Morgunblaðið - 09.10.1969, Blaðsíða 14

14
MORGU'NIBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 9. OKTÓBER 196»

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
Áskriftargjald kr. 165.00
I lausasölu
H.f. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6. Srmi 10-100.
Aðalstræti 6. Simi 22-4-80.
á mánuði innanlands.
kr. .10.00 eintakið.
BANDARISKI FISK-
MARKAÐURINN
ÐANDARÍSKI fiskmarkað-
urinn er okkur Islend-
ingum mjög mikilvægur. Á
þessu ári eru liðin 25 ár frá
því að Sölumiðstöð hraðfrysti
húsanna hóf fyrst skipulagða
markaðsöflun í Bandaríkjim-
’ um. Og árið 1947 stofnaði SH
dótturfyrirtæki sitt Coldwat-
er í Bandaríkjun/um, sem fór
inn á nýjar leiðir í fram-
leiðslu og sölumálum og varð
íljótlega vel ágengt. Verk-
smiðja Coldwaters framleið-
ir nú 450 vörutegundir úr ís-
lenzkum fiski. En íslending-
ar eru annar stærsti fiskinn-
flytjandinn á bandarískum
markaði, og koma þeir næstir
á eftir Kanadamönnum.
Árleg fiskneyzla hvers ein-
staMings í Bandaríkjunum er
næsta lítil miðað við mörg
Evrópulönd eða um 10 pund,
sem er u.þ.b. 10 sinnum
minni neyzla en t.d. hjá Eng-
lendingum. Margt bendir til
þess að fiskneyzla Banda-
ríkjamanna muni aukast á
næstunni. Eitt gleggsta dæm-
ið um það eru miklar vin-
sældir svonefndra „Fish and
Chips“ veitingastaða. í því
sambandi skiptir það okkur
íslendinga miklu, að stærsti
aðilinn á því sviði skiptir við
Coldwater. En veitingastaðir
þeir, sem nú þegar hafa ver-
ið opnaðir, kaupa um 90%
fiskmagnsins af Coldwater.
Forráðamenn SH álíta, að
þessi nýi markaður geti jafn-
vel haft í för með sér 50%
aukningu hráefnisverðmætis-
ins.
Samkeppni á bandaríska
'fiskmarkaðnum er talsvert
hörð. Nýir aðilar reyna að
komast þar inn, og þeir, sem
fyrir eru, auka framboð sitt,
eins og t.d. Norðmenn. Mark-
aðurinn er mjög viðkvæmur,
og jafnvel einn skipsfarmur á
lægra verði virðist geta haft
víðtæk áhrif á venjubundið
markaðsverð. Vegna þess
hversu mjög við eigum und-
ir bandarískan markað að
sækja, hlýtur það að vera
brýnt hagsmunamál, að verð
ið haldist sem mest óbreytt
_ og hækki þá fremur en
lækki. Venjubundið fisk-
blokkarverð er nú 24 cent og
ríkir mikill áhugi hjá selj-
endum á þvi, að það haldist.
Bandaríkjamenn undirbúa
nú löggjöf, þar sem gert er
ráð fyrir opinberu gæðamati
á físki og fískafurðum til
manneldis. Verða nýju regl-
umar strangari en þær, sem
fram til þessa bafa gilt. ís-
lenzkir frystihúsamenn eru
þegar farnir að gera ráðstaf-
anir til að uppfylla kröfur
nýju laganna. Þeir telja, að
við munum eiga auðveldara
með að laga okkur að þeim
en ýmsar aðrar þjóðir.
Enda þótt við leitum nú
eftir enn sterkari viðskipta-
tengslum við Evrópulönd
með væntanlegri aðild lands-
ins að EFTA, má mikilvægi
bandaríska markaðarins ekki
gleymast. Við sölu íslenzkra
afurða verðum við að leita
sem víðast fanga. Eins og
hættulegt er að byggja á of
einhliða atvinnurekstri, get-
ur það einnig verið varasamt
að treysta um of á einhliða
markaði.
LÁNSTRAUST
ERLENDIS
P FN AH AGSSTEFNA vinstri
stjómarinnar, sem enn
virðist njóta eindregins stuðn
ings stjórnarandstöðunnar,
var með því hörmulega
marki brennd, að hún eyði-
lagði allt lánstraust þjóðar-
innar erlendis. Það sem fyrst
og fremst olli þessu var stefn
an í gjaldeyrismálum, sem
byggðist á gjaldeyrishöftum
og háum verndartollum. Var
svo komið, að íslenzka ríkið
var með öllu útilokað frá lán-
tökum hjá Alþjóðabankan-
um, sem það var aðili að.
Menn geta vissulega enda-
laust deilt um það, hvort rétt
sé að taka lán hjá erlendum
lánastofnunum. Hins vegar
keyrir þó um þverbak, þegar
stjómarandstaðan býsnast
yfir lántöku ríkisins erlendis,
um leið og hún hvetur til
þess, að allar lánveitingar
verði auknar innanlánds og
vextir á lánum lækkaðir. Þar
er gerður einkennilegur mun
ur á einstaklingum eða félög-
um þeirra annars vegar og
ríkinu hins vegar. Auk þess
sem stjómarandstæðingar
kóróna síðan allt með því að
krefjast þess, að hlutur rík-
isins í atvinnurekstri verði
stóraukinn.
Á nýlegum ársfundi Al-
þjóðabankans og Alþjóða-
gjaldeyrissjóðsins fóru fram
viðræður milli íslenzkra ráða
manna og forráðamanna þess
ara stofnana um lánveitingar
þeirra til virkjana og hrað-
brauta hér á landi. Þrátt fyr-
ir gífurleg efnahagsleg áföll
síðustu ára njótum við sem
fyrr lánstrausts erlendis. Og
það traust vex við réttar
efnahagsráðstafanir á þessu
ári.

f, 111 w U1 %sWjr w 1 AN UR HEIMI
Nýjor víystöðvar
í Nígeríu?
Observer/Akindlla
Rotibi/Lagos, 30. septeimiber.
ÓEIRÐIRNAR sem geisað
haiía í Veisltiur-Níigeríu, eiru
smáím aamian a(5 breyítaat í
„lítið 3tríð“ miil'li lögreglu-
maimnia ag vopniaðra friðar-
spilMia. Þótt þiað sé elkiki einn
einis 'aClvaTÍIIegt ag stríðið geign
Biaifra, igæti það valdið sam-
baindísstjóiminini miíkfllum erfið-
leifcum. Eftir meira eni vifcu
óieiirðir hialfa um 100 miarans
misisit lífið, þótt opin/beirlegia
séu þeir taldir aðeinls 20—30.
Meðal þeimna látniu eru m'argir
lögreig'kiþjóiniar, og yifiirmeintn
þeirra. Hin Iiága opinbera
d'ániair'tala, uirudÍTtstrifcar ákefð
átjóimia.rininiar við að rteymia að
þaigga niðlur ástanidið, sem hún
er að missa stjónn á.
Hún er þegar fariin að ót-ta&t
að «f elkki varði giripið til
einlhvema róttækra ráðlstafama
til að stöðva óeirðirmar,
fcumni þær að bneiðaislt út ©ifl.
amn'ainra hénaða, sénstafctega til
nlágrainmialhérað'sinis Laigos, sem
deilir hofuðbang sinmii, Lagos,
með samibandsstjórminni.
Það 'heifuir eimmliig vakið ótta
stjónnariininiar að svo virðist
sem hermiaðartograr Sltipu-
l'aigniinigar gæti hjá þeiim sem
-að óieinðuinium starudia, ag þær
hafa oft verið skipuilagðar
með mikillli náikvæmini. Aiufc
þess virðast friðarspiliamir
vel vopmuim búnir, ag kunma
að beilta þeim.
Og svo var það him vei
’skipu'lagða árás á Agodi fairng-
elsið í Ibadami, höfuðborg
Vestiuir-Nígeríu. Fimmhumdr-
uð famigar voru látmiir lausir,
cig það vair þeissi atburður sem
hrirati yfkistandaindii öldu of-
beidisverfca af stað, og gerði
miauðsymlegiain fuind æðbita
vailds Nígeríu, yfkibeinstjóm-
airinmiar.
Óttinm við að óeiirðimiar
miyndu breiðast úit til Laigos,
sem er byggt sarna þjóð-
ffllofckniuim, Yonuba ættbállkn-
uim, jókst um lailliam heflimimg,
þegar tveim dögum eftir
ánásinia á Agodi fangellsið, var
igerð tiliraiuin 'tii að brjótaBt imm
í Laigas faingelsið.
Vaimdræðin í VeiStiuir-Nígeríu
byrjuðu í desemiber síðasfllliðn.-
uim, í mó tm æ l'aiskyni við
ska 11 a h ækk.amir sambainds-
stjónniarimmair. í jú'li gaf sitjórm-
im ilögnegliuimni heimild til að
haradtafca 'alilá sem efcfci höfðu
igneiltt stoattia sínia að fullki, ag
þetita leiddi til blóðugra óeirða
í niánd við Ibadam og Yyo,
sem stóðu í vitou og kastuðlu
fjöida miainms lífið.
Oliaijide Olaioye, sem var
eimivaflldiuir í OgomiaSho (uim 90
fcm. fyxk miorðam Ibadian) var
myrtur á hmoðafegasta hátt, ag
höfuðflaiuist Mfc bairas var bonið
á spjótsoddum uppreismar-
mianm'a um borgima,
Nafckur humdnuð m'amms
varu hamidltefcini, og haldið í
faimgelsi í Ibadam, iraeðam mál
þeinra var riamimsafcað. Saiglt
var aið surnir hefðu efcki lifað
fanigelsiisviistiiraa af.
Þriðj'udagimn 15. septem-
ber, igeinði svo hópur firiðar-
spffllia ánás á famigeílsið, vopm-
aðir rifflium, kyflfum, sveðjuim,
öxum ag vermdangripum. Nær
ölllium föngumum var sleppt,
og fæstir hiafa náðst aftur. Brun
sem fcamið er, hatfa óeirðirmiar
'aðáltoga venið einlhvers staðar
í nánd við I'badam, en ný
á'kvörðuin stjónraarimmar virð-
ist ætfla að valda vamdræðum
tomgra í tnlorðri.
í Oyo — sem er vagga erfð'a
venj'a Yaruibamma — bafá
vemið gefraar aðvaranik uim að
komið gæti til blóðsúitlheílllinlga
Reynir Chou að koma
á sættum við USSR?
Maskvu í október.
LÍKLEGT er, að þýðing fund-
ar þess, sem þeir Alexei Kosy
gin, forsætisráðherra Sovét-
ríkjanna, og Chou En-Lai, for-
sætisráðherra Kína, áttu með
sér á Pekingflugvelli í sl.
mánuði, eigi smátt og smátt
eftir að koma á daginn. Það
litla, sem við er að styðjast
hér í Moskvu, bendir til þess,
að vera megi að fundurinn
kunni að hafa verið upphafið
að breytingu á stefnu og af-
siöðu Kínverja gagnvart Sovét
rikjunum.
Eiras og nú 'háttar hetfur gjá-
irn mi’ILi komimúmis'tarilsanima
tveggja aðeints verið brnkið
trraeð örþuimraum pappír, etf svo
etf stjórmim geri-r afllvöru úr
þeirri ákvörðum simmi að seftja
yfk héraðið eimivalld, sem
fálkið saimþyklkir efcfci.
Þessi atriði eiru aðeins llítM
híluti miarlgira aitriða sem gerf
hatfa stjómniima óviimsæla.
Eitt helzta banáittumláílið er
að garia Yestur- Ní geríu að
aðalllhéraði Yoruibairama, emi þótt
Vestur-Nígería sé eimn mimmöti
hluti llamdsins að ffliajtíarmiáli,
er hún eimma þéttbýlastá hkiit-
imin, með yfir 10 miljón íbúa.
Þnáflt fyrir bamm hersims, er
hainm tók við vöMum í
Nígeríu, láta Stjórmm'áliameinin
í Vestuir-Nígeríu mikið að sér
fcveða meira en niofckuirs stað-
ar lainmiars staðar í lamdimu.
Þeir sem berjast fynk nýju
tfyl'ki aru fte'stk úr ftofcki pófli-
tískna amidstæðimga Obatfermis
Awalowo, sem talinm er hatfa
mikil áhrif hjá herstjóra fylk-
isiins. Og atf því að hersltjórmiin
er frá Ekilti, öðrurn hflulta fyifc-
isiras, ag Owlowo er frá Ijebu,
hefur óvimiáttain vaxið milíli
fóllksins í Oyo og Ibadam og
Ekiti og Ijebu, em það eæu állt
Yarulbar.
Stjórnmálamene sem fara
huldu höfði, hatfa farið um
svæðin toringum Oyo ag
Ibadam, ag æst bæmduirnia til
uppreismar, t. d. hvatt þá itá'l
að 'greiða ©kki dkaitlta.
Samtök þessi segjaist vera
að berjiast geign því óréltltllæti
sem bæradur eru beittár, ag
gegn spilflimgu meðall embætt-
ismiaminia í máigrenininu. Þau
haMa því firiatm að vegma upp-
slkerubrests á sáðaislta ári, ag í
suamar, sóu bændmmir elkfci
færiir um að greiða skaitta
sína.
Þótt vamdræðikii séu enin sem
komiö er talkmörfcuð við eitt
svæði í fylfcinu, gæti svo farið
að þau breiddu'st út, og yrðu
táfcn lallfllSherjaruppreisniar, sem
öl'l þjóðin þyrtfti að berjiast
igegn.
Þau ikuinm'a eiminig að vena
eintfaildl'ega miemki nm andúð
á herstjórninini í heild.
mætti segja, ag því geltiur það
miaumiais't útitokað þá frá saim-
kepprai um ábrif utam simmia
eigin landamæra. Ahraemnt er
taililð hér, að Kínverjar mumi
halda átfram að reyraa að
gralfa umidain áhriflum SO'Vét-
rlilkjianraa í aflþjáðialhreyfinlgu
fcairarraúnismiain'?, svo og í Aaáw
yfkfleitt. Að hve milkllu fcappi
Kímverjar miuinu retoa þessa
stetfrau sínia veirðuir þó niaum-
aisit Ijáát fyrr ein sfkipan mália
efltir dalga Mao Tse Tuinlg fler
að dkýrast í Pelkimig.
Rúissar vilja elkki getfa Kím-
verjuim nieina ástæðu til þess
•að fresta eða tefja fyrir bætltri
ssmbúð rikjamma, og þetfta
fcamn ,að Vera dkýrimgin á því,
Chou En-Lai
— Að Mao gengnum, hvað?
að Rússar mieit'uðu þeim fire'gim-
um, sem á fluigi varu fyrir
'Sikemimdtiu, og nú hatfa verið
etfsaimmaðar, að Mao Tbe Tuuig
væri dauður.
En það er efclki sfcilyrðii að
Mao Tse Tuing hafldi til
Framhald á bls. 16