Morgunblaðið - 20.12.1969, Síða 17

MQRlGUNBLAÐIÐ, LAU'GARDAGUU 20. DBSEMBER 1060
17
Bókin um hafísinn
ÍSLENZKIR nattúrufræðingar
liafa, afllt frá Eggtert Ólafssyni,
unnið milkíð atarf að rainnsótkn-
rrm, á náttúru landsins. En þeg-
air liitið er á, hversu risavaxíð
það verkefni er, þarf engan að
uindra þátt enn sé mikið ógert á
því sviðiL Það er eins og náttúr-
an mdinni situndum. á sig og
hlvetji tiL rannsöknia. TSð eld-
gos á luindanförnuim rúmlega
tveimiur áraltuigum. hafa ýtt mjög
við j arðfræðingum og segja má,
að verulegur hllulti náititúrurann
sólkina á þessu timiabifll hafi
beinzt að þeirn þáttum náttúr-
unnar, sem eldgos snerta. En
brátt kölliuðiu ný verkefni að. Ár
ið 1965 lagðist hafía að land-
iniu og eeint á árinu 1967 og
fram yfir mitt ár 1968 var hér
miesti hafis, sem komið hafði í
80 ár. Nátitúran miinnti enn á
sig. Þarna var mifláð verkefni,
sem varð að sirnna, ekki aðeins
af því, að það væri florvitnilegt
sem vísindalegt viðfangiS'efni,
heldur ekki síður fyrir hitt, að
rainnsáknir á eðli og hegðun haf
iasins hafa stórfloostlega þýð
inigi fyrk líf fóllksins í landinu,.
Snemimia árs 1968 efndiu vís-
indameinin tíl hafísráðatefnu í
Reykjavík. Að þeirri ráðstefnu
stóðu Jarðfræðafélatg íslands,
Jöklarannsókniafélag ísilands,
Sjéinaininlsiókniadieáil)d Haiflriainin-
sóknastofnunarinnar ag Veður
stofa íslands. Þessir aðálar
flengu svo til liðs við sig vís-
indamenn og séríræðimga frá
öðrum sviðum, svo sem sagnfræð
inga, fisíkifræði'ngia o.fl.
Nú hefir Aimenna bókafélag-
ið gefið út milkið riitverk, sem
hiefir að geyma öil þa,u 30 er-
indi, sem flluitt voru á þessari ráð
sitefnu og auk þess þær umræð-
ur sem þar fóru fram. Eru höf-
u,ndar þessara erinda allls 23 að
töiu. Hefir nitið htotið heiitið
Hafísinn. Er þetta miikið rit, 552
bls., myndum prýtt, auk mikils
fjölda korta og límurita.
Svo sem eðlilegt ver-ður að
telja, skipa sjórannsðknir og
veðu-rfræði mikinn sess í þessu
verki, en hafið og veðurfarið,
eru þeir þættir, sem ráða mesitu
um mynduin hiaflíssins og hvert
hann berst. En einmitit það,
hvernig ísinn verður tiú o,g
hvernig hann berst um langa
vegu, eru þýðingarmiest'U þæitt-
ir þess rannsóknaefnis, sem
hér l'iggur fyrir o,g fjafflað er
um í mörgum erindanma. Og þá
er komið að þekn þætti í þessu
verfci, siem eir einina florvitniileg-
astur og felst í spurningunni,
miá sjá fyriir hafískomur? f
mörgum erindanna er einmiitt
vikið að þessari spurningtu beint
og óbeint, og sérstafeur kafli í
bókinni fjallar um þetta.
Er aiuigflj'ást af því sem þarna
kemiur fram, að ramnsóknir
hflljóta mijag að beinast að því
að leita-st við að svara þessari
spuirningu á viðhlitandi háitt.
Þýðingartmákið í þessu sam-
bandi er einnig að fýigjast sem
bezt með hreyfingum hafíssims.
Tifl. áiamms tíma hefir verið nær
ógerniingur að fylgjast að
nokkru ráði með hreyfimgum haf
íssins fyTr en hann var kominn
að lamdimu og það var fyris,tmeð
iskönmumarflugi, sem flugvélar
Menzlku landhelgisgæzltu'nnar
hafa haldið uppi nú á anrnan
áratug, að skilyrði sköpuðlust tíl
að fylgjast alltoáið mieð ísnum.
Síðan hafa svo gerviihnettirnir
komið til sögunnar og eigavafa
laust eftir að gerbreyta öllum
aðstæðum í þessu tilliti. Um
hvort tveggja þetta er fjallað í
erindum í verki þessu. Söguiteg-
ar rannsóknir á hafísikönnun
eru merkur þáttur í hafísrann-
söknuim og eru þeim gerð góð
skil í tveirmur erindum.
Fjallað er um áhrif hafíss og
sjávarhiita á fiskigöngur og á
jurtagréður og landbúnað og
eru þar einnig þýðinganmiikil at-
riði, sem þa,rm,a er fjal'alð um.
Sú upptalning, sem hér hefir
verið getrtð, er eugam veginm tæm
andi um það milkla og marg-
þætta efni, sem þessi bók fjalfl-
ar um, enda er ógterningur í
atuittu máli að gera því viðhliit-
andi skil. Af þessu gæ-tu menn
ejt.v. haldið, að hér væri um að
ræða þurrar vísindafltegar rit-
gerðir, sem leikmenn hefðu
takmörk'uð not af.
Megintilgangur minn með því
að skrifa þessa stuttu greim og
vekja með henni athygli á þessu
verki, er eimmitt sá að leggja á
það áherzlu, að hver sá, sem
vill lieita sér fróðleiks um hafís-
inm, þann þátt íslenzkrar náitt-
úru, sem svo örlagarík áhrif hef
Forsyte í þriðja
sinn í BBC
selst vel
vestanhafs
BÓKIN — Golden Iceland —
Hið gullna ísland — eftir
Samivel, sem fyrst og fremst
var ætluð til sölu á erlendum
markaði, en einnig til sölu
hér innanlands, var fyrir
skömmu seld í 2000 eintökum
til Bandaríkjanna, en Al-
menna bókafélagið á enska
réttinn á bókinni um heim
allan. Bandaríska útgáfufyrir-
tækið Evans Publishers Ltd.
keypti þessi eintök og nú hef
ur félagið ritað AB og spurzt
fyrir um það, hve mörg ein-
) tök það gæti fengið til við-
| bótar.
Baldvin Tryggvason, frjim-
[ kvæmdastjóri AB, tjáði Mbl.,
I að félagið ætti enn aðeins
) 1300 eintök af bókinni og hefði
kþað tjáð bandaríska útgáfu-
’fyrirtækinu, að unnt væri að
jselja því 1000 eintök til við-
| bótar. Enn — sagði Baldvin,
, hefur ekki komið til t#ls,
[ hvort bókin verði endurprent1
| uð, og reyndar er það nokkuð
| ólíklegt, nema AB fái þeim
i muin stærri pöntun.
ir á llíf fólksinis í la'ndinu, á kost
á því í þessu verki að finna sam
ankomið á ein,n stað flest það,
sem vitað er um hafísinn, sem
saökir okkur heirn. Flest. af því,
sem þarna er sett fram, erhverj
um manmi auðskilið og vissultega
hverjum fróðleiflcsfúsum mamni
skecmmtiiegt aifieistirar.
Þessi bók og ráðstefnam, sem
liggur henmi tiil grundvallar,
sýna okkur þá miikltu breytingu
sem orðið hefix á viðhorfi manna
tiil hafíssims. Áður fyrr urðu
menn að tafea því, sem að hönd-
um bar, þegax hafísinm æd'di að
landinu og bannaði allar siigO,-
imgar, það þýddi svo sem ekk-
ert að vera rmeð nein heilabrot
um þennan vágest mema þá það,
sem skáldin kváðu um „iandsins
forna fj,anda“. Nú er öldin önn-
ur Rannsóknum er haldið uppi
tíil að leita uppruna hafíssins og
orsaka þess að hann berst að
Ströndum landsins og lteitað að
leiðum til að segja fyrir um haf-
ískomúr, svo landsfóikið verði
ekki óviðlbúið þegar hann kem-
ur. Þetta er einn veigamikilfl.
þáttur í því að l’æra að l'ifa mieð
n áttú ruöíl'un u m. Þessi viðbröigð
hins nýja tíma vísinda og tækni
koma skýrt fram í þessari
merflau bók.
í flormála, sem dr. Trausiti Ein
arsison ritar, segir hamm einmitt
þetta mjög skýrt: „Henni (þ.e.
ráðstefnunmi) var ætíað að tjá,
að hin sjálfsögu viðbrögð við
aukinni hafískomu væru sem
víðtækust rannsékn. Með stað-
góðri þekkingu á ísnum og is-
kiomiu og með nútíma tæfeni, ætti
að vera hægt að draga úr þeim
vanda, sem ísinn karnn að vaMa
okkur. Það er efni þeirrar ráð-
stefnu, sem þessi bók er byggð
á“.
Ritstjóri að verki þessu var
Markiús Á. EintarssO'n, veður-
fræðingur, en hann var fram-
kvæmdastjóri ráðsteflnumnar, em
framkvæmdanefnd ráðlstefnunm-
ar sem var skipuð þeim Dr.
Trausta Einarssyni, Hlyni Sig-
tryggssyni, veðurstofiustjóra, Dr
Sigurði Þórarinssymi og Dr.
Unnsbeimi Stefánssyni, var tíl
ráðumeytís við útgáfluina.
Allur frágaingur bófcarinnar
er hinn prýðilegasti og er það
vissulega þakkarvert af A1
menna bókafél'agimu að hafa ráð
izt í útgáfu þessa verks.
Davíð Ólafsson.
Jóla-
söngvar í
Bústaða-
sókn
Á SUNNUDAGINN, hinm síðasiba
fytniir jöl, verður guðis(þjéiniuisitiu-
hald Bústaðaisókmiar mieð nioikíkiuið
öðiru siniði em vemijufliega. í stað-
irnin flyrdr miessuinia ÍM. 2 í Róttar-
hodtssíkófllamum enu kirkjugestir
beðnir um að synigja imni jóliim.
Þeim til aðstoðiaæ verður kirkjiu-
kóránn urnidir sitjómn orgamisbams,
Jónis G. Þórarimssiomar, og aiuk
þeiss kemur í haimjsókm Bamalkiór
Bneiðagerðiisslkiólainis, sem mium.
fllytjia miokkur Ilöig urndir stjóm
sömigfcianiniananis, Hjammiesar Flosa-
somar. Börm ammtaist edmmig umdir-
leik með kómnum. Auk þess að
symgja himia algemgtu jóiasömgiva,
verða kynmtir nókkrir nýir jéia-
og aðvemtuisáimar, þar á mefðal
eimn efltir biisfcupimin, hierrta Sig-
urbjörn Eimams,sion,
Þá verðuir í temigsflium við þessa
jólasönigva afhjúpað málverk af
fynsta flormamni Bústaðasókmiar,
Axel L. Sveims, sem amidaðist á
uppstignninigardegi í surmar. Á-
kvað sókmiainneifinidin að heiðna
mimmimigu þessa ágæta braut-
ryðj'amida og síötuila stanfismaminis
með iþví að láta máia af honium
málverik, sem á að hamiga í saifm-
aðarheimili hininar miýju Bústaða
kirkju. Hefur Eggient Gúölmunds
son listmáiari, mállað málverkið.
„SAGA Forsyte-ættarinnar“ verð
ur sýnd í brezka sjónvarpinu í
þriðja skipti eftir áramótin. Þessi
vinsæli framhaldsþáttur, sem
kostaði 250.000 pund í fram-
leiðslu, var fyrst sýndur 1967.
Hann var síðan endurtekinn í
fyrra og naut gifurlegra vin-
sælda þótt hann hefði verið
sýndur áður.
Golden Iceland Nýr héraðslæknir
í Vopnafjarðar-
héraði
f NÝJASTA töluiblaði Lögbirt-
ingablaðsins er tilkynnt að Skúli
G. Joihnsen, læknir hafi verið
settur héraðslæknir í Vopna-
fjarðarfhéraði frá 4. desember að
telja, þar til öðru víisi verði á-
kveðið. Jafnframlt heflur Skiúla
verið falið að gegna ÞórShafnar-
héraði frá sarnia títtna.
*
FI í Glasgow
í nýju húsnæði
SKRIFSTOFA FluigféflagB ís-
landis í Glasgow heflur verið
flutt í nýtt húsnæði að Queen
Stneeit 94. Verður nú öll starf-
semi Flugféliagsins samieinuð í
hinu nýja húsnæði, sem er
bjart og rúmgotit. Á götubæð er
söluiskrifsltofa, en í kjallara er
salur til myndasýninga og fyr-
irlestrahaflds og einnig enu þar
snyrtilher'bergi. Nýja skriflstofan
var opniuð 15. d-esemtoer og er
hún í næsta nágrenni aðaflj'árn-
brauitarsitöðvar borgarinnar,
Queen Street Station, en þar á
leið um mikill fjöldi flerðamamma.
T#
MAÐUR borgar eklki vagnlhestinum
heldur kúskinum, sagði Þórður Alberta-
son, þegar 'hann lýsti lífi heiimsborgar-
ans hér í blaðinu fyræ í vetur. í þessum
orðuim er fólgin mikil lífsvizka.
Af einhverjum ástæðum rilfjaðist
þetta upp fyrir mér, þegar ég leiddi
hugann alð afgreiðski háttv. fjárveit-,
inganefndar á heiðurslaunum lista-
manna. Ég er hræddur um að sú góða
nefnd sé farin að taka starfl sdtt nofldkuð
hátíðlega, þegar hún heldur að helztu
listamenn þjóðariinnar sætti sig við að
þiggja ölmusu úr hendi hennar. Auð-
vitað eiiga fleiri þingmenn hlut að
þessu leiðiindamáli og vist er um það
að dagar Hannesar Hafsteins, Sigurðar
Eggerz, Jóns Ólaflssonar og Bjiarma frá
Vogi á AJIþinigi ísll'emidiniga eru lilðin siagia.
Það segir kannslki meira um það sem
um þessar mundir er efst á baugi með
þjóðinni en margar ræður og langt mál.
Ekíki svo að skilja að ég kretfjist þess
beinlínis að Einar Bragi og Jón úr
Vör tfari á þing. Þó mundi ég treysta
þeim ailveg eins vel fyrir kúltúmum
okkair O'g þeim sam haifia telkilð að sór að
vera eins floomiar sikömmituniarisikiriifisitoifia op
inlbars f jár. Einikum Jóni úr Vör. Hanin er
þrautþjálfaður í vasabðkhaldi og hefur
auk þess ort atf þó nókkrum rikilningi
um þorislka. Það gæti kiomið sér vel eins
og á stendur, einlkum bóíkhaldið, því
það virðiist einkar hentugt þeion hugs-
unarlbætti sem sú ágæta fjárivieitiniga-
nefnd hefur tileinkað sér.
Solsenitzyn er teikinn út atf fjárlögum
Sovétríkjanna vegna þess að hann hef-
ur sagt sannlleilkanin um kerfið og
ikommiúnismann, en Tóm'asi Guðmunds-
syni, Kjarval, Laxness, Guinnari Gunn-
arsisyná, Páiii Ísólfissyn.i, Þóirtaerigi og
Gufflm, Giílyiaisiyni Haigailíin eriu afhentar
upphæðir sem samsvara utanlandsfterð
íalenzks embættísmiainns, atf ódýr-
ara tagi — cig kaiICláð heiðuinsilauin!
Qg af taVEirjtu? Jú, vegmia þeisis að þessir
listamenn hafia neitað að vera vagn-
hestar og þeir eru hvorki vegarspotti,
flugvöllur né laxaeldistöð. Ef þeir t.d.
lýstu yfir þvi í heyranda hljóði að þeir
vænu laxiaieiLd'isiböð, fenigju þeir um-
svifalaust nókkrar milljónir í aðra hönd,
til að „treysta undirstoður atvinnuveg-
anna“. En vegna þeirra 125 þús. króna
sem þeir af náð og miúkunn fengu í
sinn hlut, leyfi ég mér í fúluistu alvöru
að ákjóta því að fynrgreindum lista-
mönnium, og öðrum í þedrra sporum,
að þeir lofi því hátíðlega og stalðtfesti
með eiði að þeir skuli aldrei framar
snerta á að rækta íslenzka tungu eða
aðrar menntir sem Okkur heflur verið
trúað fyrir, ein muni siniúa sór að
hæmsiniarækt við fyrsta tæikifaeri.
Þá yrði þeim að öllum Ifkindum
borgið og gætu setið við sama borð og
t.d. orðunefnd.
Ég tala nú efcíki um, ef þeir gætfu vil-
yrði tfyrir því að þeir yrðu þjóðnýttir.
Ástæðan til þeisis að ég-hef minnzt á
þetta viðkvæma mál er m.a. sú að við
eigum nú engan mann á borð við Krist-
ján Albertsson sem taldi það eklki ein-
ungis Skyldu sína að berjast fyrir lista-
rnenn okkar, heilduir þorði það. Nú er
hanin fjarri góðiu gammi og Skriflar leiik-
rit — í Pairiíis. Etf við ættum
svo seim hálfla tylflt aí bainis iík-
um er ég akki í vafa um að andinn á
Alþingi væri með öðrum hætti en ver-
ið hefiur.
Þá er mér ofarilega í huga sú stað-
reynd sem nú liggur laks fyrir að það
þurfti Vestur-íslendinga til að rétta
hlut Sveinbjömis Sveinbjörnssonar,
mannsins sem samdi þjóðsöng íslend-
inga, en nú er komið á daginn að það
var fyrir þeirra orð og baráttu að hann
hlaut heiðunslauin frá íslenzka ríkinu.
Þótt ég sé mijög hl'ynintur námu sam-
startfi við þessa bræður Qkkar „fyrir
vestan" og meti þá mifcils, vildi ég
helzt ekki þurfa að styðja tillögu á
næsta rithölfundaþiingi þess etfnis að
flytja þá heim aftur alla með tölu „til
að bjarga þjóðinni".
En hitt er svo annað mál, að vel
mætti bjóða Richard Beck sæti í fjár-
veitinigainteflnid Alþingiis. Hún miuindi
ékki setja ofan við það. Þó að hann sé
nokkuð margmáll á hátíðlegum stund-
um eins og þjóðrækin'na manna er sið-
ur, hefur hanin aldrei fengið það orð
á sig að hann hugsi og slkritfi — með
belgvettlingum.
Við erum víst fátæk þjóð miðað við
margar aðrar, það er rétt. Og fjár-
veitiniglanieflnd heflur jatfnv'ei oirð Bihlí-
uniniar fyrir því að gott sé og gaginlliegt
að vera — fátækur í anda.
Bn 'það er efelki bráðniauðsynlagt —
og mieinin eiga elkki að taka orð taenrn-
ar of bókstaflega.
Matthías Johannessen.