Morgunblaðið - 18.12.1965, Qupperneq 31

Laugardagur 18. des. 1965
MORGUNBLA&IÐ
31
-K
SJÖ þeirra Afrikurtkja, sem
fyrir nokkru tilkynntu, að þau
myndu slíta stjórnmálasam-
bandi við Stóra-Bretland,
væri stjórn Ian Smith í Ró-
desíu enn við völd 15. desem-
ber, hafa nú látið verða af
þeirri hótun sinni.
Mesta athygli vekur, að í
hópi ríkjanna sjö eru tvö
brczk samveldislönd, Tanzanía
og Ghana. Ródesía hefur, eins
og kunnugt er, nýlega lýst yfir
einhliða sjálfstæði, og virðist
sú ráðstöfun ætla að hafa al-
varlegri afleiðingar fyrir
brezka samveldið, en gert var
ráð fyrir í upphafi.
Önnur ríki eru Egyptaland,
Guinea, Mali, Mauretanía og
Kongólýðveldið.
Brezka stjórnin hefur opin-
berlega harmað ráðstöfun rikj
anna sjö, en þó ekki kveðið
mjög hart að orði, aðeins sagt,
Rikin sjö eru merkt inn á kortið með dökku.
Sjö Afríkuríki slíta stjórnmála-
sambandi við Stóra-Bretland
— þeirra á meðal tvö samveldislönd, öll aðhyllast ríkin sjö
sósíalisma, og ílest hafa náin tengsl við Kina
að enn ein hindrun hafi verið
lögð í veg fyrir lausn Ródesíu-
málsins.
Tanzanía (áður Tanganyika
og Zanzibar) er annað sam-
veldislandanna, sem nú hefur
ákveðið að slíta stjórnmála-
sambandi við Bretland. Forseti
þess, Julius Nyerere, hefur ný
lega verið endurkjörinn til
fimm ára. Síðla í september
sl. var efnt til kosninga í land-
inu. Þingkosningar voru þó
einungis haldnar á meginland-
inu, en hvorki á Zanzibar né
Pemba. Þó var í sama mánuði
haldin atkvæðagreiðsla í land-
inu öllu, þar sem almenningi
gafst kostur á að staðfesta eða
hafna kjöri Nyerere. Hlaut
hann þá um 2.5 millj. atkvæða
gegn um 100 þúsund.
Á undanförnu hálfu öðru ári
hefur mikið verið um það rætt
að ráðamenn Tanzaníu að-
hylltust kommúnisma, og hef-
ur stjórn landsins veitt við-
töku efnahagsaðstoð frá Al-
þýðulýðveldinu Kína, auk
þess, sem gagnkvæmar heim-
sóknir æðstu ráðamanna hafa
átt sér stað. Innanlandsástand-
ið hefur þó ekki verið tryggt,
og á fyrra ári gerði herinn
uppreisn, en henni fylgdu rétt
arhöld og fjöldadómar.
Allt frá því, að stjórn Ian
Smiths ákvað að lýsa yfir
sjálfstæði, nú fyrir skemmstu,
án samráðs við brezku stjórn-
ina, hefur Julius Nyerere hald
ið mjög á lofti órétti þeim,
sem blökkumenn í Ródesíu
búa við, og hefur hann verið
í hópi talsmanna þeirra Afríku
ríkja, sem telja, að brezka
stjórn Ródesíu, og æskja rót-
í ráðstöfunum sínum gegn
stjórn Ródesíu, en æskja rót-
tækari ráðstafana en efna-
hagsþvingana.
Ghana, hinu samveldisland-
inu brezka, sem í dag til-
kynnti, að það myndi ieggja
niður stjórnmálasamskipti við
Bretland, er stjórnað af um-
deildum manni, Kwame
Nkrumah, forseta. Hann boð-
aði nýjar kosningar í landi
sínu, fyrr á árinu. Síðar var
tilkynnt, að þær skyldu haldn
ar snemma í júní. Aldrei var
þó æfnt til almennra kosninga
í landinu, enda aðeins einn
stjórnmálaflokkur, flokkur
Nkrumah, leyfður. f stað þess
kaos miðstjórn flokksins alla
þingmenn. Nkrumah hefur á
undanförnum árum mjög að-
hyllzt sósíalisma, og talið, að
efnahagsstefnur vestrænna
ríkja hentuðu ekki í þjóðfé-
lagi, sem væri jafnskammt á
veg komið ag Ghana. Er skip-
að hafði verið í valdastöður í
Ghana í vor, boðaði Nkrumah
strangar aðgerðir gegn þeim
öflum, sem leituðust við að
vinna gegn sósíalisma.
Nkrumah hefur nú ákveðið,
að stíga það skref, sem fyrr
getur, og heldur fast við, eins
og Nyerere, að brezka stjórn-
in hafi ekki beitt stjórn Ian
Smiths þeirri hörku, sem nauð
synlegt væri, ætti að tryggja
sjálfsákvörðunarrétt blökku-
manna í Ródesíu, sem eru í
miklum meirihluta þar í landi.
Egyptaland hefur á undan-
förnum árum mikið komið við
sögu Afríkuríkjanna, og for-
seti þess, Gamul Abdel Nasser,
oft verið umdeildur fyrir af-
stöðu sína til stórveldanna. —
Hefur hann jöfnum höndum
þegið aðstoð Sovétríkjanna og
Bandaríkjanna. Löngum hef-
ur verið grunnt á því góða
með egypzkum og brezkum
ráðamönnum, eftir Súez-deil-
una.
Guinea. Forseti landsins, Sé-
kou Touré, hefur á þessu ári
átt í allmiklum deilum við
ýmsa ráðamenn Afríkuríkja,
m.a. Houphouet-Boigny, for-
seta Fílabeinsstrandarinnar,
sem er mjög andkommúnískur
í skoðunum. Hefur Touré
mjög deilt á þá menn, sem
hann telur fylgjandi heims-
valdastefnu. Hefur forsetinn
verið fylgismaður sósíalisma,
en gjarnan nefnt þá, sem að-
hyllast vestræna stjórnar-
háttu, handbendi nýlendukúg-
ara. Stjórn Guineu hefur átt
náin samskipti við Alþýðulýð-
veldið Kína.
Kongó-lýðveldið (Brazza-
ville) og Mauretanía hafa bæði
náin samskipti við Alþýðulýð-
veldið Kína, og önnur komm-
únistaríki. Sama er að segja
um Mali.
— K/na
Framhald af bls. 2
• Sem fyrr segir virðast
Kínverjar búast við öllu illu.
I dag kom út vikuritið „Kín-
versk æska“ og sagði þar í
lesenda bréfi, að Kínverjar
skyldu vera undir það búnir,
að Sovétríkin og Bandaríkin
haúu samræmdar árásir á
Kína. Eru Kinverjar livattir
til þess að búa sig undir hið
versta og sagt að óhjákvæmi-
legt sé, að þeir undirbúi
styrjöld við Bandaríkin, sem
geti orðið í nánustu framtið
— a.m.k. sé hennar áreiðan-
lega ekki langt að bíða. Og
það verður ekki nein smá-
styrjöld, að því er blaðið
segir, heldur kjarnorkustyrj-
öld. Segir, að Kínverjar verði
að vera við því búnir, að
Bandaríkjamenn hertaki
liluta af kinversku yfirráða-
svæði. Þá spyr blaðið livort
það verði Bandarikjamenn
einrr, sem standa muni að
slikri árás á Kina eða hvort
aðrir „heimsvaldasinnar, aft-
urhaldssinnar og nútima end-
urskoðunarsinnar“ verði í
slagtogi með þeim? Ekki svar
ar blaðið því • beinlinis, en
segir að við síðari möguleik-
anum verði Kínverjar að
vera búnir. „Ef við gerum
allar nauðsynlegar undirbún-
ingsráðstafanir til þess að
mæta þessum möguleikum —
og vogi heimsveldasinuar sér
að ráðast á okkur — mun
okkur án efa takast að
þurrka þá út í eitt skipi fyr-
ir öll,“ segir blaðið.
— Viefnam
Framh. af bls, 1
ar stöðvunar á hernaðaraðgerð-
ura verði samningar þar um að
vera Sagnkvæmir. í umræddu
bréfi sé hinsvegar ekkert á það
minnzt, að stjórnin í Hanoi sé
reiðubúin að hætta stuðningi við
skæruliða áður en til friðarvið-
ræðna komi. Segir Rusk að lok-
um, að þótt stjórn Bandaríkjanna
sé engan veginn sannfærð um
't
Hljóto Jevtosjsnko og Voz-
nesensky Lenin-orðona?
Moskvu, 17. des. AP.
Stjórnarblaðið „Izvestija"
skýrir svo frá í dag, að
skáldin Evgení Jevtúsjenkó
og Andrei Voznesensky séu
meðal þeirra, sem til greina
koma við úthlutun Leninorð-
unnar á vori komanda. Enda
þótt þeir hreppi ekki orðuna
að þessu sinni bendir það eitt,
að þeir skuli koma til greina.
til þess að þeir séu í néiS hjá
núverandi stjórnarvöIdK«n.
Báðir áttu lítið upp á pallborð-
ið hjá Nikita Krúsjeff — Voz-
nesensky stóð af sér aUa
storma en Jevtúsjenko gugn-
aði fyrir andstöðu flokksins
um tíma og gerðist honum
auðsveipur. Tilkynnt verður
um orðuveitingarnar 22. april
n.k.
— Ródesia
*!Vamh. af bis. 1
• Fyrr í dag hafði Mennen
Williams, aðstoðarutanríkisráð-
herra Bandaríkjanna, sá, er sér-
staklega fjallar um Afrikumál,
skorað á Breta að grípa til rót-
tækari ráðstafana en hingað til
gegn stjórn, Ians Smiths í Ród-
esíu, ella væri hætt við því að
áhrif Breta á alþjóðavettvangi
færu þverrandi.
Áætlun brezku stjórnarinnar
um olíubannið er í tveimur lið-
um. 1. Bönnuð er sala á olíu- og
olíuafurðum til Ródesíu í sam-
ræmi við heimild þá, er brezka
þingið veitti stjórninni til þess
að grípa til tilskipana í málum
er Ródesíu varða. 2. Brezkum
ríkisborgurum er bannað að
flytja olíu eða olíuafurðir til
Ródesíu. Þeir, sem brjóta í bága
við þessa ákvörðun eiga yfir
höfði sér hálfs árs fangelsi eða
sekt er nemur um 50.000 ísl. kr.
Stjórnin er sögð hafa gert ráð-
stafanir til þess að flytja olíu
flugleiðis til Zambiu.
Ródesía hefur flutt inn árlega
um það bil 280.000 lestir af oliu,
en áætlað er að nú séu í landinu
um það bil hálfs árs birgðir.
Frá Ródesíu berast þær fregn-
ir, að stjórn Ians Smiths hafi gef-
ið bönkum landsins fyrirmæli um
að hætta að birta vikuyfirlit yfir
gjaldeyrisstöðu landsins. Síðustu
tölur voru birtar 9. des. sl. og
sýndu þá, að 26. nóvember hafði
gull og gjaldeyrisforði landsins
minnkað um 26% frá því í lok
september eða um sjö milljónir
sterlingspunda. „Ródesía Herald“
segir í dag, að minnkun gjald-
eyrisforðans stafi meðal annars
af því, að stjórnin hafi verið að
reyna að borga upp erlend lán.
Hinsvegar hefur stjórnin skýrt
Alþjóðabankanum svo frá, að
hún muni ekki geta staðið við
skuldbindingar sínar við bank-
ann vegna aðgerða Breta. Lýsti
talsmaður bankans, Joseph Burke
Kanpp því óbeint yfir í Sal-
isbury í dag, að gengið yrði að
brezku stjórninni vegna lána, er
veitt voru til byggingar Kariba-
stíflunnar, enda hefði hún á-
byrgzt öll þau lán.
Svissneska stjórnin hefur bann
að alla vopnasölu og flutninga til
Ródesíu og fryst innstæður lands
ins í ríkisbankanum. Iæt utan-
ríkisráðherra landsins, Friedrich
T. Whelen, svo ummælt í dag,
að ráðstafanir þessar væru í
samræmi við þá stefnu Sviss-
lendinga að veita enga aðstoð
þjóð er ætti í styrjöld eða þar
sem ástand væri því sem næst
styrjaldarástand. Sagði ráðherr-
ann, að stjórn landsins hefði hafn
að tilmælum stjórnar Smiths um
aukin viðskipti, eftir að lýst var
einhliða yfir sjálfstæði Ródesíu.
Hefði stjórnin aldrei stutt ein-
hliða sjálfstæðisyfirlsingar og
mundi ekki gera það nú. Þá hef-
ur þeim tilmælum verið. beint til
svissneskra einkabanka, að þeir
taki fyrir viðskipti við Smith og
stjórn hans.
að stjórn Hanoi sé raunverulega
fús til viðræðna, væri henni
sönn ánægja í því að ræða málið
nánar.
AP-fréttastofan segir, að milli
liðirnir, sem fært hafi Fan-
fani boðin frá Ilanoi séu tveir
ítalir, La Pera, prófessor og
fyrrverandi borgarstjóri í
Flórens og Primicerie, prófes-
sor við háskólann þar í borg.
Segir Fanfani, að þeir hafi
rætt við ráðamenn í Hanoi 1
byrjun nóvember.
— Kekkonen
Framhald af bls. 1.
samning Finna og Norð-
manna. Einnig er talið víst,
að þeir Kosygin muni ræða
nánar fyrirhugaða heimssókn
Kosygins til Finnlands. Þá er
sagt að Kekkonen muni fara
á veiðar með sovézkum ráða-
mönnum.
Utan úr heimi
Framhald af bls. 1S
Hina „ósýnilegu stjórn"*
De Gaulle skipa menn sem
skara myndu fram úr hvar
sem væri. Gáfum þeirra er
við brugðið. þeir eru verald-
arvanir og framkoma þeirra
jafn fáguð og ritsmíðarnar,
en harðskeyttir ef því er að
skipta, menntir vel, flestir úr
einvalaliði ,,les grandes éc-
oles“ og eiga sumir að baki
töluverða starfsreynslu í þjón
ustu ríkisins sem ekki er
vant að velja starfsmenn sína
af verri endanum. Flestir eru
þeir á fimmtugsaldri og trú-
mennsku þeirra við de
Gaulle eru fá takmörk sett.
Meðal æðstu manna í „ó-
sýnilegu stjórninni“ eru:
Georges Galichon, 50 ára,
sem sér um ferðir forsetans
og fundi, Jean Philippon, 56
ára. varasjóliðsforingi, sem
hefur yfirumsjón með mál-
efnum kjarnorkuhers Frakka
og öðrum varnarmálum og
Jacques Foccart, 52 ára, fyrr-
um fallhlífarhermaður og
stuðningsmaður de Gaulle
frá fornu fari. Hann er
skráður yfirmaður stjórnar-
deidar þeirrar er fer með
mál Afríkuríkja og Malagasy
lýðveldisins en er í raun
réttri yfirmaður leyniþjón-
ustu de Gaulle og hefur 600
manna lið til ráðstöfunar.
Æðstur hinna „ósýnilegu“
er talirin Etienne Burin des
Rosiers, 52 ára gamall, og
segja kunnugir hann næst-
ráðandi í ríki Franka á eftir
de Gaulle sjálfum. Burin er
lærður úr Oxford í Englandi
og hefur verið dyggur stuðn-
ingsmaður de Gaulle allt síð-
an 1940. Um hans hendur
fara öll mikilvægustu skjöl
sem, á ferðinni eru í Elysée-
höll, öll diplómatísk skeyti,
ný lagafrumvörp, og allar
greinargerðir sem leggja á
fyrir forsetann. Hann situr
alla fundi ríkisstjórnarinnar
og skrifstofa hans er eiit
fárra í Elysée-höll sem inn-
angengt er um til skrifstofu
forsetans. Loks er það svo á
hans könnu að hafa yfirum-
sjón með .öllum „Skuggun-
um“ og störfum þeirra með
og móti starfsbræðrum þeirra
í hinni opinberu stjórn
Frakklands.
Skoðanir manna á þessum
stjórnaraðferðum de Gaulle
eru mjög skiptar og hefur
Jiann sætt gagnrýni fyrir ó-
lýðræðislega háttu í þeim.efn
um sem öðrum. En þó forset-
inn hafi orðið að stíga niður
af hátindi veldis síns og
heyja kosningabaráttu um
forsetáémbætti nú undanfar-
ið rétt eins og venjulggur
frambjóðandi efast víst fáir
um að þrátt fyrir bæði „ó-
sýnilega stjórn“ og sitthvað
fleira, sem merin finna hon-
um til foráttu muni Frakkar
enn einu sinni kjósa yfir sig
hinn aldna leiðtoga, sem forð
um vísaði þeim veginn til
velsældar og frama.