Morgunblaðið - 30.05.1968, Qupperneq 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 30. MAI 1968.
ERLENT YFIRLIT
★ Borgarastyrjöld í Frakklandi?
★ Dýrðarljómi de Gaulles horfinn
★ Víðtæk samúð með stúdentunum
★ Fær de Gaulle traustsyfirlýsingu?
Kunnasti leiðtogi stúdenta er Chon-Bendit, kallaður Danny
rauði, eða rauðhærður. Hann skrapp til Hollands og Vestur-
Þýzkalands þegar óeirðirnar stóðu sem hæst og reyndi að
komast aftur til Frakklands, en var vísað frá á landamærun-
um. Hér talar hann á fundi með vestur-þýzkum stúdentum
fyrir framan háskólann í Frankfurt.
Öfgamennirnir
hafa frumkvœðið
ÓKYRRÐIN í Frakklandi held-
ur áfram þrátt fyrir loforð de
Gaulles forseta um að koma til
móts við kröfutr stúdenta og
verkamanna og hótun hans um
að segja af sér embætti ef um-
bótaáætlun hans verður felld við
þjóðaratkvæðagreiðslu þá, sem
hann hefur boðað. Enginn þor-
ir að spá nokkru um það, hvað
gerast muni í Frakklandi áður
en gengið verður til þjóðarat-
kvæðagreiðslunnar 16. júní, en
margir óttast, að óeirðirnar haldi
áfram að magnast, að þær breyt-
ist i skærustyrjöld og að atburð-
ir þeir, sem nú eru að gerast og
hafa verið að gerast, séu að-
eins undanfari borgarastyrjald-
ar. Þeim fjölgar nú óðum, sem
spá því að stjórn de Gaulle?
verði kollvarpað. Ræðan, sem
hann hélt til að lægja öldurnar
virtist sama sem engin áhrif hafa
og virðist flestum gleymd. Nú er
ekki lenguæ spurt, hvort de
Gaulle fari frá völdum, heldur
hvenær, og heyrzt hefur, að
hann hafi þegar ákveðið að segja
af sér fyrir árslok.
Stjórnarandstaðan, það er
verkalýðsfélögin, flokkar komm
únista og sósíalista og önnur
pólitísk samtök, vilja víkja de
Gaulle frá völdum eftir þing-
ræðislegum leiðum, en stjórnar-
andstaðan er knúin áfraifi af hin
um herskáu stúdentum, sem
þverskallast við öllum tilmæl-
um stjórnmálamanna um að sýna
stillingu og þolinmæði og hafa
(hafið pólitískan skæruhernað,
De Gaulle er hann hélt
sjónvarpsræðu sína.
sem beinist ekki aðeins gegn
stjórn de Gaulles og stofnunum
lýðveldisins heldur öllum póli-
tískum flokkum og samtökum,
ekki sízt kommúnistaflokknum.
Bæði stjórnin og stjórnarand-
staðan hafa reynt að halda þeim
í skefjum, en án árangurs. Öfga-
sinnar lengst til vinstri standa
í broddi fylkingar, og í saman-
burði við þá er franski komm-
únistaflokkurinn ósköp meinleys
islegur.
Stjórnarandstöðuflokkaimir
hafa undanfarna viku reynt að
ná í sínar hendur frumkvæð-
inu í baráttunni gegn stjóm de
GauU.es úr höndum stúdenta og
annarra öfgasinna lengst til
vinstri, taka við stjórn mótmæla
aðgerða, nota þessar mótmæla-
aðgeirðir sjálfum sér til fram-
dráttar og til þess að tryggja
framgang eigin baráttumála og
markmiða og reyna um leið að
afstýra því að mótmælaaldan
keyri um þverbak þannig að
hún ógni tilveru þeirra sjálfra
og annarra skipulagðra samtaka.
Verkalýðsfélögin hafa einn-
ig reynt að halda félagsmönn-
um sínum f skefjum og koma í
veg fyrir að völdum þeirra verði
ógnað, og smám saman hefur
þeim tekizt að ná tökum á verk-
föllum þeim, sem verkamenn og
ríkisstarfsmenn hófu í síðuistu
viku víðs vegar í Frakklandi til
stuðnings stúdentunum í Pairís,
en þó ekki fyllilega. Verkamenn
sem hafa lagt undir sig verk-
smiðjur eiga í harðri baráttu
við verkalýðsfélögin.
Um miðja síðustu viku voru
rúmlega átta milljónir verka-
manna í Frakklandi í verkfalli,
og á mörgum stöðum var um
allsher j arverkfall að ræða.
Heimkoma de Gaulles frá Rú-
meníu hafði engin áhrif, og ó-
kyrrðin magnaðist stöðugt. Þá
komu verkalýðsfélögin og
stjórnarandstöðuflokkarnir til
skjalanna til þess að bjarga á-
hrifum sínum. Verkalýðsfélögin
báru fram kröfuir sínar
um launahækkanir, aukið orlof,
styttingu vinnutímans o.sv.frv.
en tóku dræmt í kröfur verka-
manna um hlutdeild í stjórn fyr
irtækja og aðrar pólitiskar kröf-
ur, sem voru sprottnar af því að
verkamenn og stúdentar höfðu
lagt undir sig margar verk-
smiðjur og fyrirtæki. Stjórnar-
andstöðuflokkar báru fram á
þingi tillögu um vantraust á de
Gaulle, en hún var felld með að-
eins 244 atkvæðum gegn 233, og
hefur aldrei munað eins mjóu að
stjórn hans yrði' felld á þingi
síðan síðustu þingkosningar
voru haldnar í Frakklandi. En
þótt stjórnin héldi velli, var allt
gerbreytt frá því sem áður var
eins og sjálfur forsætisráðherr-
ann, Georges Pompidou, komst
að orði.
Orð de Caulles
að engu höfð
DE GAULLE forseti hefur beð-
ið mikinn álitshnekki sem verður
sennilega alctrei bættur. Hann
virðist jafnvel hafa glatað
trausti margra stuðningsmanma
sinna í fyrsta skipti síðan hann
komst til valda fyrir tíu árum.
Þegar de Gaulle flutti ræðu
sína til þjóðarinnar á föstudags-
kvöldið, hlógu mótmælendur
hæðnislega, þar sem þeir stóðu
og hlustuðu á ræðuna í transist-
orútvarpstækjum á götum og
torgum- Þeir höfðu orð forset-
ans að engu og efndu til nýrra
mótmælaaðgerða, og leiðtogar
stjórnarandstöðunnar og verka-
lýðsfélaganna fóru hörðum orð-
um um „orðagjálfur og ósvífn-
ar aðferðir“ de Gaulles.
Ræðunnar hafði verið beðið
með mikilli eftirvæntingu, þar
sem de Gaulle hafði lítið sem
ekkert látið uppi um álit sibt á
ókyrrðinni í lamdinu, en þeim
mun meiri urðu vonbrigðin
vegna þess að engar nýjar hug
myndir komu fram í ræðu hans.
Hann játaði, að umbætur væru
nauðsynlegar vegna hinna öru
þjóðfélagsbreytinga, sem átt
hefðu sér stað í Fnakklandi, og
hét stúdentum rétiti til aukinna
áíhrifa á stjórn háskóla og verka-
mönnum auknum rétti til áhrifa
á stjórn fyrirtækja. En til þess
að þessar umbætur yrðu fram-
kvæmanlegar, sagði de Gaulle
að hann þyrfti að vera viss um
stuðning yfirgnæfandi meiri
hluta frönsku þjóðarinnar og
þess vegna mundi hann efna til
þjóðaratkvæðagreiðslu í næsta
mánuði um umbótatillögur sín-
ar. Þessi þjóðaratkvæðagreiðsla
yrði jafnframt yfirlýsing um
traust eða vantraust á forset-
ann og ef hann fengi ekki nauð-
synlegan stuðning mundi hann
„ekki gegna áfram“ embætti for
seta Frakklands.
Með ræðu sinni varaði de
Gaulle þjóðina við því, að ef
hún hafnaði þessari umbótaáætl-
un gæti það haft hinar alvar-
legustu afleiðingar í för með sér,
jafnvel borgarastyrjöld. Þannig
reyndi de Gaulle að ala á þeim
ótta, sem margir Frakkar bera í
brjósti, að fráhvarf frá styrkri
stjórn muni leiða til stjórnmála-
öngþveitis og sama vandræðaá-
standsins og ríkti áður en hann
komst til valda. En de Gaulle
hefur svo oft alið á þessum ótta,
að þessi aðferð hans virðist ekki
hafa jafnmikil áhrif og áður
fyrr. Krafan um að de Gaulle
verði látinn víkja gerist æ hávær
ari og jafnvel gaullistar draga
ekki dul á óánægju sína vegna
þess að de Gaulle hefur ekki jafn
mikil áhirif og fyrrum. Venjuleg-
ir borgarar, sem margir hafa
verið tryggir aðdáendur de
Gaulles, hristu höfuðið, er þeir
hlýddu á ræðu forsetans, og
sögðu sem svo að gamla mann-
inum hlyti að vera farið að förl-
ast. Ræðan virtist vera innan-
tóm, og mörgum þótti einkenni-
legt, að forsetinn játaði nú að
margt hefði farið aflaga, en
hingað til hefur helzt verið á
ræðum hans að skilja, að allt sé
í himnalagi í Frakklandi og
Frakkar standi öllum þjóðum
framar.
Kommúnistar
á báðum áttum
ÓTTINN við borgarastyrjöld er
sennilega þrátt fyrir allt sterk-
asta vopn de Gaulles. En óeirð-
irnar, sem fylgdu í kjölfar ræðu
de Gaulles, vekja þá spurn-
ingu, hvort de Gaulle geti ráð-
ið við ástandið. Þrátt fyrir ræðu
forsetans, tilslakanir stjórnarinn
ar gagnvart verkamönnum og
stúdentum og hótanir um að
hert verði á varúðarráðstöfunum
halda mótmælaaðgerðirnar á-
fram. Pompidou forsætisráð-
herra hefur bannað útifundi og
skipað lögreglunni að hleypa
upp öllum óleyfilegum fundum,
en þetta bann virðist sama sem
engin áhrif háfa.
Mótmælaaðgerðirnar keyrðu
um þverbak eftir að de Gaulle
hélt ræðu sína og nóttina á eft-
iir geisuðu hörðustu átökin, sem
átt haf-a sér stað í Frakklandi
síðan stúdentaóeirðirnar hófust.
447 meiddust í París, en þar af
voru 176 fluttir á sjúkraihús,
715 karlar og 80 konur voru
handtekin, en öllum sleppt nema
45. f Lyon meiddust 150, og
voru 46 fluttir á sjúkirahús, í
Strassborg meiddust 50 og í Nan
terre 80. Og í fyrsta skipti síð-
an óeirðirnar hófuist biðu menn
bana. Lögreglumaður féll í óeirð
unum í Lyon, og 26 ára gamall
maður var stunginn til bana með
hnífi í Latínuhveirfinu í París.
Fouchet innanríkisráðherra
sakaði undirróðursmenn um að
hafa staðið að baki þessum óeirð
um, og reyndar kom þetta blóð-
bað á óvart, því að bæði stjórn-
in og stjórnarandstaðan höfðu
skorað á stúdemta að hætta ó-
eirðum. En óeirðirnar sýndu hve
stjórnarandstaðan á erfitt með
að hemja hina vinstrisinnuðu
öfgamenn, sem hafa staðið fyrir
mótmæLaaðgerðunum. Hér er í
raun og veru um stjórnmála-
Framhald á bls. 19
Nokkrir úr hópi verkamannanna sem tóku í sínar hendur stjórn Renault-verksmiðjunnar í
Boulogne-Billancourt, einu úthverfi Parísar, veifa rauðum fána. Verkamennirnir neituðu í
fyrstu að þiggja aðstoð stúdenta og vildu ekki hleypa þeim inn í verksmiðjuna.