Morgunblaðið - 21.12.1965, Blaðsíða 6

6
MORGU N BLAÐIÐ
Þrlðjudagur 21. des. 1965
UM BÆKUR
í FARARBRODDI
Guðmundur Gíslason Hagalín:
1 FARARBRODDI, ævisaga
Haralds Böðvarssonar, skráð
eftir sögn hans sjálfs og fleiri
heimildum. Síðara bindi. 382
bls. Skuggsjá 1965.
NÚ BR komið síðara bindi ævi-
sögu Haralds Böðvarssonar, sem
Guðmundur G. HagaMn hefur
skráð. í>að er hátt á fjórða
humdrað blaðsdður þéttprentaðar-
Öll ævisaigan nemur því á ní-
unda hundirað síðum og sómir vel
manninuim, sem um er fjailað, og
vehkium hans.
Hagalín hefur að nokíkru leyti
byiggtt verk sitt upp eins og sagn-
fræðilega skáldsögu, þamnig að
hann beitir samtalfifoirminu aills
Staðar, þar sem því verður við
kxwnið. Segja má, að sá há/ttur
reyndist skemimtilegur í fyrra
bindinu, seim fjaMaði að mestu
Jeyti um uppvaxtarár Haralds.
En í þessu síðara bindi reynist
Guðm. G. Hagalín
aðferðin bæði skemmtileg og
nauðsynleg, því margt, sem sagt
er frá, hetfði orðið ærið þurr lesn-
ing, ef raktar hetfðu verið stað-
reyndir einar saman. En með
þeirri aðferð, sem HagaMn við-
hetfur, verður öll sagan jatfn-
Skemimtileg og aðgengileg, hvort
sem sagt er frá einfkalífi sögu-
tfólks, framkvæimdum, fjáronál-
máiiuim og raunar hverj u sem er.
Hagadin hefur svo mikið vald
á efninu að sagan refcur sig sjáJtf-
kratfa að þvi er virðist og minnir
í þeim efnurn á skáldiverk, þar
sem hafundur getur hagað at-
burðarás að vild. Spennan hækk-
ar og lækkar sjaldan etftir etfn-
inu. I>á helzt færist frásögnin í
aukana, þegar lýst er fangbrögð-
um sögumanna við Ægi kóng-
Sú glíma er höfundi augljóslega
svo hugleikin, að hann getur þá
vai’la við bundizt og setið hjá, en
gerist eins konar þátfctafcandi,
með því að leggja í frásögnina
þann hita og orðgnótt, sem
stemmingin kallair fraim í huga
hans þá stundina.
Þó mikil vinna li'ggi að baki
þessari ævisögu, má geta sér til,
að enginn núlitfandi höfundur
hefði unnið sér verkið jafn-
ertfiðisMtið sem HagaJin. Ástæður
þess eru einkuim tvær. f fyrsta
lagi man höfuindur sjáltfur þá
tíma, sem sagan greinir frá, man
afcburði, sem höfðu í senn áhrif
á gang þjóðmálanna sem og
framfcvæmdir sögumanns síns. 1
öðru lagi gerþekikir Hagalín þann
atvinnuiveg, sem sögumaður hef-
ur helgað nálega alla kxafta
sína. Á þeim vefctrvangi hefur
hvorugiur þurtft að útskýra fyrir
öðrum.
Nú kynni einhver að áMta, að
hin staðgóða þekking höfundar
á sjávarútvegi kæmi að ein-
hverju leyti niður á frösögninmi,
þannig að hann gætti þess eikki
að gera öðrum nægiilega ljÓ6t,
það sem hann þekkir svo vel
sjáiifur. En sú er ekki raunin-
Ails staðar er sagt frá svo ljós-
lega og Skilmerkilega, að jatfn-
vel hinn fáfróðasti getur efcki
misskilið.
Sá er og koatur þessarar bók-
ar, að . höfundur bregður ljósi
ytfÍT — ekki aðeims sögufótkið og
athafnir þess — heldur einnig
það tímabil, sem um ræðir.
Þaroa má kynnast því, hvemig
falenzkir athatfnamenn stága sín
fyrstu spor á veguim frjáis fram-
taks um og aftir fyrri heims-
styrjöld. Sú saga er stórtfróðleg.
Hún skýrir Mka svo ótalmargt
annað í þjóðlMtfinu á þekn árum.
Á þessum árum voru margir
fraimikvæandamenn kallaðir
spekúlantar- Almenninguir leit á
'þá sem lulkfcuriddiara. Því er ails
ekki að neita, að sumir hafa
fyllilega staðið uindir spekiú-
lantanafmbótinni — að minnsta
kosti þeir, sem litiu á framitakið
eins og spennandi f járhætfcuspil,
þar sem sá væri mestur, sem
djiartfast spMaði.
Spilamennskan náði hámarki
1919. En þá urðu spekúlantamir
að bíta í það súra epli, að spila-
maður græðir ekki alitaf. Hann
gietur líka tapað. Og tap þeirra
varð mikið, svo mikið, að það
reið mörgum þeirra til falls.
Ég get ekk stiilt mig um að til-
færa hér frásögn HagaMns atf
þessum aitburðum. Hann segir
svo frá síldarmarfcaðinum um-
raett haust:
„Eriendir kaupendur buðu
hærra verð í síidina — og spenn-
an jókst að lokum með svo að
segja hverjum deginum sem leið-
Laks var tunnan atf Norðuriands-
síld komin í 99 krónur og fimm-
tíu aura, en allir iétu hjá Mða
að selja nema hiuitafélaigið
Kvöldúlfur. Það seldi helming
siinna birgða. Hinir höfðu aláir
sem einn komið sér saman um að
bíða þess, að verðið hækkaði enn
um 50 aura á tunnu, kæimist sem
sé í hundrað krónur. Svo koon
reiðarsiagið. Síldin lækkaði ekiki
aðeins í verði, helcLur varð
Haraldur Böðvarsson
skyndilega algert verðhraun á
marlkaðiinium, og sáldin reyndist
al!ls ektki seljanileg."
Það sýnist efcki aðeins hatfa
verið varfærni og hugboðshæfi-
leika Haralds Böðvarssonar að
iþaikka, að hann tók akiki þátt í
ævintýrum, sem þassum, heldur
miklu fremiur heiðarleika og
skilningi á þeirri ábyrgð, sem
frj'áist framitaJc leggiur einstafcL-
ingi á herðar gagnvart þjóð simini.
Þess vegna siapp HaraJdiur furðu
vel við hoJsketfliur dýrtíðar og
verðhruns, sem fyrri hekns-
sityrjöldin leiddi aí sér.
Mynd sú, sam HagaMn hetfur
Ný brauð
Ný brauð frá nýjum fram
leiðendum eru að koma á mark
aðinn. Sannarlega var kominn
tími til að vi’ð kynntumst nýj-
ustu tækni á þessu sviðL Niður
skorin brauð í loftþéttum um-
búðum hafa um árabil verið til
sölu í fjölmörgum löndum og
veit ég að húsmæ’ður eiga eftir
að fagna þessari nýjung.
Nýja framleiðslufyrirtækið
nefnist ekki bakarí, heldur
verksmiðja — og getfur orðið
til kynna 1 hverju breytingin
er einkum fólgin. Hér er um
fjöldaframleiðslu að ræ'ða — og
vonandi veTður ekki fjöldafram
leiðslubragð af brauðunum. Að
vásiu þurtfa þau ekki að vera
mjög góð til þess að standast
samanburð við framleiðslu
þeirra, sem undanfarin ár hafa
bakað brauð fyrir Reykjavík og
nágrenni. En fjöldaframleiðslu
bragðið þekkjum við — og það
ætti ekki að þurfa að loða við
vöruna hér fremur en erlendis.
ÍC Eitruð matvara
Á laugardaginn keypti ég
mér sviðaeufltu í matvöruverzJ-
un einni vfð Skólavörðuholt.
Afleiðingarnar af neyzlu þeirr-
ar fæðu voru dapurlegar og
subbuskapur við framleiðslu
eða trassaháttur við geymslu
matvörunnar hlýtur að ráða.
Ég hitti lækni um helgina og
sagði honum frá þessu. Hann
sagði mér í trúnaði, að hann
mundi aldrei leggja sér til
munns svína eða sviðasultu,
sem geymd væri óvarin í verzl
unum. Fáar fæðutegundir væru
jafnvandmeðfarnar — og jafn-
næmar fyrir utanaðkomandi
áhrifum.
Ég tel mér skylt aS vara fólk
við þessu. Það ætti a.m.k. að
ganga úr skugga um að
varan sé ný áður en það kaupir
sér bita.
* Hvít jól?
Er jólasnjórinn kominn
hér syðra? Að því spurðu menn
í gær, en sennilega fæst ekki úr
þessu skorið fyrr en eftir jól.
Ég trúi veðurspámönnum okkar
aldrei fullkomlega, það er e.t.v.
ósanngirni. En hér sunnan
lands virðist ve'ðrið oft óút-
reiknanlegt. Snjókoma að
morgni, rigning um miðjan dag,
frost um kvöldmatarleyti og
hláka um miðnætti
Ég minnist þess, að fyrir
nokkrum árum spáði Morgun-
blaðið (auðvitað með aðstoð
sérfróðra manna) rauðum jól-
um um allt land. Fréttin var
skrifuð að kveldi þorláks-
messu og kom í blaðinu á að-
fangadag. Þessi jól ur'ðu hvít —
snjóhvít, eins og vænta mátti.
Þess vegna gætum við átt von
á rigningu og roki eins og fyrri
daginn, en fengið samt hvít jól.
it Veski stolið
Kona nokkur, sem vinn-
ur í Nýju efnalauginni við Súð-
arvog, varð fyrir því óláni að
tapa veski sínu. Veskinu var
með öðrum orðum stolið úr
kaffistofu starfsfólks, en þang-
að inn mun hægur vandi áð
komast.
Peningar voru ekki miklir í
veskinu, en hins vegar gler-
augu með lituðum sjónglerum
— og voru óþægindi og skaði
fyrir konuna að missa þau.
Þjófurinn hefur sjálfsagt
kastað þýfinu frá sér um leið
og hann hetfur verið búinn að
hirða peningana. Þess vegna
villl konam beina þeim tMmæl-
um . til hiugsanlegs finnanda,
áð hringja í Nýju efnalaugina
og láta vita. Þreirns konar nafn
skírteini voru í veskinu.
ÍC Þakkar aðstoð
Og loks er hér stutt bréf:
Mér finnst rétt að koma því
að hér, rétt fyrir jóMn, þakk-
læti mínu frá því á jólunum
í fyrra. Þá stejúðu ýmsir erfið-
leikar að heimili mínu, óvæntir
dregið upp atf Haraldi Böðvars-
syni er skýr í þessari bók, enda
þó sögumaður beri ekki utan á
sér neinar þess konar öfgar, sem
gera suima menn minnisstæða
öðrum mönnum fremuT- Þvert á
rnóti kynnumst við þarna ötfiga-
lauisum, venjuleguim mannL sem
auglýsir efcki mamnfcosti sina með
orðum, en sýnir þá í verki.
Lasandinn unidrast stillin'gu
sögumanns, otft og tíðum; t.d.
þegar einn starfsmaður hans ját-
ar að hatfa dregið sér talsvert fé.
Hairaldi þykir eklki gott í efni,
en lætur þó kyrrt liggja um sinn.
Og áður en langt um Mður, hefur
sökudólgurinn sikilað aftur hverj-
um eyrL sem hann bafði þannig
tekið sér að „láni“.
Ævisagan f fararbroddi er sögð
í þriðju persónu, og tel ég það
vera augljósan kost, enda er bún
ekki eimgömgu skráð etftir fyrir-
sögn sögumanns; hötfundiur hetfur
líka mikið til hennar lagt.
Ég leytfi mér að tilfæra hér
iokaiorðin úr eftirmál'a sögu-
manns, Haralds Böðvanssonar*
Hann segir:
„Ég þori að fullyrða, að bæði
ég og söguritarinn hötfum iátið
okkur annt um, að sem réttast
væri frá skýrt, em hvorugium
okkar mun dyljast, að sumt, sem
fram kemur í sögunni, muni aðr-
ir sjá í öðru Jjósi em við, eða
teJja það hafa gerzt eitthvað
öðru vísi en bér er frá sagt, en
hjá slíku verður ekki komizt,
því að það er alkunna, að mönn-
um ber sjaldan saman um jafnrvel
atburðL sem þeix hatfa verið
sjónarvottar að.
Ég leyíi mér svo að vænta
þess að einhverjum kumni að
þykja þessi saga fróðlag um mik
ið og merkilegt timabii í sögu
íslenZku þjóðarinnar og að sumt
í henni kunmi að verða ungum
mönnum, sem eittfhvað vilja og
Framhald á bls. 16
og óvenjulegir, sem nú eru lið-
nir hjá sem betur fer. En þá
hafði einhver kunnug eða kunn
ugur heimili mínu bent Vetrar-
hjálpinni á aðstæður okkar.
Sending hennar kom sér væg-
ast sagt ákaflega vel og særði
ekkert stolt mitt eins og í pott-
inn var búið. Nú vil ég bera
þakklæti mitt fram, þegar ég sé
svo oft auglýsingar Vetrar-
hjálparinnar, og benda á það
gó'ða starf, sem unnið er á veg-
um hennar og annara slíkra
aðila svo sem Mæðrastyrks-
nefndar og Hjálpræðishersins.
Kona“.
it Kjarval og ég
Borgaralegir möguleikar
fyrir óþekkt þjóðlíf á málara-
trönum rjúpunnar. Þær hafa
skreytt landslag mitt í kjallar-
anum, á hillum og afkimum.
Trúið því að þetta er himin-
himinhrópamdi kratfa, sem lætur
hvern dag nægja sínar þján-
ingar.
Fyrir mér er þetta með upp-
lognum ómenningarbrag, en
klassast í mannsmenningunni í
algjörðu tilfinningaleysi í tám
hægri handar.
Gefið út atf innsfceifum og út-
gengnum snillingum, undir jarð
armen eiskulegra alþingis-
manna, (skjótið salti á þá í
stað höglum á elsku rjúpuna).
Gilligogg. Dúllídæ.
Með spyrtri vinsemd og upp
mældri virðingu.
H.H.
Kaupmenn - Kaupfélög
Nú er rétti tímtnn til að panta
rafhlöður fyrir veturinn.
Bræburnir Qrmssonhf.
Vesturgötu 3, Lágmúla 9.
Sími 38820.