Morgunblaðið - 02.08.1968, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 2. ÁGÚST 19«8
SKAGFIRÐINGUM ber sam-
an um, að vandihttur sé bón-
betri og hjálpsamari maður
en Jón Nikódemusson. Þar að
auki er hann þjóðhagi og hug
vitsmaður, þó að hann vilji
lítt flíka því. Ef stykki bil-
ar í búvél eða báti, þá er
bara að fara með það til hans
Jóns Nikk, og • hvort sem
hann gerir við það eða smíð-
ar annað nýtt í staðinn, þá er
segin saga, að það er snöggt
um betra en það var í upp-
hafi. í smiðjunni hjá honum
gildir ekkert „bráðum“ eða
„seinna“, — það er ekkert
tvíónað við hlutina, það er
gert við þá strax. Hann veit
sem er, að töfin af biluninni
getur orðið náunganum dýr,
og þess vegna má ekki láta
viðgerðina dragast. Fyrir
þetta hafa margir blessað
Jón Nikódemusson.
Mér lék mikill hugur á að
hitta Jón að máli stutta stund
og ekki hafði ég sveimað lengi
um götur Sauðárkróks, þegar
ég sá höfuð hans og herð-
ar standa upp úr hitaveitu-
skurði í Skagfirðingabraut.
Ég spurði hikandi, hvort ég
mætti tefja hann stundarkorn.
-

Jón Nikódemusson, hitaveitustjóri, hjá Áshildarholtsvatni — Á bak við hann er hluti af jarð-
birunum, sem hann smiðaði — (Ljósm.: Sv. P.)
Komst f Ijótt upp á lag mei það
//
//
Spjallað við völundinn Jón Nikódemusson,
hitaveitustjóra á Sauðárkróki
„Já, ég þarf aðeins að segja
þessum mönnum hérna, hvað
þeir eiga að gera, en svo þarf
ég að skreppa suður í daelu-
stöð. — Bíllinn minn er hérna
rétt hjá, komdu bara á eftir
mér og þar getum við rabbað
saman.“
Fáum mínútum síðar elti ég
bílinn hans Jóns suður að
dælustöð Hitaveitú Sauðár-
króks við Áshildarholtsvatn.
Þar snarast Jón inn í svækj-
una og hávaðann, lítur á
mæla, þrýstir á rofa, snýr
hjólum, þuklar á leiðslum.
Svo kemur hann út aftur,
sezt á útitröppurnar og segir:
„Jæja nú getum við talað
saman. En brýndu róminn,
kunningi, vélarnar eru bún-
ar að taka af mér skörpustu
heyrnina."
„Hvaðan ertu, Jón og við
hvað hefurðu einkum fengizt
um dagana“
„Ég fæddist í Holtskoti í
Seyluhreppi árið 1905, og báð-
ar ættir mínar eru skagfirzk-
ar. Ég hef verið búsettur hér
samfleytt í 40 ár. Ég var við
járnsmíðanám hjá Guðmundi
Björnssyni vélsmið á Siglu-
firði á unglingsárunum, og
svo var ég á Akureyri nokk-
ur ár hjá Bjarna Einarssyni,
skipasmið, lengst af vélamað
ur á bátum, sem hann átti, svo
sem póstbátnum Mjölni í 3 ár
og svo á Voninni. 1928 gifti
ég mig og fluttist hingað til
Sauðárkróks. Konan min heit
ir Anna Friðriksdóttir og er
frá Akureyri."
„Við hvað starfaðirðu hér
framan af“
„Ég var fyrst við vélgæzlu
í frystihúsi kaupfélagsins og
fékkst líka við viðgerðir á
ýmsum vélum, mest bátavél-
um. 1937 tóku gildi ný iðn-
lög, sem náðu til staða utan
kaupstaðanna. Ég var þá rétt-
indalaus, svo að ég dreif mig
til Akureyrar og tók þar
sveinspróf í vélvirkjun. Upp
frá því kom ég mér hér upp
stærra verkstæði með sæmi-
legum véla- og tækjakosti og
vann þar með frystihúsvinn-
unni til 1946. Þá hætti ég al-
veg við frystihúsið og hafði
verkstæðið eingöngu, þangað
til hitaveitan kom. Þar að
auki fékkst ég töluvert við
miðstöðvarlagnir og svo hef
ég séð um vatnsveituna síð-
an 1947.“
„Hefurðu ekki fengizt mik
ið við nýsmíði"
„Það er nú minna um það,
þetta hafa mest verið viðgerð
ir. Ég hef þó smíðað dálítið
af olíukyndingum og kötlum
í sambandi við þær. Svo setti
ég þær upp, náttúrulega. —
Nú, ég veit ekki, hvort tekur
að nefna það, en einu . sinni
setti ég upp vatnsrafstöð á Hól
um í Hjaltadal fyrir Krist-
ján Karlsson og gerði það
mest af eigin brjóstviti. Nú
er sú stöð að mestu niður
lögð, síðan Skagafjarðarveit-
an kom.“
„Eitthvað hef ég heyrt um
endurbætur þínar á miðstöðv
areldavélum".
„Hefurðu heyrt það, jæja.
Það er nú einhver misskiln-
ingur samt. En þannig var,
þegar ég kom hingað fyrst,
að mikið var um það, að hit-
unarkerfi væru lögð út frá
venjulegum eldavélum, sem
voru ekki raunverulegar mið-
stöðvareldavélar. í Morsö og
fleiri tegundum voru stórir
pottkassar utan um eldhólf-
ið, en í öðrum voru hringa-
pípur. Hitaflöturinn var því
lítill og hitunin eftir því. Ég
keypti hér hús 1928, og þar
var venjuleg eldavél. Þá hugs
aðist mér — og ég veit ekki
annað en ég hafi byrjað á
þessu — hafði a.m.k. enga
fyrirmynd — að útbúa plötu-
járnskassa innan í eldhólfið
og lagði svo hitalögn út frá
honum. Það munaði miklu,
hve miklu stærri hitaflötur
fékkst með þessu. Kassinn
kom eiginlega í staðinn fyrir
múrningu. Ég smíðaði marga
svona kassa og lagði mið-
stöðvarkerfi út frá þeim. Svo
gekk ég þannig frá, að hægt
var að hækka ristina, þegar
eldað var, og lækka hana, þeg-
ar upphitað var.“
„Segðu mér eitthvað um
hitaveituna.“
„Hér var borað fyrst 1947,
að mig minnir, og þá fengu
þeir hér upp úr tveimur hol-
um eina 16 1-sek. af 59 gr.
og 68 gr. heitu vatni. Eitt-
hvað minnkaði það nú seinna,
en þegar það var tekið til
notkunar, voru um 13 1-sek
til ráðstöfunar. 1951 var sam-
ið við ábúendur Sjávarborg-
ar, en Áshildarholtsvatnið er
í landi þeirra, um hitarétt-
indin, og í samningunum var
áskilið, að heitt vatn skyldi
lagt þangað heim. Ég tók það
að mér sama ár, og 1952 var
byrjað á hitaveitunni fyrir
Sauðárkrók. Síðan hef ég
unnið við hana og nærri ein-
göngu síðustu 3-4 árin. —
1953 var aftur borað á vegum
Jarðborunardeildar, og bætt-
ust þá við 4 1-sek. Komizt
var af með þetta til 1957.“-
„En hvernig var það, smíð
aðir þú ekki jarðbor sjálf-
ur“
„Jú, mér datt reyndar í
hug, að bezt væri að smíða
bor sjálfur, það yrði mikill
hagur fyrir bæinn að þurfa
ekki að flytja bor og mann-
skap að sunnan. Það kostaði
tugi þúsunda í hvert skipti.
Ég byrjaði á bornum 1955 og
hafði á honum sama fyrir-
komiulag og á boruan Jarð-
hitadeildar. Svo fékk ég hjá
þeim meitla o.fl., sem ekki
var gerandi fyrir mig að
smíða, og þeir greiddu mjög
vel fyrir því. Ég var á þriðja
ár með hann í smíðum, alveg
í hjáverkum frá ýmsu öðru
og alltaf einn nema tvær síð-
ustu vikurnar, þá hafði ég
mann með mér. Smíðaði bor-
inn algerlega á minn kostnað
og fór ekki fram á fimmeyr-
ingsgreiðslu, fyrr en eftir að
byrjað var að bora.“
„Hvenær v(fr það“
„Við byrjuðum 5. desem-
ber 1957. Ég stjórnaði born-
um sjálfur og komst fljótt upp
á lag með það. Við fengum
ágæt afköst. í byrjun marz
1958 fengum við upp 10-12
1-sek af 70 gr. heitu vatni.
Við fylltum upp tanga hér út
í vatnið og boruðum þar, en
staðurinn var valinn í sam-
ráði við verkfræðinga Jarð-
borunardeildar, sem voru
búnir að kortleggja svæðið.
Alls höfum við borað hérna
5 holur, og sú dýpsta er 162
metrar. Svo boraði ég eina
holu á Ólafsfirði 1959.“
„Hefur þetta vatn nægt
kaupstaðnum til upphitun-
ar“
„Jarðborunardeild hefur
borað tvær holur síðan. Önn-
ur er 378 m djúp, og gaf
20 1-sek af 73 gr heitu vatni,
en hin er ca. 480 m djúp, og
úr henni komu 15 1-sek af
70 gr. vatni. Hún er í landi
Sauðárkróks. Nú erum við
prýðilega birgir af vatni í
bráðina, þó að aðeins hafi
minnkað í holunum. öll íbúð-
arhús og verzlunarhús og
flest verkstæði í kaupstaðn-
um eru hituð með jarðvatni."
„Hver er hitunarkostnaður-
inn að meðaltali"
„Að jafnaði eru teknir 3-
3,5 mínútulítrar á meðalibúð,
og eru þeir seldir jafnt yfir
allt árið. Hver mínútulítri
kostaði 100 krónur á mánuði
þangað til í marz í vetur, þá
hækkaði hann í 120 krónur.
Þetta gerir um 4000 krónur
á meðalíbúð fyrir hækkunina,
en er nú hátt í 5000 krón-
ur, miðað við allt árið. Ég
held, að það geti ekki heitið
mikill hitunarkostnaður. Þar a
auki eru heimtaugagjöldin
ímjög væg, en þau greiðast í
eitt skipti fyrúr öll. — Hita-
veitan hefur alveg nægt í
mestu frostunum, t.d. gekk
allt ágætlega í vetur, þó að
hörkur væru miklar. — Ég
hef heldur ekki orðið var við
það, að kísill settist innan í
ofana eða pípur. Rör, sem ég
hef tekið í sundur, eru alveg
laus við hann.“
„Standa einhverjar fram-
kvæmdir yfir núna“
„Það er verið að endur-
nýja rúmlega 600 metra lagn-
ir í Skagfirðingabraut og
leggja þær alveg að iiýju.
Þar voru járnleiðslur innan í
asbeströrum, og þær voru
farnar að tærast og orðnar
ónothæfar. Tréklossar undir
pípunum drukku í sig þétt-
ingarvatn, og svo ryðgaði út
frá þeim. f staðinn eru lagð-
ar asbestpípur í steyptum
stokkum."
Þar með kvaddi Jón Nikó-
demusson og var þotinn að
líta eftir gangi verksins í
skurðinum í Skagfirðinga--
braut.
Sv. P.
Vantar nokkra menn
við lóðarstandsetningu. — Uppiýsingar milli kl. 7 og 8
í síma 20875.
Fróði Br. Pálsson.
Verzlunar-, skrifsfofu-
og geymsluhúsnœði
óskast til leigu nú þegar eða í haust. Þarf að vera 150
til 250 ferm. Tilboð sendist afgr. Mbl. fyrir þriðjudags-
kvöld, merkt: „8247“.
Þættir um efnahagsmál
— Safn ritgerða og erinda, eftir
Magna Guðmundsson
KOMIN er út bók eftir Magna
Guðmundsson hagfræðing, Þætt-
ir um efnahagsmál, safn ritgerða
og erinda, sem höfundur hefur
birt í dagblöðum og flutt í út-
varp á allmörgum undanförnum
árum. Hafa margoft verið born-
ar fram óskir um, að ritgerðir
og erindi Magna væru birt í bók-
arformi, og er komið til móts við
þær óskir með útgáfu þessarar
bókar.
í formála bókarinnar farast
höfundi m.a. orð á þessa leið:
„Greinarnar túlka aðeins mín-
ar eigin skoðanir, en ekki skoð-
anir neins stjórnmálaflokks né
hagsmunahóps .... Þeim fer sí-
fjölgandi, sem láta sig atvinnu-
og fjármál þjóðarinnar nokkru
skipta. Væri ég mjög ánægður,
ef lesendur gætu fundið í kveri
þessu fróðleik og lærdóm, er
þeim mætti verða að gagni.“
í bókinni eru fjórtán greinar,
þar á meðal greinarnar Atvinnu
vandamálið, Einokunarvandamál
ið, Bankamál, E B E, Erlent
einkafjármagn, Verðbólga, Hag-
ræðing og Alþingi og alþingis-
menn. — Bókin er prentuð í
Prentsmiðjunni Eddu h.f. Útgef-
andi er Hlaðbúð h.f.
Höfundur bókarinnar, Magni
Guðmundsson, lauk prófi frá
Menntaskólanum á Akureyri og
prófi í forspjallsvísindum vfð Há
skóla íslands. Lagði að því búnu
stund á viðskiptafræði við verzl
unarháskóla í París (Ecole des
Hautes Etudes Commer<|iales),
sem starfar í nánum tengslum
við Sorbonne. Sneri síðan til
Kanada og innritaðist i McGill
University, Montreal, sem er
einn kunnasti háskóli í Vestur-
álfu. Lauk hann þaðan brottfar-
arprófi í hagfræði og stjórnvís-
indum vorið 1946 með mjög
glæsilegum árangri. — Síðan
hefur Magni starfað í viðskipta-
lífinu, rekið innflutningsverzlun
og veitingahús og jafnframt unn
ið fyrir opinbera aðila.