Morgunblaðið - 14.06.1966, Page 17

Þrtfljuéksur 14. jén! 1966
MORG UN B LAÐID
17
horn af illa hefluðum eld-
hússkápum, sem tæpast var
hægt að loka og skúffum, sem
illt var að opna. Hinsvegar
framleiða Lettar mest og^ bezt
húsgögn í Sovétríkjunum.'ágæt
og mikið eftirsótt.
býr fólkið, hvernig klæðist
það, etur og drekkur? Eftir
slíka skyndiferð á vegum op-
inberra aðila er harla erfitt að
svara þessum spurningum.
Fólk var yfirleitt afar glað-
legt og í góðum holdum.
Hvergi sáust merki örbirgðar
flestir virtust sæmilega klædd-
ir og margir vel. í matarverzl-
unum var nægur matur, —
sumt býsna dýrt — en ekki var
annað að sjá en mikið væri
verzlað og allríflega keypt.
sá ég greinilega breytingu til
hins betra frá sl. sumri, er ég
var þarna á ferð — bæði auk-
ið vöruúrval og, a.m.k. í kven-
fatnaði, furðulega framför í
saumaskap og stíl. Þegar ég
hafði orð á þessu við leiðsögu
mann okkar, sagði hann ánægð
ur: „Komdu aftur eftir fimm
ár — þá........“
Tæpast sligast Rússar undan
skattabyrði, sér rétt, sem okk-
ur var sagt, að opinber gjöld
væru yfirleitt ekki hærri en
Rússar gera sér sjálfir fulla
grein fyrir því að húsakynni
þeirra eru ekki nógu góð. I
samtali, sem ég átti við ungan
byggingaverkfræðing um þessi
mál, sagði hann m.a. „það er
satt, húsin okkar eru ekki nógu
vel byggð — en spurningin er
á hvað eigum við að leggja
áherzlu — vandaðan frágang
eða að koma .sem fyrst þaki
yfir fólkið. Þú getur ekki
ímyndað þér, hvernig ástandið
var hér í húsnæðisrnálum eft-
ir striðið. Fjöldi borga og bæja
fóru svo að segja í rúst og tug-
milljónir manna skorti hús-
næði — og hafði ástandið þó
hvergi nærri verið þolanlegt
fyrir stríðið vegna hinna öru
fólksflutninga til iðnaðarborg-
anna. Hvað átti að gera? Hús-
næðisvandræðin hafa leitt af
sér margs konar önnur vand-
ræði, þau valda heilsuleysi og
taugaveiklun, það er afleitt að
fólkið verði að kúldrast margt
saman í einu eða tveimur her-
bergjum. Við verðum að byggja
hratt enn sem komið er. Þeg-
ar brýnustu þörfinni hefur ver-
ið annað, getum við snúið okk
ur að vandaðri vinnu“.
Ég treysti mér ekki til að
mótmæla þessu. En nú mun
farið að tíðkast, að fólk gett
gert með sér samvinnufélög og
látið byggja eigin íbúðir, og
má þá ætla, að kröfurnar um
vandaðri vinnu fari vaxandi.
★ ★ ★
Sennilega er ágætt að búa í
Sovétríkjunum fyrir allan
þorra manna — svo framar-
lega, sem menn hugsa einkum
um munn sinn og maga gera
hóflegar kröfur og temja sér að
líta á stjórnina og flokkinn
IJr blaðamannaför til Sovétríkjanna:
..Hvernig lizt ykknr á?“
Eftir IViargréti Bjarnason
í barnaskrúðgöngu í Erevan gat m.a. að líta unglinga klædda einkennisbúningum hersins.
ar mælikvarða — lægst laun-
uðu verkakonur hafa um 60
rúblur á mánuði eða tæpar
3000.— ísl kr. — alm. blaða-
menn hafa 150-200 rúblur,
barnakennarar um 100 rúblur,
leikarar 100-400 rúblur eftir
vinsældum og margir visinda-
menn og almennir flokksstarfs-
menn svipað, eftir því
sem við komumst næst.
Mér skilst, að Sovétmenn
verji mestum hluta launa sinna
í mat og drykk, leikhús og hljóm
leika. Segja má að ekki sé
margt annað við launin að
gera. Ekki hafa þeir, til þessa
a.m.k., varið fé til kaupa á bif-
reiðum og heimilistækjum,
allt slíkt er enn af skornum
skammti — en nú mun sam-
kvæmt nýjustu efnahagsáætl-
unum eiga að bæta þar úr sem
sjá má af samningi Rússa við
Fíat-verksmiðjurnar ítölsku.
Og ekki hefur verið mikil
freisting að verja miklu fé til
klæðnaðar meðan vöruval var
svo fábrotið og leiðinlegt.
Þetta breytist eflaust fljótt úr
þessu, því að í fataverzlunum
þurfa þeir miklar áhyggj-
ur að hafa af húsakostn-
aði. Að vísu er húsakostur al-
mennt ekki ýkja góður, en leig
an er líka sama og engin —
nokkrar rúblur á mánuði fyrir
hvert herbergi. Þó frétti ég um
nokkra, sem urðu áð greiða
hærri leigu, stúdenta, sem ekki
fengu inni á stúdentagörðum
— fyrir þá gat leigan fyrir
herbergi komizt í 25—30 rúbl-
ur.
Húsnæði er enn takmarkað,
þótt allsstaðar sé byggt af
kappi. Hús eru ýmist hlaðin úr
múrsteini eða sett saman úr
verksmiðjuframleiddum eining
um. Arkitektúr hefur fleygt
fram á síðustu árum, en sögu-
sagnir um, að Rússar byggi
óvandað eru engar ýkjur —
nokkra ára gömul hús eru sem
hinir verstu kumbaldar,
sprungur í veggjum, málning
flögnuð af, undnar og sprungn
ar hurðir og karmar, berir og
brotnir steinstigar og þar fram
eftir götunum. Eldhúsinnrétt-
ingar eru afar lélegar. Á iðnað
arsýningum í Lettlandi og
Armeníu . sáum við sýnis-
aðila, er gerir það, sem fólk-
inu er fyrir beztu og reynir
að sjá því fyrir hollu og góðu
lífi. Um skapandi listamenn og
aðra, sem ekki eiga hægt með
að semja sig að högum og hugs
unarhætti fjöldans gegnir nokk
uð öðru máli, — slikir menn
eiga heldur ótrygga vist í sov-
ézku þjóðlífi, enn sem komið
er, haldi þeir sig ekki innan
þess ramma, sem þeim er sett-
ur. Ramminn hefur að vísu
stækkað töluvert á síðustu ár-
um, en grindur hans eru enn
sterkar.
Einstaklingurinn sem slíkur
skiptir litlu máli nema að því
leyti, sem hann getur komið
þjóðfélaginu að gagni. Menn
þurfa að fá nóg að borða og
halda heilsu til þess að geta
unnið í þágu þjóðfélagsins á
þann hátt, sem hinir meira og
minna sjálfskipuðu yfirboðar-
ar þess telja henta bezt. Frelsi
og fjöl'breytni í hugsun og rölc-
ræðum eru til þess eins að
draga athygli og orku manna
frá „Þjóðþrifastarfsemi“ al!s
konar og velcja þeim bölsýai
Framhald á bls. 19
ÞAÐ er miðnætti.
Ég sit við gluggann í her-
berginu mínu á Hótel Armeniu
og horfi út yfir Lenintorgið upp
Ijómað af leiftrandi eldingum.
Þrumurnar drynja eins og skot-
hríð. Stórir regndropar smella
á rúðunum og ég sé, hvernig
vatnið fossar niður af öxlunum
á Lenin og sligar grænar grein
ar trjánna meðfram bogmynd-
uðum húsunum. Heillandi veð-
ur, — a.m.k. í góðu skjóli og
notalegt að láta hugann reika.
Mér verður hugsað til blaða
mannsins, sem fyrr um daginn
hafði sagt: „Þið hafið nú dval-
izt í Sovétríkjunum mánaðar-
tíma og víða farið. Ef til vilí
félaga. Við skildum held ég,
góðir kunningjar.
★ ★ ★
Við heimsóttum átta borgir
í sex lýðveldum Lenin-
grad, Moskvu og Soohi í
Rússlandi Riga í Lettlandi,
Tallin í Eistlandi, Kiev í
Ukrainu, Baku í Azerbaijan
og Erevan í Armeníu. Þessi Jýð
veldi eru byggð mismunandi
þjóðum, sem eiga sína sögu og
menningu. Fljótt á litið er svo
að sjá, sem þessar þjóðir haldi
eigin tungu og menningu og
vissum sérkennum. En spurn-
ingin „hversu lengi?“ varð æ
ásæknari eftir því sem leið á
ferðina. Ekki svo að skilja, að
við sæjum þess bein merki, að
Rússar leitist við að kveða nið-
ur mál og menningu eða sundra
þjóðunum. Síður en svo — ut-
an Rússlands sjálfs virðast Rúss
ar hvarvetna í miklum minni-
hluta — þjóðirnar tala hver
sinni tungu þó þær læri einnig
rússnesku frá fyrstu skólaárum,
flest dagblöð eru á þeirra eigin
málum, þó hvarvetna séu jafn-
framt gefin út dagblöð á rúss-
nesku, hvarvetna eru leikhús,
óperuhús og hljómleikahús, og
bókaútgáfa er mikil og all
fjölbreytt, þótt allt slíkt sé
undir stjórn flokksins.
En ýmis atriði vekja efasemd
ir um að „þjóðleg" menning
standist til frambúðar sovézka
samræmingu. Hvers vegna eru
leikstjórar æskulýðsleikhúss-
ins í Riga úkrainskir? — for-
stöðumaður bókaútgáfunnar í
Lettlandi Rússi, sem hefur
harla lítið vit á bókmenntum?
— öll skilti og slagorðaspjöld
í höfninni í Riga á rússnesku
eingöngu?, — annar hver dans
á armenskri þjóðdansasýningu
rússneskur eða úkrainskur?, —
allsstaðar sömu minjagripirnir
til sölu og hvergi hægt að sjá
sérstæðan þjóðlegan listiðnað
nema í hæsta lagi smávegis út-
skurð og leðuriðju í Eistlandi
og Armeniu — og örfáar teg-
undir skartgripa? Hversvegna
var lögð slík áherzla á, að þjóð-
erni skipti engu máli þar sem
stöðuveitingar á sviði menning-
armála væru annarsvegar —
og hví sagði einn Rússinn
að „smáþjóðirnar" á landa-
mærum Sovétríkjanna væru
svo „viðkvæmar“ gagnvavt
Rússum?
★ ★ ★
Eitt af því fyrsta, sem fólk
spyr ferðamann frá Sovétríkj-
unum er, hvernig háttað sé
lífskjörum austur þar. Hvernig
Á Rauða torgi í Moskvu
— horn æfð í slagoröum fynr 1. mau
Eitt af nýjustu samhýlishús-
um í Moskvu.
vilduð þið segja okkur í stuttu
máli hver áhrif þessi ferð hef-
■ur haft á ykkur og hvert álit
ykkar er nú á Sovétríkjunum.1*
Ég varð að svara, að það gæti
ég alls ekki — a.m.k. ekki í
stuttu máli. — Við hefðum séð
svo margt og orðið fyrir svo
margvíslegum áhrifum, að mér
væri gersamlega ómögulegt að
gera grein fyrir skoðunum mín
um að svo stöddu — yrði að fá
lengri umhugsunarfrest.
Og nú er ég komin heim og
hef fengið lengri umhugsunar-
frest, en verð að viðurkenna,
að mér veitist næstum jafn
erfitt og fyrr að segja álit mitt
á Sovétríkjunum.
Einn daginn gat mér virzt
sem sovézkt þjóðskipulag væri
harla gott og annan að það
væri hreint afleitt.
Við mættum hvarvetna mik-
Illi vinsemd og frábærri gest-
risni, ræddum við margt ágæt-
isfólk, sáum ógleymanlegar
listsýningar og nutum matar og
drykkjar í óhófi. Við höfðum
okkur til fylgdar ágætan mann
og elskulegan, Lev að nafni,
hreinræktaðan Moskvubúa,
sem vildi allt fyrir okkur gera.
— Hann gætti okkar svo sam-
vizkusamlega að bezta barn-
fóstra hefði ekki gert betur,
og þótt hann í sinni einlægu
trú á Lenín og flokkinn sinn
gæti ekki skilið sjónarmið
okkar og skoðanir á ýmsum
inálum breytti það engu, við
vorum sannfærð um, að ekki
hefði verið völ þægilegri ferða