Morgunblaðið - 30.12.1966, Blaðsíða 17

F3shidagur 30. des. 1960
MORCUNBLADIÐ
17
torlákur Kristjánsson
frá Álfsnesi - Minning
SBNN kveðjum við þetta ár,
sem er að telja út með dögum,
elns og hin öll sem maður hefir
lifað. Þannig erum við iíka að
kveðja samfei'ðamennina einn af
öðrum ,jafnaldra, kunningja og
vini. Ef litið er til baka og hug-
«num rennt yfir samtíðina á
lungdómsárunum, þá sjáum við
að það eru harla fáir, sem eftir
standa. Það líður varla svo mán-
uður að ekki sé einhver góður
samferðamaður, jafnaldri og sam
starfsmaður kvaddur og fylgt
aíðasta spölinn. Einn af þeim var
okkar góði sveitungi og vinur
ianga ævi, Þorltákur Kristjónsson
frá Álfsnesi, sem var frá æsku-
árum góður fél'agi og starfsmað-
ur fél'agssamtaka unga fólksins,
U.M.F., og vann af allhug og á-
Ihuga þeim félagsskap, eins og
öllum öðrum málum og störfum
sem honum voru falin í sveit
sinni og héraði fjölda ára. Enda
5>ótt að liðinn sé nokkur tími frá
fráfalli hans, þá er Þorlákur í
Álfsnesi ekki íiðinn úr huga og
igleymdur gömlum sveitunum
tem unnu með honum ýmis störf
allt það tímalbil sem hann bjó í
•veitinni.
Þorlákur Varmdal, svo hét
hann fullu nafni, var fæddur í
Varmadal í Kjalarnes'hreppi 22.
apríl 1894, sonur Kristjáns Þor-
Ikelssonar bónda á Fellsenda í
IÞingvaWásveit Kristjtánssonar
foónda í Skógarkoti Jónssonar
eama st. Kona Þorkels á Fells-
enda var Birgitta Þorsteinsdótt-
Ir frá Stíflisdal í Þingvallasveit.
Þorkell á Fellsenda var góður
amiður, einkum á málm. Þetta
voru góðir stofnar, Þorsteinn í
Stiflisdal og Kristján Jónsson í
Bkógarkoti.
Kona Kristjiáns í Álfsnesi og
Baóðir Þorláks var Sigríður Þor-
láksdóttir foónda í Varmadal
Jónssonar og Geir laugar Gunn-
arsdóttur.
Foreldrar Kristjáns föður Þor-
®áks fluttu frá Fellsenda að
Helgadal í Mosfellssveit. Þar
foyrjuðu þau búskap Kristj’án og
Sigríður. Þaðan fóru þau að
Varmadal. Um 1899 fluttust þau
•ð Álfsnesi og samtímis keypti
Kristjián jörðina, og þar bjuggu
I>au næstum öll sín búskaparár,
enda al'ltaf vfð þann foæ kennd.
Þau Kristján og Sigríður eignuð-
ust 15 börn, 14 komust til full-
oi nsára. Þorlákur varielztur af
þeim systkinum. Nú eru 11 á
ffifi, flest búsett hér í 'Reykjavík.
Þorkell, næst elztur, er dáinn
íyrir nokkrum árum, en Svan-
Haug, þar næst,ð dó í sumar. Þetta
var glæsilegur systkinahópur þá
I Ál'fsnesi man maður og mikið
akarð höggvið í hvert sveitarfé-
lag að missa svo stóran hóp ungs
efnilegs fólks.
Kristján bjó góðu búi í Áifis-
»esi öll sín búskaparár þar. Var
*m 'langt skeið fénaðarflesti
foóndi í Kjalarneshreppi. Byggði
Oipp bæjar og fénaðarhús, slétt-
•ði tún og stækkaði, sem var
erfiðara þar en víða anars stað-
•r sökum bleytu og stórgrýtis.
ILagði mikla vinnu í veg að bæn-
ttm, sem var löng leið frá aðal-
vegi. Einnig lagði hann veg á
milli bæjanna Veiðiness og Álfis-
ness.
Kristján tók snemma þátt í
íélagsmálum sveitarinnar og
Ihllóðust á hann margvísleg störf
íyrir sveitarfélagið og héraðið.
Það bar margt tii þess. Kristján
í Álfsnesi var mikill félags-
foyggjumaður uim öll framfara-
»nál í búnaði og samgöngum.
IHann var ágætlega greindur og
akemmtilega orðfær. Öllum sam
•tarfsmönnum hans þótti gott að
vinna með honum. Þeir fundu
það sem þekktu Kristján að hann
var sannur heildarinnar maður.
Enda eyddi Kristján miklum
®íma frá sínu stóra heimili í þarf
ir málefna sveitar sinnar og
«ýslu. En flestir vita sem bekktu
til sveitarstjórnarmála á þeim
árum að til liítils var að vinna í
sinn eigin vasa. Þá var ekki borg
a’ður hver fundarsetudagur eins
og nú er gert. Kristján í Ál'fis-
nesi var nær allan sinn búskap
formaður húnaðarfélagsins í
hreppnum. Forðagæzlumaður
um áralbil, í hreppsnefnd lengi,
hreppstjóri frá 1909 til 1932 og
sslýunefndarmaður. Utan þess
sem 'hér er talið var ótal margt,
sem Kristján lét sig varða. Ef
leysa þurfti úr vandamálum eða
eitthvað sem var leiðinlegt kom
fyrir, þá var Kristján ævinlega
kominnn til, þegjandi og hljóða-
laust að jafna ágreining og ann-
að sem á milli bar. Nægði þá
oft til hans létta og góða skap-
gerð, einnig hans þétta og hlýja
handtak, enda var hann bæði
ráðhollur og vinur fólksins
(mannasættir). Það vissi enginn
af hreppstjóranum éða öðrum
vegtillum þar sem Kristján kom.
Heimil'islífið í Álfisnesi var
glaðvært og skemmtilegt eins og
oft er í stórum systkinaihóp. Átti
húsfreyjan með sinni léttu og
góðu lund sinn þátt í þvL Þrátt
fyrir sitt stóra heimili og miklu
annir, ofast um 20 manns í heim
ili, hafði hún yndi af að taka á
móti gestum og sinna þeim. Sig-
ríður var söng- og ljóðelsk og
hafði mjög gaman af að koma
á bak góðum hesti ef stund var
til1, enda þeir Varmadalsmenn
frændur hennar frægir hesta-
menn.
Sigríður frá frábær móðir
foörnum siínum, umhyggjusöm,
hlý og skilningsrík. Úr þessum
jarðvegi var Þorlákur ög þau
systkin sprottinn. Þorlákur vann
heimili foreldra sinna þar til
hann sjálfur byrjaði búskap,
eins og þau systkin fóru ekki úr
flöðurgarði fyrr en uppkomin. —
Þorlákur sem el'ztur var sinna
systkina hafði á hendi margvís-
leg störf heimilisins með braéðr-
um sínum og umsjón í fjarveru
föður þeirra, sem tíðum var að
heiman eins og áður er frá sagt.
Þorlákur byrjaði ibúskap í Víði
nesi, nágrannajörð sem faðir
hans átti og bjó þar í nokkur ár,
þar til þeir skiptu feðgarnir á
jörðum og Þorlákur flutti á
ibeimajörðina Álfsnes og bjó þar
til 1951. f marz 1929 eða um l'íkt
leyti og hann fór að Álfsnesi,
kvæntist Þorlákur eftiriifandi
oknu sinni, Önnu Jónasdóttur
frá Stykkishólmi, ættaðri úr
Breiðafjarðareyjum. Þau Þor-
lákur og Anna eignuðust fjórar
dætur, sem allar eru uppkomn-
ar, þrjár búsettar og ein sem
býr með mó'ður sinnL Þorlákur
eignaðist son áður en hann
kvæntist. Öll eru börn hans efn-
iisfólk.
Þorlákur sýndi það fl'jótt að
'hann var efni í góðan bónda.
Kom það ætíð betur í ljós sem
árin liðu. Hann var hjúasæll,
gætinn og forsjá'U. Hleypti sér
aldrei í meira en hann réði við
hverju sinni. Þannig jókst bú og
góð afkoma eftir því sem árun-
um fjölgaði. Þetta er að vera í
orðsins rétta skilningi góður
bóndi. Hann hélt áfram starfi föð
ur síns að foæta og stækka túnin í
ÁlfsnesL jafnhliða að stækka og
endurreisa fénaðarhús eftir Iþörf-
um og fénaður óx. Þorlákur fór
vel með allar skepnur sínar enda
allit af yfrið byrgur heyja, og
þar af leiðandi góðar afurðir af
sínum skepnum.
Þorlákur hafði mikið gaman
af hestum eins og móðurfrænd-
ur hans sérstaklega. Átti oftast
eitthvað af góðum hestum. Var
þá ólatur að skreppa ti'l vina og
kunningja, einkum á vetrum,
'þegar hann hafði tíma til, eða að
fylgja gesti sínum til næsta bæj-
ar, ef hann kom ríðandi til hans
í Ál'fsnes, því hann var bæði
gestrisinn og félagslyndur.
Mirirrtnm aíikrfu,m cieÆincii í>or-
lákur fyrir sveit sína og kirkju-
félag. Hann var leng&t af í stjórn
Búna'ðarfélags Kjalarneshr. eft-
ir að faðir hans hætti for-
mennskunni. Flest árin eða öll
var hann féhirðir félagsins.
f áratugi var Þorlákur forða-
gæzlumaður hreppsins. í flest-
um sveitum iþótti þáð ekki eftir-
sóknarvert starf, enda allflestir
sem losuðu sig við það embætti
um leið og þeir gátu, því til
voru þeir menn og eru jafnvel
enn, sem töldu fóðurgæzlu og
heyásetningu einskis virði, ann-
að en hnýsast í heybirgðir og
skepnutölu a'nnarra og taka fé
úr sveitarsjóði fyrir. En flestir
tóku vel á móti Þoríáki í eftir-
litsistarfi hans. Hann var léttur
í skapg tillitssamur og sann-
gjarn í siinum tiUögum.
Ég held að mér sé óhætt að
segja að enginn í Kjalarnes-
hreppi hafi gengi'ð eins vand-
lega frtá fo r ðagæ zluiský rslum,
bæði að skrift og frágangL og
þá ekki síður á réttuim tíma eins
og hann.
Urn nokkurt árabil átti Þoriák-
ur sæti í hreppsnefnd. Þar kom
einnig fram hyggni hans og íhug-
un um má'lefni hreppsins. Hann
var manna kunnugastur hag og
ástæðum sveitunga sinni m.a.
vegna florðagæzlunnar, og hans
tillögur voru byggðar á næmri
innsný í garð annara. Þetta
kom helzt fram við útsvarsálagn-
ingu, sem allt af var viðkvæmt
Þorlákur var lengi sóknar-
nefndarmaður í Lágafellissókn og
í söngkór kirkjunnar um ára-
bil. Öll störf sem Þorlákur var
kvaddur til og trúað fyrir rækti
hann með vandvirkni og skyldu-
rækni o gisvo miklum vilja og
félagsgleði að ánægja var með
honum að vinna. Aldrei stóð á
Þorláki, allt af gat hann mætt.
Engiinn var hjálplegri né ákjós-
anlegri þegar halda átti félags-
samkomur en Þorlákur í Álfs-
nesi. Á þessum innansveitar sam
komum sá hann oftast um dyra-
vörzlu og inngangseyri. Þa'ð
þurfti oft á að halda Lagni og
lipurð ef óróabelgi bar að gátt-
um. En svo átti Þorlákux lika
þann kost sem ómetanlegur var
á þeim vettvangL að hann þekkti
hvert einasta andlit sem að dyr-
um bar, þótt fjölmenni væri og
víða að komið. Þetta minni og
eftirtekt að þekkja alla, yngri
og eldrL með nafnL fannst flest-
um frábært sem vissu. Þær
kunna iíka að meta það og þakka
kvenfélagskonurnar i Lágafells-
sókn, hvers virði þeim var Þor-
lákur þegar þær voru að haldia
sínar ágóðaskemmtanir.
1'951 hætti Þoriákur búskap í
ÁlfsnesL Fargaði skepnum sín-
um og tók að sér húsvörzlu hina
nýja félagsheimilis í Mosfella-
sveit, HilégarðL Síðar um tám*
vi'ð störf á Gufunesi á meðaa
verksmiðjubyggingin stóð yfix,
En síðasta áratuginn við hiús-
v'irzlu barnaskóla, nú um nokk-
urt skeið við Miðbæjarskólann i
Reykjavík.
Það var skaði og eftirsjón mik-
il fyrir sveitina og nágrannana
þegar þau Álfsneshjón fluttu
burtu,. Ég tel vist að þeim hafi
ékki verið það sársaukalaust.
Þorlákur var samgróinn sveit-
inni sinni, og gat ekki fest ræt-
ur í öðrum jarðvegi en hann var
sprottinn úr. Hann var bóndi
sem réði sér sjál'fur, sínum eigin
framkvæmdum og fraimleiðslu-
rekstri. Hann átti sterkan vilja
og sjálfstæðishugsun, sem ekki
var til þess fallinn áð aðrir réðu
yfir eða segðu fyrir verkum.
Hann hætti búskap og vann við
önnur óskyld störf. En einnig þar
varð hann mjög vinsæl'L því þar
liika kom sér vel festa hans og
prúðmennska. Skemmtileg skap-
gerð í samstarfi og viðskiptum.
Þorlákur lézt 9. sept. sl. á
iLandsspdíalanum eftir stufcta
legu, veiktist snögglega þar sem
hann var að eftirlitsstarfi við
Korpúlfsstaðaá. Undanfarin ár
var hann ekki heil'l heilsu og
varð að gæta sín við allri iíkam-
legri áreynsl'u.
Hann var kvaddur og jarðað-
ur frá sóknarkirkju sinni Lága-
felli 17 s.,m. með meira fjöl-
menni en þar hefir nær nokkru
sinni verið. Sýndi það vinsældir
Þorláks og söknuð.
Me’ð það i huga eru þessi fá-
tæklegu orð hér að framan
kveðja frá gömlum vinum og
sveitungum.
Jónas Magnússon.
FLUGELDAR
STÓRKOSTLEGT ÚRVAL AF FLUGELDUM.
ENSKIR, ÞÝZKIR og JAPANSKIR.
25 gerðir ag blysum — 10 gerðir sólna.
Stormeldspýtur, stjörnuljós, reyksprengjur.
Leikfangasalan
Laugavegi 42, Frakkastígsmegin.
FLUGELDAR
FSugeldar
Blys
Stjörnuljós
Stjörnueldspýtur
MIKIÐ URVAL.
MáSningarvöruverz^un
Péfurs Hialtesfed
Suðurlandsbraut 12 — Snorrabraut 22.