingar í forustuliði Sovét-
ríkajnna nú síðustu árin með
viðkunnanlegri blæ heldur en
áður var. Síðan Bería var
drepinn hafa örlög hinna
æðstu manna í Sovétríkjun-
um orðið á ýmsa vegu. Malen-
kov var gerður að rafveitu-
stjóra, Molotov var gerður
að formanni sendinefndar í
Vínarborg og ambassador í
Mongólíu, af Zjúkov hefur
ur ekkert heyrzt, en þó er vit-
að, að hann er á lífi og Nikita
Krúsjeff sjálfur virðist seztur
í helgan stein, eins og títt er
um aldna stjórnmálaleiðtöga
annars staðar, en ékki er að
sjá að hann búi við sérstak-
lega þröngan kost. Mikojan
hefur nú sagt af sér forseta-
embætti vegna heilsubrests
og er engin sérstök ástæða til
að ætla, að annað liggi þar að
baki.
Óneitanlega eru örlög hinna
sovézku leiðtoga á síðustu ár-
um viðkunnanlegri en félaga
þeirra áður fyrr, og því ber
Kínverskur almenningur
hefur óbeit á USSR
Hinsvegar virðist lítils hatur gæta meðal
almennings varðandi Bandaríkin
Eftir Alessandrb Cassella
New York 12. des. — AP.
ÓBEITAR almennings í
Rauða Kína gætir mjög gagn
vart Sovétríkjunum, en hins-
vegar er það svo, að andúð
almennings í Kína á Banda-
ríkjunum beinist einkum að
bandarísku ríkisstjórninni,
en ekki að þjóðinni sjálfri
sem slíkri. Enda þó að í
Kina sé ekki um að j-æða
beina áróðursherferð gegn
Sovétríkjunum, og blöð ræði
ágreining Sovétríkjanna og
Kína einkum á hugmynda-
fræðilegum grundvelli, hefi
ég orðið þess var, að al-
menningur í Kína hefur
djúpstæða óbeit á sovézku
þjóðinni.
Ástæðunnar er að leita í
þeirri staðreynd, að Banda-
ríkin eru einskonar huglæg-
ur óvinur, sem í raun og veru
hefur aldrei sézt, en hinsveg-
ar hefur verið allnáið pers-
ónulegt samband milli kín-
versku og sovézku þjóðanna
á síðari árum. Þúsundir sov-
ézkra tæknimanna unnu um
árabil við hlið Kínverja. Er
deila Sovétríkjanna og Kína
hófst, hurfu allir þessir Rúss
ar frá Kina á einni nóttu, ef
svo mætti segja, og ringul-
reið sú, sem skapaðist vegna
hinnar skyndilegu brottfarar
í þeirra, varð til þess að fólk-
' ið í Kína fylltist óbeit á Rúss
um sem slikum.
Kínverjar leggja mikið upp
úr því, að svo sýnist að þeir
hati ekki erlendar þjóðir,
heldur séu þeir aðeins and-
snúnir erlendum ríkisstjóm-
um. Bandaríkjamenn eru
þannig taldir vinsamlegt
fólk, og mótmælaaðgerðum
sem fram hafa farið í Banda-
ríkjunum gegn styrjöldinni í
Vietnam, hefur verið veitt
mikið og áberandi rúm í
blöðum.
Hið raunverulega 7 stjórn-
málaástand milli landanna,
svo og hugmyndafræðileg
staða Kína, hafa orðið til
þess að hjá Kínverjum gæt-
ir djúpstæðs misskilnings
varðandi Bandaríkin. Óeirð-
irnar í Watts-hverfinu í Los
Angeles, voru sýndar í sjón-
varpinu í Peking, og sagt að
þar væru kúgaðir Bandaríkja
menn að gera uppreisn gegn
einræðinu í Washington. Ég
hefi oft verið spurður að því
varðandi Vietnam, hvort ég
teldi ekki að baráttuþrek
bandarískra hermanna í Viet
nam væri að molna.
Ljóst, er að sé hatur á
Rússum ljóslifandi meðal
kínversku þjóðarinnar, þá
hefur styrjöldin í Vietnam
stöðugt meiri áhrif á dag-
legt líf fólksins í Kína. Enda
þótt landfræðilega séð sé þar
um erlenda styrjöld að ræða,
hefur huglæg þátttaka í því
aukizt svo, að hún er orðin
óaðskiljanlegur hluti af inn-
anríkispólitík Pekingstjórn-
arinnar. Allt frá stórborgun-
um í aumustu kot úti á landi
hanga áróðursspjöld með víg-
orðum vegna Vietnam, þar
sem sýnt er fram á mikið af-
hroð Bandaríkjanna og glæsi-
lega sigra Viet Cong komm-
únista. f skólum syngja börn-
in „Við erum ekki hrædd við
pappírstígrisdýr“. Og á göt-
um úti safnast menn saman
við risastór áróðursspjöld og
ljósaauglýsingar, sem öll
fjalla um Vietnam.
Enda þótt heildarmyndin af
Kína virðist gefa til kynna,
að landið standi á barmi styrj
aldarsálsýki, eru hlutirnir þó
heldur hógværari ef betur er
að gáð.
1 raun og veru er um þrjú
skoðanastig að ræða í Kína í
dag: — Hin opinberu blöð,
sem flytja efni fyrir innan-
landsmarkaðinn; skoðanir og
viðbrögð almennings og loks
afstaða sjálfrar stjórnarinnar.
Opinber fréttaflutningur
fyrir innanlandsmarkað er
mjög stríðsglaður og ögrandi.
Blöðin lýsa Randaríkjunum
þannig, að þau bíði aðeins
hentugs tækifæris til þess að
færa út styrjöldina og ráðast
á Kína. Stöðugt er hamrað
á hættunni á bandarískri á-
rás.
í verksmiðjum halda verka
menn vikulegar skotæfingar,
og eru skotmörkin líkön af
bandarískum flugvélum. Al-
mannavarnaspjöld er að
finna allsstaðar. Vopnaðir
verðir eru við allar brýr í
landinu og sama máli gegn-
ir um opinberar byggingar.
Allt Suður-Kína er nú sagt
standa grátt fyrir járnum
reiðubúið að mæta innrás, og
ferðalög útlendinga_um þann
landshluta hafa verið bönn-
uð.
Þrátt fyrir allt þetta virð-
ist hinn almenni Kínverji
vera áhyggjufullur vegna
alls þessa viðbúnaðar, frem-
ur en vigglaður, og furðu lít-
ils haturs á Bandaríkjunum
virðist gæta meðal almenn-
ings.
ekki að neita að í þessum efn-
um hefur töluverð framför
orðið í Sovétríkjunum, sem
full ástæða er til þess að við-
urkenna og vekja athygli á.
SJOLOKOV OG
ANDI
PASTERNAKS
l>ússneski rithöfundurinn
^ Sjolokov, hefur nú tekið
við bókmenntaverðlaunum
Nóbels í Stokkhólmi. Við
komuna til Stokkhólms not-
aði Sjolokov tækifærið til
þess að hylla Sovét^tjórnina
fyrir skilningsríka afstöðu
hennar til rithöfunda í Sovét-
ríkjunum. „Ég þekki ekkert
dæmi þess að sovézk stofnun
hafi beitt þvingunum varð-
andi rithöfunda“, sagði rithöf-
undurinn á blaðamannafundi
í Stokkhólmi.
Hinn rússneski Nóbelsverð-
launahafi er með þessum orð-
um að færa ráðamönnum
Sovétríkjanna sérstakar þakk
ir fyrir meðferðina á sovézk-
um rithöfundum undanfarna
áratugi, en sem kunnugt er
hafa þeir verið drepnir, ofsótt
ir, settir í bönn og bækur
þeirra ekki gefnar út, ef þeir
hafa verið í andstöðu við
stjórnarvöldin þar í landi. Er
greinilegt af ummælum Sjolo
kovs um þetta efni, að það
hefur borið ríkulegan ávöxt
fyrir ráðamenn Sovétríkjanna
að hafa veitt hinum gamla
Stalinista, Sjolokov, sæmilegt
svigrúm við ríkisjötuna. Hann
greiðir þessa dagana skuld
sína við þá, sem Sovétríkjun-
um stjórna.
Boris Pasternak, sem hlaut
bókmenntaverðlaun Nóbels
fyrir nokkrum árum, en hafn-
aði þeim eftir ofsafengnar
árásir á hann innan Sovét-
ríkjanna, sóttist ekki eftir
heiðri á borð við þann, sem
Sjolokov hefur lagt sig eftir.
Pastemak sóttist ekki eftir
frelsi með takmörkunum,
heldur frelsi án takmarkana.
Það er skýringin á því, að
Sjolokov segist nú vera fyrsti
sovézki rithöfundurinn, sem
hlýtur Nóbelsverðlaunin.
En sem betur fer lifir andl
Pasternaks enn í föðurlandi
hans, og þrátt fyrir ofstjórn
sovézkra valdhafa mun sá
andi sigra að lokum. En um
Sjolokov, hinn sovézka Nób-
elsverðlaunahafa, skal það
eitt sagt, að honum tókst bet-
ur upp í Lygn streymir Don
en í þeim kaldranalegu yfir-
lýsingum, sem hann hefur
verið að gefa síðustu vikur.