Alþýðublaðið - 16.05.1930, Side 7

~r
ALÞ.ÝÐUBLAÐIÐ
7
hugsunarháttur ekki: tafarlaust
, kveðinn niður, gæti af því hlot-
ist, aö útgerðarmeirn fengju sí'ðar
meir þennan eignarrétt sinn við-
urkendan, og þar með yfirráðin
í sínar hendux, og væru þá hags-
nmnir sjómanna og verkalýðs
fyrix borð bornir, hvenær sexn
þeir rekast á við hagsmuni eig-
endanna. Þessi hætta er nægileg
ástæða til að sjómenn hætti að
selja útgerðarmanninum eign
sína í hendur, edns og þeir gera
nú.
Er þá eftir að athuga það,
hvort ástand það, sem niú er á
aihendingu síldarinnar til Einkæ
sölunnar veldur ekki beinu tjóni
fyrir sjómennina. Ég veit ekki
betur en að það sé algild regla,
að skipseigandinn fari með all- „
an aflann eins og hann sé hans
óskift eign. Hann einn ákveður
hvar aflinn skuli lagður upp til
verkunar, og ef hann hefir sjálf-
ur síldarverkun, þá tekur hann
allan aflann á sína verkunarstöð,
enda þótt annað kynni að vera
hagkvæmara fyrir sjómennina.
Þess eru líka dæmi enn þá, að
sild er seld fersk, og er jnér nær
að halda, að útgerðarmenn leiti
ekki samþykkis skipverja til
þeirrar ráðstöfunar, en skamti
þeim þegjandi verð það, sem
þeir, selja fyrir, þótt lægra sé
en verð Einkasölunnar. Eignar-
réttur sjómanna nær i þeim til-
fellum ekki lengra en það, aö
hirða það verð fyrir framleiðsl-
una, sem útgerðarmanninum
þóknast að setja á hana. Líklega
er það vafasamt, hvort útgerðar-
maður hefir rétt til að selja hlut
hásetanna fyrir ákveðið verð, án
þmrra samþykkis. En þess eru
dæmi, að þetta sé gert, og ör-
uggast er að taka það fram í
samningum, að skipverjar ráði að
öllu leyti yfir sínum aflahlut, geti
heimtaö að fá hann verkaðan
hvar sem þeim sýnist, ef Einika-
salan tekur ekki umráð allrar út-
flutnilpgssíldar algerlega í sínar
hendur. Petta fyrirkomulag ætti
ekki að vera skipaeigendum ó-
ljúft, þar sem það léttir afgerlega
sjóveðum af skipunum á síldveið-
unum, en sjómennirnir fá öryggi
sitt í því að gerast beinir við-
skiftamenn Einkasölunnar.
Á það má líka benda, að eins
og nú er bíða sjómenn áþreif-
anlegt tjón við það að framselja
eignarrétt sinn til. útgerðarmanna.
Þeir fá í bezta tilfelli sildarverð
Einkasölunnar fyrir þá tunnutölu,
sem skilið er við á bryggju, þeg-
ar síldin er söltuð úr skipinu. Nú
er það opinbert leyndarmál, að
þegar til útflutnings kemur, kem-
ur alt af út nokkru hærri tunnu-
tala en fyrst er lagt í. Einkasal-
an greiðir útgerðarmanninum fyr-
ir útfluttar tunnur, en venjulegast
mun hann að eins greiða sjó-
mönnunum fyrír frumsaltaðar
tunnur. Mismuninum stingur
hann í sinn eigin vasa vitan-
lega í algerðu heimildarleysi —,
en sjómennina skortir alla að-
stöðu til að kalla eftir þessum
másmun. Ef Einkasalan gerði upp
við alla, fengi auðvitað hver sinn
hluta af þessum mismun orða-
laust.
Þess eru dæmi, að útgerðar-
menn hér við Eyjafjörð gera til-
raun til að draga undir sig af
aflahlut sjómanna þá 75 aura af
tunnu, sem ginkasalan greiðir
meira fyrir síld, sem verkuð er
við Eyjafjörð, vegna ódýrari
verkunarlauna. Á því leikur vit-
anlega enginn vafi, að sjómenn
eiga að fá hlut sinn greiddan
eftir andvirði aflans við útflutn-
ing. Nú verða rnenn ýmist að
sætta sig við, að útgerðarmaður-
inn sölsi undir sig réttmæta eign
sjómannanna, eða þó að {>eir
verða að beita harðneskju til að
ná því. Einfaldasta ráðið til að
fyrirbyggja reiptog um þetta er,
að Einkasalan greiði hverjum eig-
anda andvixði sinnar síldar, beint
og brotalaust. Ættu skipshafn-
irnar að taka sig saman um að
krefjast þess fyrir næstu vértíð.
í ráð.ningarsamningunum er
ráðlegast að taka það fram, að
ískipshöfnin áskilji sér fullan um-
ráðarétt yfir sínum afla hlutans,
jafnóðum og hann veiðist. Til
Einkasölunnar og rikisbræðslunn-
ar afhenda svo sjómennirnir afl-
ann sem eigin eign, og sé eitt-
hvað af aflanum selt fyrir ákveð-
ið verð, sæti skipverjar því að
eins söluverðinu, að þeir hafi
samþykt söluna. Um það atriði
verður þó líklega afl atkvæða að
ráða, innan skipshafnarinnar, ef
ágreiningur er xun söluna. Mér
er kunnugt um það, að t. d.
Færeyingar fylgja þeim sið að
bera undir skipshöfnina allar á-
kvarðanir um sölu, og ættu okkar
sjómenn ekki að þurfa að vera
eftirbátar þeirra um að taka í
sínar hendur ráðstöfun afla síns.
Þær opinberar ráðstafanir, sem
þegar hafa "verið gerðar til ör-
yggis síldveiðunum, korna því að
einá sjómönnunum að fúlluirn not-
um, að þeir séu ekki um of tóm-
látir við að hagnýta sér þá bættu
aðstöðu, sem Síldareinkasalan og
ríkisbræðslan hafa að bjóða. Að
þessu hafa útgerðarmenn borið
ríkulegri ávexti úr býtum en vera
þarf, samanborið við sjómennina.
Veldur þar að nokkru leyti hik
og uggur sjómannanna við að
ganga eftir sínu, og óverðskuldað
vantraust á stjórnendum Einka-
sölunnar.
Því verður ekki neitaö, að
nokkuð hefir á skort um«fasta-
tök hjá stjórn Einkasölunnar í
einstökum atriðum, en lausatök
sjómanna á að heimta í sinar
hendur umráð afla síns eru þó
áreiðanlega hættulegri fyrir þá.
Sem fulltrúi verkalýðsins í stjórn
Einkasölunnar tel ég mér skylt
jað vekja athygli sjómannastétt-
arinnar á þessu atriði og bjóða
fram leiðbeiningar við að koma
kröfum þessum í framkvæmd,
þedm sem þess kynnu að óska.
Hvað sem öðru líður er sjálfsagt
að koma því á strax á næstu ver-
|tið, að íiluthafar taki hlut sinn
beint hjá Einkasölunni, af því
isem í gegnum hennar hendur fer,
og til þess ætti ekki að þurfa
anmað en að sénda Einkasölxmni
sldpshafnarskrá og ráðningar-
samninga, og tilkynna ef breyt-
ing verður á skipshöfn yfir veiði-
timann.
Að talsvert miklu leyti er það
undir sjómönnunum sjálfum
komið, hvort Síldareinkasalan
jfxaifnar í því að vera söluhringur
fyrir útgerðarmennina eina sam-
an.
Akureyri, 28. marz 1930.
Steinpór Guðmunclsson.
Hvers vegna
ieggjsst Mrk|nr niðnr
í Rnsslandi?
Um alLa Evröpu og Ameríku
fara nú hamförum ofsaþrungiú
andmæli gegn „trúarofsóknum“ í
Ráðstjórnar-Rússlandi. öll auð-
valdslöndin, allir páfar og pre-
látar, allir prestar hvers konar
trúarbragða hrópa um kirkjurán,
klerkamorð og tortímingu trúar-
iðkana. Og svo viröist, að trú-
aðir verkamenn utan endimarka
Rússlands séu altilbúnir að taka
undir með þessum rógberendum.
Þessir „stéttaþjónar" gerast
meðal annars fjölorðir um afnám
kirkna í Ráðstjórnar-Rússlandi.
Þeir hrópa það út um löndin,
að allar kirkjur séu hrifsaðar
með ofbeldi af söfnuðunum og
jafnaðar við jörðu að boði án-
gyðissinna*) og þar fram eftir
götunum. Vér höfum þegar feng-
ið fjölda bréfa frá útlöndum, er
spyrja: „Er þetta satt?“ Vér svör-
um: Nei, því fer fjarri. Það er
sönn lygi.
Lög ráðstjórnarríkisins ákveða
nákvæmlega, hvernig og i hvaða
kringumstæðum leggja megi nið-
ur kirkju. Fyrsta ákvæði þessara
laga er á þá leið, að einungis
atkvæðagreiðsla alls atkvæðabærs
verkafólks í lurkjusókninni megi
og hafi rétt til að ákveða, hvort
leggja skuli niður kirkju og hag-
nýta hana til annara nauðsynja.
í þessari atkvæðagreiðslu tekur
auðvitað þátt alt atkvæðabært
fólk, einnig hinir trúuðu. Á þessu
ákvæði er að eins sú eina undan-
tekning, að héraðsráðinu er heim-
ilt að leggja niður kirkju án und-
angenginnar atkvæðagreiðslu, ef
*) ÁngyOissinni (atheist) — maður,
sem liiir án þess að trúa á nokk-
urn guð; guOssinni (theist)=maður,
sem trúir því, að til sé guð; ein-
gyðissinni (monotheist) = maður,
sem trúir þvi, að til sé að eins einn
persónulegur guð; fjölgyðissinni
(polytheist) = maður, sem trúir
þvi, að til séu margir guðir; al-
gyðissinni (pantheist) — maður,
sem trúir þvi, að guð sé alt.
Þýð.
kirkjan er til hindrunar götuum-
ferð eða ef hún er svo veikbygð,
að hún gæti orðið hættuleg lífi
manna, ef óhapp bæri að hönd-
um. En söfnuðinum er ávalt feng-
íið athvarf í næstu kirkju eða hér-
aðsráðið lætur himun trúuðu í té
eitthvert annað húsrúm, ef kirkja
er lögð niður áf þessum ástæð-
urn.
Önnur grein laganna heimtar
undantekningarlaust staðfestingu
héraðsráðsins á ályktuni sóknar-
manna um afnám kirkju. Og loks
verður að leita til þess samþykkis
hjá framkvæmdaráði landsins
(nú fjórða dómsstigi). Að eins eft-
ir þetta er unt að leggja niður
kirkju til annara nauðsynja. Hér-
aðsráðið samþykkir aldrei kröfu
sóknarmanna um afnám kirkju,
ef nægilegur fjöldi greiddra at-
kvæða er á móti því, og þá er
ldrkjan áfram til afnota handa
hinum trúuðu.
Þriðja grein nefndra laga rnælir
svo fyrir Eftir að sú fullnaðar-
ákvörðun hefix vérið gerð (af
sóknarfólkinu, héraðsráðinu og
framkvæmdarráði landsins), að
kirkja skuli afnumin, hafa hinir
trúuðu í söfnuðinum rétt til aðl
skjóta máli sínu innan tveggja
vikna til hins æðsta sovétsráðs,
en það er miðframkvæmdarnefnd
Ráðstjörnar-Rússlands. Ef ákvörð-
uninni hefir verið áfrýjað, hefir
enginn rétt til þess að leggja
niður viðkomandi kirkju, fyr en
fenginn er fullnaðarúrskurður
miöframkvæmdamefndar.
Öll^m þessum fyrirmælum lag-
anna er stranglega framfylgt. Það
hefir komið fyrir, að þeir, sem
hedmtað hafa afnám kirkju, hafa
orðið sárgramir, ef héraðsráðið
hefir ekki fallist á kröfu þeirra.
Á síðustu tímum hefir félags-
búskapur breiðst óðfluga út í
sveitum Ráðstjórnar-Rússlands. En
af því befir aftur leitt, að rnargar
kirkjur hafa verið lagðar niður.
Þó hefiir afnám þeirra ávalt fram
farið nákvæmlega eftir reglum
þeim, er að framan getur. Satt er
það að vísu, að á einstaka stað
hafa samvinnumenn, sem ekki
hafa óskað eftir fullnaðarúrskurði
ráðanna, tekið ldrkjur upp á eigin
spýtur til afnota yfir samvinnu-
þúskap sinn. En hvarvetna, þar
feem afnám kirkju hefir ólöglega
fram farið, hefir héraðsráðið refs-
Úð leiðtogunum og svift þá starfi
sinu. Þess ber að geta, að það
hefir rnjög sjaldan átt sér stað,
að kirkjur hafi verið afnumdar
með slíkum hætti.
Hin eina sanna orsök þess, hve
kirkjur hafa lagst hér ört niður í
seinni tíð, er hin gagngerða breyt-
5ng á búnaðarháttum sveitanna,
framkvæmd samvinnuhreyfingar-
innar, afrek félagsskaparins, hinn
voldugi sigur jafnaðarstefnunnar
bæði í sveitum og borgum og þar
af leiðandi öflugur vöxtur ánr
gyðishyggjunnar (ateismo) rneðal
verkamannam úgsi ns.
Hinn miklu sægur dráttarvéla