Morgunblaðið - 12.04.1967, Síða 3

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 12. APRÍL 1967.
r
Skoruðu á sovézk yfirvöld a& náða
Sinyavsky og Daniel
Halldór Laxness segir frá stjórnarfundi i Sam-
félagi evrópskra rithöfunda
HALLDÓR Laxness er nýkom
in til landsins Irá ftalíu, en
þar sat hann stjórnarfund í
Commita Europea Degli
Scritteri, eða Samfélagi ev-
rópskra rithöfunda, en hann
er einn af forsetum sambands
ins. Fréttamaður Mbl. hitti
skáldið að máli á heimili hans
í gaer og spurðist frétta af
þessum fundi, af útgáfum á
verkum skáldsins erlendis o.
fl. Barst talið fyrst að fund-
inum og um hann fórust Hall
dóri Laxness m.a. orð á þessa
leið:
— Samfélag evrópskra rit-
höfunda er félag rithöfunda
frá öllum Evrópuþjóðum,
bæði úr áustri og vestri. Félag
ið var stofnsett fyrir átta ár-
um til að skapa viðræðugrund
völl fyrir rith. úr ólíkum
löndum Evrópu, þ.e.a.s. rithöf
unda bæði úr austri og vestri
og um leið menn, sem koma
sinn úr hverri áttinni í stjórn
málum, t.d. frá Spáni, Portú-
gal og öllum Austur-Evrópu-
löndunum. Þetta félag er lög-
fræðilega séð heimilisfast á
Ítalíu og forseti þess er ítalska
skáldið Ungaretti. Varaforset-.
ar eru þrír og er ég einn
þeirra. Stjórnin er skipuð
mönnum úr ýmsum löndum.
Eitt aðalhlutverk þessara
samtaka er að vernda þá
menn, sem eru fulltrúar hins
skrifandi orðs, án tillits til
þess, hvaða hugmyndir þeir
hafa að öðru leyti og hvaða
skoðanir þeir aðhyllast. Afleið
ingin af því er, að við hreyf-
um alltaf sterkum andmælum,
hvenær sem rithöfundum er
svarað með ofsóknum hvort
heldur er í austri eða vestri.
Við höfum aftur og aftur
hreyft mjög sterkum andmæl
um í þeim löndum þar sem yf
irvöldin hafa mætt skrifuðu
orði með fangelsunum á hend
ur rithöfundum. Félagsmenn
þeir, sem tilheyra þessum hópi
rithöfunda, telja sig skuld-
bundna til að taka upp bar-
áttu gegn yfirvöldunum hver
i sínu landi, ef þau taka upp á
því að hefta frelsi rithöfunda
og banna hið ritaða orð.
Þetta mál varð sérstaklega
aðkallandi fyrir hálfu öðru ári
í þeim málaferlum, sem hafin
voru gegn Sinyavsky og Dani
el í Sovétríkjunum og þá
krafðist stjórn félagsins þess,
að fulltrúar Sovét-Rússlands í
okkar félagi gerði ráðstafan-
ir til að mótmæla fangelsis-
dómunum, sem framkvæmdir
voru á stéttarbræðrum þeirra
í þeirra eigin landi. En þeg-
ar þetta mál stóð sem hæst,
fannst okkur ekki að sovézk-
ir rithöfundar gengju nógu
fast fram að mótmæla fang-
elsun stéttarbræðranna í Sov
étríkjunum. Náttúrlega voru
margir góðir rithöfundar í Sov
étríkjunum. Náttúrlega voru
þessum fangelsunum sem ein-
staklingar, en það tókst ekki
að fá nógu sterka mótmæla-
öldu rithöfunda til þess að
mótmælin bæru tilætlaðan
árangur. Af þessu urðu nokk-
ur átök í samtökum okkar,
sem urðu til þess, að félagið
lamaðist og hefur verið lam-
að í hálft annað ár síðan þessi
réttarhöld voru á enda kljáð.
En síðan hefur orðið vart
við það, að afstaða mjög mdk
ils hluta rithöfunda í Sovét-
ríkjunum hefur linazt í þessu
máli og stefnt í frjálslyndari
átt. Og í vetur tilkynntu þeir
fyrirsvarsmenn sovézkra rit-
höfunda, að þeir væru til við-
tals aftur. í þeirri von, að ein
hver breyting kynni að eiga
sér stað, kallaði stjórnin sam-
an nýjan fund eftir hálfs ann
menn, þá Tvardovski, ritstjóra
Novy Mir og Surkov, sem er
oddamaður sovézkra bók-
menrita bæði heirria og á út-
lendum vettvangi. Tvardovski
er með réttu talinn helzti mál
svari frjálslyndrar stefnu í
bókmenntum í Sovétríkjun-
um, og stendur oft í harðri
baráttu heima fyrir út af þess
um málum. Hann er mikilsvirt
ur og áhrifaríkur maður í sínu
landi.
Eftir þriggja daga storma-
saman fund í stjórn þessa fé-
HMHHÉRÉ
. •-
Daniel
Sinyavsky
ars Srs hlé til að ræða við
sovézku fulltrúana og það
var sá fundur, sem ég sat nú.
Á þennan fund sendu sov-
ézkir rithöfundar sína sterk-
ustu fyrirsvarsmenn og odda-
lags, þar sem Rússarnir komu
fram af sanngirni og virðu-
leik, var samþykkt með þeirra
atkvæðum og staðfest með
þeirra undirskrift ásamt allra
annarra stjórnarmeðlima, yfir
lýsing í þessu máli til að bera
fram við sovézk yfirvöld.
Þessi yfirlýsing inniheldur í
raun réttri áskorun til sov-
ézkra yfirvalda að náða þessa
menn.
— Teljið þér von til þess,
að þessi áskorun beri árangur?
— Mér virðist mikil breyt-
ing hafa orðið í frjálslyndis
átt meðal rithöfunda í Sovét
ríkjunum á síðustu árum og
við vonum það bezta.
— Nóbelsverðlaunaskáldið
Sjolokov var ekki á því að
sýna neina linkind þegar hann
ræddi þessi mál.

Halldór Laxness
— Nei, afstaða Sjolokov er
kunn, bæði heima fyrir og
erlendis. Hann er réttlínumað
ur, nánast Stalínisti.
Nú berst talið að útgáfum
á verkum Halldórs Laxness
erlendis, en á heimleið kom
hann við í Gautaborg til að
aðstoða við þýðingu á íslend-
ingaspjalli á sænsku.
— Jú, íslendingaspjall er
að koma út í Svíþjóð. Upp-
haflega stóð til að það kæmi
sem hluti af Skáldatíma, en
þegar sænskir útgefendur míri
ir sáu handritið ákváðu þeir
að gefa það út í sérstakri bók
að þessu sinni. Gerpla, Salka
Valka og Brekkukotsannáll
koma einnig út í Svíþjóð í
haust. Brekkukotsannáll kom
út í New York fyrir skemmstu
og Islandsklukkan kom út í
Sovétríkjunum í stóru upp-
lagi í síðasta mánuði. Sú út-
gáfa er á gregorísku. Þá kom
Atomstöðin út í Noregi í vet-
ur og er væntanleg í Dan-
mörku. Þar er einnig að koma
út nú á næstunni bók mín
um Svavar Guðnason listmál-
ara.
— Hvernig líkar yður þær
viðtökur, sem fslendinga-
spjall hefur fengið hér á
landi?
— Ég er nýkominn til
landsins og sá ekki bókina
fyrr en í fyrradag. Ég hef því
ekki getað fylgzt með undir-
tektum, en það sem ég hef
heyrt og séð hefur mér líkað
mjög vel. Ég las um bókina
í Reykjavíkurbréfi og eins
grein eftir Ólaf Jónsson, og
ég er mjög ánægður með und
irtektirnar.
_________
STAKSTHMAR
Blómlegt atvinnulíf
Engum sem ferðast um Faxa-
flóasvæðið og Reykjanes eða
aðra landshluta, blandast hugur
um, að á síðustu árum hefur
raunveruleg stökkbreyting orðið
í uppbyggingu atvinnufyrirtækja
hér á landi. Á árunum fyrir við-
reisnina urðu atvinnufyrirtækin
að kúldrast í of litlum og óhent-
ugum húsakynnum vegna þess
að þau fengu ekki leyfi til þess
að byggja nýtt húsnæði fyrir
starfsemi sína. Á sama hátt urðu
þau atvinnufyrirtæki, sem á ný-
tízkulegum vélakosti þurfa að
halda að sætta sig við að búa við
gamlan og úreltan vélakost,
vegna þess að ekki var hægt að
fá gjaldeyri til þess að flytja inn
nýjar vélar. Hafði þetta að sjálf-
sögðu neikvæð áhrif á sam-
keppnisaðstöðu fyrirtækjanna
gagnvart innfluttum vörum. Á
þessu hefur orðið gjörbreyting.
Hvort sem menn aka um Reykja-
vík og aðra iðnaðarbæi eins og
Akureyri, Kópavog, Hafnarfjörð
og sjá þar hin glæsilegu iðnaðar-
hús búin fullkomnum vélakosti,
sem risið hafa upp á allra síðustu
árum, eða aka út um landsbyggð
ina í sjávarplássin víðsvegar um
landið og sjá hin glæsilega báta
flota, sem þar leggur á land, nýj
ar fiskverkunarstöðvar, nýjar
síldarverksmiðjur og söltunar-
stöðvar, verður ljóst, að atvinnu-
fyrirtækin, sem áður var haldið
niðri af þröngsýnum stjórnar-
völdum hafa nú á síðustu árum
ekki aðeins fengið tækifæri til
þess að byggja upp ný hús og
afla nýrra tækja, heldur einnig
haft efní á því.
Rekstraxfé
Stjórnarandstæðingar reyna
hins vegar að mála þessa mynd
hinum svörtustu litum og halda
því fram, að öll atvinnufyrirtækl
í landinu séu að komast á vonar-
völ vegna rekstursfjárskorts. Það
er gömul saga og ný á íslandi,
að fjármagn skortir til margra
hluta og óhætt er að fullyrða, að
núverandi stjórnarandstöðuflokk
ar mundi ekki treysta sér til þess
að benda á neitt tímabil í hinum
miklu umbreytingatímum á fs-
landi síðustu áratuga, þegar ekki
hefur skort nægilegt rekstursfé
til atvinnurekstursins einfaldlega
vegna þess að f jármagnið er ekki
fyrir hendi í landinu. En reksturs
fjárskortur hefur ekki orðið til
þess að íslenzkur einkaatvinnu-
rekendur hafi gefizt upp, þeir
hafa af djörfung og hugrekki
tekizt á við vandann og með
einstæðum dugnaði hafa þeir
byggt upp blómlegan atvinnu-
rekstur allt í kring um Iandið.
Þdttur ríkisvaldsins
Stjórnarandstæðingar halda
því einnig fram, að ríkisvaldið
hafi með stefnu sinni í peninga-
málum stuðlað að rekstursfjár-
skorti. Slíkt er víðsfjarri öllum
sanni. Allar tölur henda ótvírætt
til þess, að bankarnir hafi aukið
útlán sín langt um fram það,
sem skynsamlegt væri einmitt
til þess að létta undir með at-
vinnurekstrinum og sparifjár-
bindingin svonefnda, sem stjórn
arandstæðingar halda fram, að
þýði að mikið fjármagn sé fryst
í Seðlabankanum, hefur annars
vegar farið til þess að gefa at-
vinnufyrirtækjunum tækifæri til
þess að geta gengið inn í gjald-
eyrisbankana og kaupa þar gjald
eyri til þeirra þarfa, sem þeir
þurfa á að halda og hins vegar
til að auka stórlega afurðalánin,
undirstöðuatvinnuvegunum tU
geysilegra hagsbóta. Þetta eru
staðreyndir málsins og þess
vegna er gagnslaust fyrir stjórnar
andstæðinga að tala svo sem ríkis
stjórnin hafi skipulagt einhverja
„lánakreppu." Það er þvert á
móti, ríkisstjórnin og yfirvöld
bankanna sem hafa með öllu
móti leitast við að svara vaxandi
rekstur fjárþörf atvinnufyrir-
tækjanna.