Morgunblaðið - 20.12.1969, Qupperneq 12

12 MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 20. DBSEMBER 1060
=ÆiLRÆEsrm
Verölagsmálin rædd á Alþingi í gær:
Stefnir í framfaraátt
— sagöi viðskiptamálaráðherra
— Olafur Jóhannesson og
Björn Jónsson andvígir
FRUMVARP ríkisstjómar um
verðgæzlu og samkeppnishöml-
ur var til 1. umræðu i efri deild
Alþingis í gær. Gylfi Þ.
Gíslason, viðskiptamálaráðherra,
fylgdi frv. úr hlaði og sagði að
Island væri eina iandið af
Norðurlöndunum og öðrum ná-
lægum þjóðum, sem hefði hald-
ið beinu verðlagseftirliti í því
formi að opinber nefnd ákveði
hámarksálagningu eða hámarks-
verð á flestum vörum. Sagði
ráðherrann, að íslendingar gætu
ekki lengur dr-egið að koma
málum þessum í svipað horf og
nú tíðkast hjá nálægum þjóð-
um.
Ólafur Jóhannesson, formaður
Framsóknarflokksins, kvaðst
persónulega vera andvígur þessu
frv. Hins vegar talaði Einar
Ágústsson, varaformaður Fram-
sóknarflokksins einnig en gaf
enga slíka yfirlýsingu. Hann
varaði þó við því að afgr-eiða
málið í andstöðu við verkalýðs-
hreyfinguna. Ólafur Jóhannesson
kvartaði undan því að lögð væri
áherzla á að koma frv. til nefnd-
ar nú fyrir jól. Kvaðst Ólafur
hafa óskað eftir þvi við við-
skiptamálaráðherra og forseta
efri deildar, að mál þetta yrði
ekki sett á dagskrá fyrir jól og
hefðu þeir tekið þeirri málaleit-
an vel en það hefði strandað á
forsætisráðherra, sem hefði lagt
mikla áherzlu á, að frv. kæmi til
fyrstu umræðu og yrði afgreitt
til nefndar fyrir jól. í lok ræðu
sinnar tók Ólafur Jóliannesson
fram að sjálfsagt mætti breyta
frv. þannig að verðgæzlan yrði
virk skv. því.
Björn Jónsson (Sfv) lýsti sig
einnig andvigan frv. Hann sagði
að það yrði ríkisstjórninni dýr-
keypt, ef það yrði samþykkt og
eftir því yrði munað næsta vor
í kjarasamningum ef svo yrði.
Þegar umræðum var lokið og
atkvæðagreiðsla fór fram um að
afgreiða málið til nefndar, gerðu
stjórnarandstæðingar tilraun til
þess að koma í veg fyrir það,
með því að taka ekki þátt í at-
kvæðagreiðslu. Er slíkt mjög
óvenjulegt á Alþingi. Forseti
deildarinnar gerði þrjár tilraun-
!r til þess að fá fram nægilega
þátttöku í atkvæðagreiðslu en
varð að lokum að gripa til nafna
kalls til þess að fá málið af-
greitt í nefnd. Var það að lok-
um samþykkt með 9 atkv., 7 þing
menn greiddu ekki atkvæði en 4
voru fjarverandi.
Hér fer á eftir frásögn af um-
ræðunum:
Gylfi Þ. Gíslason, viðsfcipta-
málaráðJherra gerði í upphafi
imáls síns grein fyrir e<ni frv.
en sagði síðan:
„Ákvæði þessa frumvarps til
laga um verðgæzlu og sam-
keppnislhöimlur eru sniðin eftir
hliðstæðri löggjöf á Norður-
löndum og þá fyrst og fremst
í Daramörtku. Á árunum eftir að
Síðari he'imssityrjöldinni laiuk,
var svo að segja hvarvetna í ná-
lægum löndum smám saman að
því stefint, að afnama þau beinu
verðlagsákvæði, sem víðast hvar
höfðu verið sett á styrjaldar-
árunum, samhliða því, sem af-
numin voru höft á viðskiptum
og frjálsræði auíkið í utanríkis-
verzlun og gjaldeyrisviðsikiptum.
Afnáim haftanna var ekki hafið
hér fyrr en í byrjun þess ára-
tugs, sem nú er að líða. Nú eru
þau horfin að mestu. ísland er
hiras vegair eina laradið, sem
haldið hefur beinu verðlagseftir
Mti í því formi, að opinber nefnd
ákveður hámar'ksálagningu eða
hámarksverð á flestum vörum,
sam á markaði e-ru. Frá þessu
fyrirkomulagi hefur yfirleitt
verið hooifið í nálægum löradum
og megináherzla lögð á það af
opinberri hálfu, að tryggja sem
frjálsasta samikeppni og koma í
veg fyrir hvers 'toonair samkeppn
ishömlur. Ákvæði um slíkt
hafa aldrei verið í gildi hér á
landi. Hér er því við ýmsa erfið-
leiika að etja í þessum efnum,
auk þess sm Lslenzki markaður-
inn er óvenju smár og þröngur,
þannig að auðveldlegra kann að
reynast að koma við samikeppn-
ishömlum, þótt smæð markað-
arins og fámennið geri á hinn
Þingsalyktunartillagan um að-
ild íslands að Fríverzlunarsam-
tökum Evrópu kom til 2. um-
ræðu á Alþingi sl. fimmtudag.
Hafði utanríkismálanefnd Sam-
einaðs Alþingis fjallað um tillög-
una, og þríklofnað í afstöðu
sinni. Meirihluti nefndarinnar
vildi samþykkja tillöguna, 1.
minnihluti lagði til þjóðarat-
kvæðagreiðslu um málið og 2.
minnihluti að því yrði vísað frá
með rökstuddri dagskrá.
Birgir Kjaran mælti fyrir
áliti meirihluta nefndarinnar og
gerði í upphafi ræðu sinnar
grein fyrir störfum nefndarinn-
ar, sem kvatt hafði á sinn fund
nokkra sérfræðinga í máli þessu.
Síðan gerði Birgir grein fyrir
málinu og rakti meginefni þess
í stuttu máli. Fara hér á eftir
kaflar úr ræðu Birgis Kjarans.
HUGAÐ AÐ NÝJUM
ÚTFLUTNINGSGRÉINUM
Undanfairinn áratug hefur af-
staða otakar íslendinga til mark
aðsbandalaganna í Evrópu oft
verið til umræðu. Við eiguim ná-
lægt 60% utanrákisviðskipta
otakar við þjóðiir Vestur-Evrópu,
en þeiirra á meðal eru þau rítai,
sem ísland hefur og hlýtur að
vilja hafa nánust tengsl og sam-
vinnu við. Vestur-Evrópa er nú
Mofin í tvö viðsikiptabamdalög,
eins og ikuonugt er, og hefur það
torveldað ákvörðun um aástöð-
una fyrir okkur íslendinga.
Framan af þessum áratug var
efnahagsástandið hér á landi
slí'kt, að mönnuim þótti síður
brýnt mál en nú, að ísland ætti
aðild að frjáXsuim martcaðd.
En þegiar sú staðreynd blasir
við annairs vegar, að fiskistofnar
í Norður-Atlantshafi eru al-
mennt ofveiddir, og hins vegar,
að vinnufæru fólki hér á landi
mum fjölga mjög ört og örar en
sem nemur hugsanlegum vexti í
fislkveiðum og vinnslu eða land-
bóginn auðveldara að komast a@
slíku og hafa eftirlit með því,
Með hliðisjón af þeim sérstöku
aðstæðum, sem fyrir hendi eru
hér á landi, hefur meiri hluti
nefndarinnar, sem þetta frurn-
vaæp hefur samið, reynzt þeirrar
slkoðunar, að rétt sé, að opinber
aðili, verðgæzluráð, hafi áfram
allar sömu heimiMir og nú eru
í gildi til ákvörðunar á hámarks
verði og/eða hámartasálagningu
og til verðsttöövuiraair á viissum
sviðum í vissan tíma, ef sam-
keppni reynist takmörkuð. Hiras
vegar er það slkoðun meiirihlut-
ans, að stefna eigi að því, að
engin taik,möt'kun sé á satmtaeppni
og eigi þá smám saman að af-
nema þessar reglur, sem nú
gilda um hámartasverð og/eða
hámarksáiagningu, en slíkaT
reglur gilda yfirleitt ekki í ná-
læguim löndum.
Ljóst er, að þar eð engin
reynsHa er hér varðandi eftirlit
I með saimfeepprai einökiuiraairtfyrir-
tæfejum og hringamyndun, þá
I þartf nokkuirn tima til þess að
búnaði, hafa viðhorfin tekið að
bxeytast, og huga verður að nýj-
uim útifiuitniiragsatvininiuivegum.
íslendinguim er það nú beinlínis
lífsnauðsyn, að framileiðsla til
útflutnings geti verið mikil,
fjölbreytt og vaxandi. Það hefur
t.d. verið reiknað, að ef raun-
virði þjóðarframleiðsluinnar á
Birgir Kjaran
mann eigi að vaxa um 3—4% á
áni, yrði útflutoinigiuiriran að
aukast um 6—7%. Slífcum ár-
angri verður efeíki náð, nema því
aðeins að ísland sé aðdli að stór-
um, tollfrjálsuim marlkaíðd. Þó
ber eklki að skilja þetta svo, að
siík bætt markaðisað'staða txyggi
sjálfkrafa hagstæða lauisn vanda
málanna í heild. En lausnin
verður þó auðveldaxi með þeim
hætti. Það, sem einlkum ræður
hér úrslitum er, hvernig iflrí-
verzlunin kemur til með að vera
í framkvæmd, og hvemig við ís-
lendingar notfærum oklkur þau
tælkifæri, sem hún kann að
Skapa. Lítum því fordómalaust á
niðuristöðu þeixra samnniinga, æm
ríkisstjórmin hefuir gert um að -
koma þessari nýslkipan á. í
raefndirarai voru sfcoðamdr skipt-
ar uim það, hrversu laragux þessi
undirbúningstimi þyrtfti að vexa.
í frumvarpinu segix, að lögim
öðlist giildi eirau ári eftir að þau
eru staðlfest og faHi þá gildandi
lög um hliðstæð etfni úr gildi.
Allir nefndarmenn voru sam-
mála um, að raofctouirm tím'a þynfti
til þess að undirbúa framfcvæmd
þessa tegabálfcs, einíkum að því
er varðar ákvæðiin um sam-
keppnisfaömilur. Töldu sumir, að
lögim gætu tefcið gildi sex mán-
uðurn eftir að þau Mytu staðtfest
ingu, og enn aðrir að þau tækju
gildi tveim árum eftir að hafa
hlotið staðfestingu, enda væri
þá fullnægt á'kveðnum skilyrð-
um um væntanlega framlkvæmd
laganna.
Ef þetta lagafrumvarp verður
samþyklkt, felst fyrst um sinn
í því fyrst og fremst stefnuyfir-
lý'sing um það, hvernig háttað
Skuli opinberu eftirliti með
verðlagi hér á landi og hvernig
reynt sfculi að tryggja sem lægst
Aðild að EFTA eykur
tækifæri einstaklinga
- hættulegt að einangrast f rá gagn- ild að Fríverzlunarsamtöikum
legu samstarfi við aðrar þjóðir
, « . Tr* nnm . 10 ÁRA AÐLÖGUNARTÍMI
- ur ræðu Birgis Kjarans um EFTA ísland fær tæikifæri til hæg-
fara aðllögunax að fríverzlun-
inni með 10 ára aðlögunartíma
til afnárrus tolla, og 5 ára til af-
náms þeirra fáu hafta, sem enn
eru fyrir hendi. Þýðingaxmikið
er, að eftir nokíkuð riflega tolla-
læk'kum í byrjun verður hlé á í
4 ár á læfckun verðtollanna.
Þennan tíma mun nettóvernd
iðnaðarins verða mikið til
óbreytt, því að ríkisstjórnin
leggur til í sérstöku tollaflrum-
varpi, að tollar á iðnaðarhráefn-
um og vélum læklki meir en
verndaxtollamir. Strax við iim-
göngu í bandalagið njótum við
hins vegar tollfrelsis fyrir út-
flutning ok'kar, sem EFTA-samn
iinigurinn nær til. Á þessum 4 ár-
um, sem vernd iðnaðarins helzt
mikið til óbreytt, fæx hann til
ráðstöfunar í uppbyggingasfkyni
stofrafé Noxræna iiðnþróunarsjóðs
iras, sem nemur rúmlega 1200
millj. kr. Yið bindum verulegar
vonir við starfsemi þessa sjóðs,
sem frændþjóðir öklkax leggja til
af mikilli rausn.
Þau atriði, sem ég hér hef lýst,
tell ég haglkvæma lausn okkar
mála, sem gefi góðar vonir um
árangur á iðnaðarisviðinu, þar
sem íslendingar hafa verið og
verða í vaxandi mæli að hasla
sér nýjain völl.
TOLLFRJÁLS
FREÐFISKMARKAÐUR
Þá eru áhrifin á hima hefð-
bundnu höfuðatvinnuvegi þjóð-
axinnar, sjávarútveg og landbún-
aið, einvörðunigu hagstæð að þvi
er bezt verður séð. Svo sem kumn
ugt er, hefur samizt við Bxeta
um lágmaxfcsverðkertfi fyrir freð
fisk á brezka markaðrauim, og
leysir það af hólimi fyrra fyrir-
komulag um inniflutnings flreð-
fisks í Bretlandi Samfevæmt
þessu samlkomulagi imiun ísland
sem aðili að Fríverzlunarsamtök
unum fá tollfrjálsan og hafta-
lausan aðgang að þessum marfc-
aði, og mun það vafalaust hafa
Gylfi Þ. Gíslason.
vöruverð með heilbrigðxi sam-
keppni. Valldssvið núverandi
verðlagsnefndar helzt óbreytt í
eitt áx frá samþykkt laganna. Sá
tími yrði notaður til þess að
undirbúa nýtt eftirtit með sam-
ikeppnighöimlum. Þegar lögin
tæikju gildi etftir eitt ár, yrðu
engar sjálfkrafa breytingar á
þeim verðlagsákvæðum sem þá
giltu. Hins vegax hetfði hið nýja
vexðgæzluráð þá heimild til að
gera hverja þá breytingu á gild-
andi verðl'agsákvæðum, sem því
sýndist.
Með samþýkkt þessa frum-
varps yrði mikilvægu sviði opin-
beirrar stjómlsýglu tivímseiadauBt
þoikað í framfaraátt og slbipan
mála hér gerð lífeari því, sem
tíðlkaist í nálægum löndum, en
framtíðarþýðingu fyrix útflutn-
inginn. Hitt er elkki ómenkara
atriði, að með þessu samfcomu-
lagi er stuðlað að hæfckandi og
stöðugra verðlagi á þessari fram
leiðslu á heimaimarkaðnum al-
mennt. En það er kunnugt, að
við sem aðrar fxeðfiisktfxamleið-
endaþjóðir, biðum tiilfiraraanlegt
tjón af verðfallinu, sem varð ár-
ið 1966, og hefur raunax áður
skeð. Auk tollfrelais fyrir freð-
fisik mundi sjávarútvegurinn
njóta toillifrelsis fyrir lýsi og
mjöl, svo og niðursoðnar og nið-
urlagðar sjávarafurðix aulk frystr
ar rækju og hvalafurða, etf ís-
land gerist aðili að Fríverzlunar-
samtökunum.
Þá er þess og að geta, að við
höldurn óskertu núverandi fyrir-
komulagi á sölu til landarana i
Austux-Evrópu, en þar er fyrst
og frem-st um að ræða sjávaraf-
urðir, með því að ofckur er heim
ilað að beina inntflutningi á olíu
og bensini eða kaupum ofckar
á olíu og bensíni til þessara
landa, eiras og áður hetfur verið,
og þá fynst og fremst til Sovét-
rí'kjarana.
Hvað íslenzkan landbúnað
snertir, er það að segja, að að-
staða haras til sölu á búvörum á
íslleraztoa maxfcaðraum breytist
ékki við þessa samniiragisgerð.
Hiras vegar hatfa verið gerðir
samningar við öll Norðuxlöndin
um sölu á 'kindalkjöti, sem hing-
að til ibetfur mae'tt hiradruirauim við
inraflutning til þessaxa lamda.
Fæst með þessu móti mun hærxa
verð fyrir þennan úttflutning
otakar.
EINANGRUN HÆTTULEG
Þetta eru e.tv. alðalatriðin 1
aðildarisamningsgerðiirani, sem
nú liggux fyrir Alþingi. Meiri
hílluti utanríkisimálanefndar er
meðmæltur því, að íslaiid gerist
alðili að Fríverzlunaxisiamtökum
Evrópu með þessum kjörum,
sem við teljum í seran hagstæð
og hentug í alla staði. í þessu
saimbandi vil ég tafca fram, að
ég tel efcki, eins og kemux fram
hjá andstæðingum aðildar að
Fríveirzlunairsamtökunum, að til
viðbótax við þau skilyrði, eem
sett voru af íslands hállfu og
gengið vax að atf Friverzlunar-
samtökunum, hefðu þurift að
koma til ákvæði um fyrirvara
gagnvart því, sem í 16. gr. stofn-
samningsims stendux, sem lýtur
að afvinnuretastri og atvinnurétt
Framhald á bls. 21