Morgunblaðið - 28.01.1968, Síða 23

MORGUPTBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 28. JANÚAR 1968
23
„Fullkomið safnhús er aðkall-
andi í Vestmannaeyjum"
— heimsókn í byggðarsafn Vestmannaeyía
BYGGÐASAFN fyrir Vest-
mannaeyinga hlýtur að verða
með nokkuð öðrum svip heldur
en önnur byggðasöfn hér á
landi og veldur því sérstaða
Vestmannaeyja. Atvinnu- og lifn
aðarhaettir hafa í mörgu verið
ólíkir því sem gerist á fastaland
inu. 1 Eyjum er lifað af sjó-
sókn og landbúnaði og farið í
hjörg til fuglaveiða. Að öllu var
unnið hörðum höndum með
frumstæðum tækjum þar til vél-
tækni nútímans tók smátt og
smátt við um síðustu aldamót.
BygsSansafn Vestmannaeyja
hefur nú til sýnis á annað þús-
und skráða muni, en stór hluti
er ennþá óskráður. Unnið hefur
verið um árabil að safninu af
nokkrum áhugasömum mönnum,
en langmesta starfið hefur hvílt
á herðum eins manns, sem hefur
hreinlega komið safninu upp, en
það er Þorsteinn Þ. Víglunds-
son. fyrrv. skóalstjóri og núver-
andi sparisjóðsstjóri. Byggðar-
safn Vestmannaeyja skiptist í
nokkrar deildir og má þar nefna
t.d. þjóðminjadeild, er geymir
hluti er viðkoma heimilishaldi
og landbúnaði Eyjaskeggja. Sjó-
minjadeild sem geymir allt er
viðkemur fiskveiðum. Þá er
náttúrufræðideild sem byggist
safna munum á Byggðarsafn
Vestmannaeyja?
— 1932 var byrjað að safna
munum til Byggðarsafns Vest-
mannaeyja, og fyrst voru það
helzt nemendur mínir í gagn-
fræðaskólanuim, sem kom-u með
gamla muni heiman frá sér. Oft
voru það munir sem foreldrar
þeirra vildu gjarnan losna við
og með samstarfi við nemendur
mína, að þessum málum varð
þetta hugsjón okkar allra a@
stofna hér til hyggðarsafns.
— Hafa safnmunir árvallt ver
ið geymdir á sama- stað?
— Nei, svo hefur ekki veTÍð.
Fyrstu 15 árin voru munirnir
geymdir að meginhluta í íbúðar
húsi okkar hjóna að Héagarði.
Þegar við svo fluttum í íbúðar-
húsið okkar, Goðastein, þá varð
háaloftið þar að byggðarsafns-
Veiðitæki úr sjóminjadeild:
trompjárn, vaffur o. fl.
mest hákarlaveiffitæki, ífærur,
Þorsteinn Þ. Víglundsson.
eru 80% af öllum skeljum, sem
fundist hafa við ísland, kuðunga
safn, sem 'hefur um 70% allra
íslenzkra kuðunga. Fiðrildasafn
með um 60% tegumda, sem
hafa veiðzt á Íslandi og eggja-
safn með um 90% af eggjateg-
undum íslenzkra varpfugla.
— Hverjar eru helztu deildir
byggðairsafnsins?
— Sjóminjadeild byggðar-
safnsins vex ár frá ári. Þar gef-
ur að líta ýmisskonar veiðitæki
frá aldri og yngri tímum, bæði
Hálsfesti, fléttuff og vafin úr
konuhári.
á uppstoppuðum fiskum og fugl
um og merkilegu safni skelja.
f safninu eru yfir 100 tegundir
uppstoppaðra fiska, sem eru
veiddir hér viff land og eru
sumir þeirra mjög sjaldgæfir.
Einnig geymir safniff gamlar
bækur, Eyjablöff. myndasöfn og
verzlunarbækur, og fleira frá
liffnum tima. Viff vorum á ferð
Myndin sýnir 3 af sjaldgæfustu fiskum, sem
ur, Silfurbrami og Lúsifer.
veiðzt hafa viff ísland. Frá vinstri: Kólguflekk-
Líkan af íslenzku vertíðarskipi,
áttærlng.
í Eyjum fyrir skömmu og
ræddum þá við Þorstein Þ. Víg-
lundsson um byggðarsafnið og
fer viðtaliff hér á eftir.
— Hvenær var foyrjað að
geymslu. Þegar svo gagnfræða-
skólafoyggingin var að mestu
fullgerð 1954, þá var byggðar-
safnið flutt þangað á háaloftið.
1964 gaf Sparisjóður Vestmanna
eyja kost á að geyma byggðar-
safnið á þriðju hæð í nýfoygg-
ingu, ef safnið vildi kosta til
þess, að gera hæðina geymslu-
hæfa. Þá þurfti að leita til Eyja
búa um fjárframlög og var þá
efnt ti'l almennra samskota í
foænum, og ekki stóð á fjárfram
lögum frá almenningi í Eyjum.
Sumarið 1964 í júlímánuði var
svo foyggðarsafnið opnað almenn
ingi til sýnis. Þar eru nú til
sýnis á annað þúsund munir fyr
ir utan náittúrugripaisafn Eyja-
búa, sem einnig er stofnað fyr-
ir fé úr vasa almennings með al
mennri fjársöfnun. Sparisjóður
Vestmannaeyja leigir hæðina
fyrir mjög lágt verð og má
'Segja að þar sé m.a. skerfur
hans til menningarmála í bæn-
um. Seinustu þrjú árin hefur
bæjarsjóður Vestmannaeyja
lagt þessum söfnum til kr. 100
þús. ár hvert. öll vinna við
rekstur og skipulagningu safns-
ins er gefin.
— Nú eru tvö niáttúrugripa-
söfn í Eyjum, Náttúrugripaisafn
Ves'tmannaeyja, sem er m.a. lif-
andi fiskasafn, og náttúrugripa-
safn Eyjalbúa sem er undir sama
þaki og byggðarsafnið. Hver er
uppistaða Náttúrugripasafns
Eyjabúa.
— Náttúrugripasafn Eyjafoúa
er undir sama 'hatti og byggðar
safnið og saman stendur af ýms-
um deildum. Stærsta deildin er
safn uppstoppaðra fiska og fiiska
geymdra í formal'íni, en þar eru
yfir 100 tegundir og sumar
þeirra mjög sjaldgæfar. Sjómenn
í Eyjurn hafa fært mér fiskana
af mikilli natni og velvild og
Jón M. Guðmundsson kennari
í Reykjavík hefur sett þá alla
upp. Vestma'nnaeyingar hafa af-
hent mér á þriðja hundrað þús-
und króna til þess að láta vinna
að uppsetningu fiskanna og ým-
bs fyrirtæki í bænum hafa lát-
ið mi'g hafa fé til uppbygging-
ar safnanna. f náttúrugripadeild
inni er einnig skeljasafn, sem í
frá
um
þorskveiðum,
og síldveiðum
hákarlaveið-
Eyjaskeggja
og fl. Eins og stendur er sjó-
minjadeildin í sömu salarkynn-
um og sjódýradeildin.
Almenna byggðarsafnið að
öðru leyti, og þar með talin
landfoúnaðardeild, er geymd út-
af fyrir sig í sérstökum sala-r-
kynnum. Þar að auki á byggðar
safnið mi'kið af hlutum, sem
geymdir eru víðsvegar um foæ-
inn. T.d. er mikið af munum
á háalofti gagnfræðaskólans,
heima hjá mér að Goðasteini
og víðar. Af stærri hlutum sem
safnið á mó nefna fyrstu flug-
vélina sem lenti í Eyjum og var
stjórnað af Agnari Kofoed Han-
sen. en vélin er ennþá geymd á
Reykjavíkurflugvelli, og einnig
má nefna sexæring með ná og
reiða og svo fyrstu prentvélina
sem flutt var til Eyja af Gísla
J. Jofonsen .
Ein deild safnsins er ljós-
myndadeildin, en bæjarsjóður
Vestmannaeyja eignaðist allt
ljósmyndasafn Kjartans heitins
ljósmyndara Guðmundsisonar frá
Hörgsfoolti. í þessu plötusafni
munu vera um 18 þúsund plötur
og hafa nú þegar verið skýrðar
um 14 þúsund myndir og settar
í séristaka spjaldskrá. Einnig á
byggðarsafnið filmusafn Jó-
hanns Þorsteinssonar, verzlun-
arbækur sem geyma mdkinn
fróðleik um viðskipti og verð-
lag frá því Brydarnir keyptu
verzlunaraðstöðu 1844 og um
100 blaðatit'la og foæklinga, sem
gefin hafa verið út í Eyjum en
þau eru alls 132. Vad'dimar Otte-
sen kaupmaður foóf blaðaútgáfu'
Framfoald á fols. 24.
Þrír vanskapaffir þorskar.
Algengustu ból fyrir og eftir aldamótin síffustu voru upp-
blásnir kálfsbelgir. í lappaskæklana var sett spons og tré-
drumbur í strjúpann, og þar var bólfæriff síffan fest í. A einu
sponsinu var gat og þar var belgurinn blásinn upp. Vinstra
megin viff kálfsbelginn hanga lýsisilar, þeim var slengt út fyr-
ir borffstokkinn þegar sjóar voru slæmir og íldi lýsiff úr þeim
og lægði ölduna. Séra Oddur Gíslason í Grindavík fór um
landiff og kenndi mönnum ýmiss ráff til aff varast slys á sjó.
Lýsisílir heitir nú bárufleygur og í hann er notuff olía.