Morgunblaðið - 13.01.1970, Blaðsíða 15

MOEjGUNiBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 13. JANÚAR 1I9T0
15
Sovézka tíma-
spr eng j an
I Sovétrí kj unum eru skilyrði
fyrir byltingu, því að valdhaf-
arnir leiða vandamálin hjá sér
BREZKA tímaritið Econo-
mist ræddi nýlega í for-
ystugrein þá kenningu sov
ézka sagnfræðingsins
Andrei Amalrik, að Sovét-
ríkin séu „hinn veiki mað-
ur Evrópu“. Amalrik, sem
stundar nú agúrku- og
tómatarækt í þorpi einu
skammt frá Moskvu vegna
skrifa sinna, segir í ritgerð,
sem nýlega var birt á Vest
urlöndum, að síðasti ára-
tugur hins mikla slavneska
heimsveldis sé hafinn og
spáir því, að Sovétríkin
hrynji til grunna árið
1984 vegna styrjaldar við
Kína.
Hér fer á eftir það sem
Economist hefur uim kie™iin|gu
Amalrilk'S að segja, fautslega
þýtt.
Þessi spádómjur toamin að
virðast eimkeminiteguir þegar
tekið er tilliit itdfl. þesis aið So-
vétstjónninmi hieifluir orðið
taílsveirt ágenigt í utaniríkis-
'miáium: tielkizt að friða Tékkó-
Slókvalkíu, þaglga ruiðiur í Auist-
uir-Evrópu, fenlgið vesitræm
rltoi itil viðnæðma á mý og iæklk
að nostamn í Kímverjum og
fenigið þá til viðræðmia. Em
Amallrik sagir, að þriátt fyrir
adla velgemgnii út á við veilk-
ist SovétBtjórmán stöðuigit og
aið svo geti fairdð, að hemmar
þíði iglötum vegna. þesis að hún
hafi ekki hœfilleilkia til þess
að eradurmýjia sig og leysia
inm anilairadismiálim.
Sá fám'eirani hóxmr, sem
öiiu ræður í Sovétríkjunuim,
er aið mJklLu leyti síkipaðiur
öldiruðum mönnum, sem risu
til frama á stjórmar'árum
Staffiras, og þar sem Stalím
vaildi þá sem sllitoa eru þeir
miiðiuragsmie'nini sem fylgja
settuim rteigium. Þeir slluppu
við hreinsun, sem haran hafði
á prjóraumum fyrir amdfat sitt
1953, og aiflieiðimigim er sú að
emigin emdiunnýj'Um heiflur átt
sér stað í æðri stöðium ifiloik.ks-
inis í Iheifan mamosaiLdur þótt
Sovétríltoiri hafi teöaið mdikílium
breytinigum' á þessum tímia.
Va»aindi viðsjár átramgihalds-
samirar valdastettar og þjóð-
félags ,isem hægt oig hægt fær-
iist í nútíimialhorf, enu umdirrót
vamdamála Sovétríkjiaminia. All
ur þorri hinmiar mýju milllli-
stéttar Sovétríkjanma er hlut-
lauis en ál'itiran úr temgölum
við stjónninia. Aðrir lamds-
memin vita ötoki 'hivers þeir tflara
á mis, því að þeir eru þlimd-
aðir af áróðri og eiraanigraðir
frá umheimimum, em eru snrtótt
og smátt að komuaist að raium
um það. Brezhmiev heflur emd-
urvalkið ifcúgiumdrua til þess að
hafa hemil á þessari vaocamdi
ólgu, og aðflerð stjórmerimmiar
er aflar einlföíid: beita' eims
mikilli kúgun og miauðsymilegt
reymist til þess að viðlhiatlda
óbreyttu ástamdi. Þetiba er
'elkiki harðstjóirn í Mkimigu við
StaLín, í amda hreimræktaðls
einræðishierra meyiradi að láta
áilla huigsa eims og Stafflín hugs-
laði, en þetta er hörnd daiuð-
ans.
Amialrilk toemst að þeirri
dapurlagu niðuirstöðu, <að þetta
ástarad gæti haldizt mjög
lemigi í orði. En bamin heldur
að Kínivarjiair öigri Rúsisum tiil
svo verði etokd. Hamm heldur
að rá'ðast gagn Kíraa, og að af
Leiðiragin verði lanigvaramdi
styrjöiid. Og iað því er Amiall-
rik hel'dur fram, mum þessi
styrjöid flleiða til byltingiar
einis og istyrjöld Rússa og Jap-
amia Leiddi til uppreisniarimmar
1905 og eiras og fyrri heims-
styrjöldin leidd til byltingar-
rætt á Vesturlömdum hvurtt
slík styrjölld sié ekki llítoleg, þaæ
éldki. Yfirleitt hafliiast flLestir
þeir, sem sérhæfa sig í kín-
verSbum m/áleflnium, alð því að
slík styrjiöld sé ekfltí iffikflieg eð'a
sem Rússar gætu efklki gart
sér vonir um að þröragva nýnri
stjórn upp á Kínrverja og að
ekkert, sam geragur skemmxia,
rnumdi í raun og vem leysa
vainidainm. Aðlrir eru þeixrar
skoðunar, að rússneskir vafld-
hafar, sem væru sjálflum sér
'suindurþýklkir, kynrau að leið-
ast út í styrjöld til þess að
flirana leið út úr vamdamtól-
urauim. En burtséð frá flikum-
um á styrjöld verðiur að játai,
að krulf.ning Amialrilks á
ástaradirau immarn Sovétríkj-
arniraa virði'st raiuiniafliega sönmu
RússraaSkir valdhafar eru
fastir í eiras tooraar frosnum
óhreifanieiltoa. Þeir vita, að
landið þarfniast efnahagalagra
umbóta, þó elkki væri til amm-
ars em að tryggja áframhaíld-
■amdi hagvöxt og minmika
tækmbilið mffiLli heimia toomirn-
únista og toapítalismia. Em
þeir vita aff reymislu Júgóslaiva
og Tékltoóslava, að etfiniahags-
umibætur Leiða miæstum óhjá-
'kvæmil'ega til stjórmmáfaum-
bóta. Og það viilja þeir efltítí
samþykkja.
Þeir eiga eimia vom. Hún er
sú, að taltoast miuini einíhiverm
vegiran að gera núyeramdi
ikerfi stairflhæfft, nógu mikið til
þess >að flestir geti orðið
ámægðir í eins toonar toomm-
úniistiísku neyz'luþjóðffélagi
Kosygin
iminiar 1917. Haran seigir, að
styrjöld mumi Leiða tifl breyt-
iiraga í Rússlandi, etttítí hæg-
fara sókn hiras toommún'íslba
toerfis til autoinmar Skymsiemai
1 efniaihiagsmáilum og að Lotoum
í stjórnmlálium. Þetta er sú
von, sem flestir hatlda í dauða
haidi ©n haran víöar hernini á
bug á þeirri fonsendii, að
aukið frjá'lsirœði eða að
minn'sta kosti éþreiflanlleg
merki þess, að 'Skipiuflieiga sé
Staflnt í átt til aulitíinis frjálls-
ræðis í reynd. Reyraslla síðiuistu
Iþriggja ára heiflur sýrat að
svo verðuir ékki um viHzt, að
engar slítoar ráðagerðir eru
á prjónuraum í Rússlanidi.
Það er kamirasfci óuinufllýjam-
legt, að Amialrdik sjái himia
©ndanilegu Lausn inmiam
styrjaldar mffl'li Kínrverja ag
Rússa. Um það er ákaiflt rök-
Sveit úr kínverska hemum á hergöngu kyrjandi upp úr
„rauffia kveri“ Maos formamns.
Brezhnev
Slítot þjóðfélaig kymini að verða
þess eðlis, að það ætti ekki
við mieran eins og Amiairiks,
sem full'Lur fyrirflitniingar vísar
á buig „sósá'aii'simia mieð berum
'hnjám“, sósiíiallisimia pínlu-
pilsa, 'erlendra stoemmtiiflerða-
miarania og djasShljátmiptotraa
— en það ‘kynini að viedlta
mörgum venjufleigum Rússum
mógu mikil þægimdi og nógu
mii'kið öryggi tiil þess að
gileyrraa stjórinmálum. En
Rúsisar eiiga lainigt í Laind m'eð
að koma á Laggirmar slíku
þjóðfélagi. Jaifnivefl í húsnæð-
ismiáLum sem hafla augljós-
flaga femigið forigangsrétt eru
flraimifairirmar afar hægar.
Gert er ráð fyrir, að á tímnia-
hilirau 1959 til 1969 halfi þriðj-
ungur landsmianina femgið ný
eða bætlt húsakynmi. En eklki
eru liðin mema tvö ár síðam
tveir íbúar að meðaitali
bjuggu í samlheirbergi í So-
vétríkjumum, em það er lak-
ara hl’Uitfaiffl era í fllestum
lóndum Vestur-Bvrópu. Ráða-
meran Savétrá'kjarania þurfa
utanaðkomaindi aðstoð til
þess að tryggja þantn hag-
vöxt, sem gæti hjáLpað þeim
að ráða bót á þessum mál-
um og gera lífið í lamdinu
mieira lolkkandi fyrir borgar-
Sovézklr landamæraverðir á líkum slóffium og til átaka kom í siuraar.
’ama. Hér er etf tifl viffl um
að ræða n.i'eginás'tæður þeirra
tilrauna, s'em nú er verið að
gera til að koma á rflánari
efnialhaigsiegum temgslum við
Vesturlör.'d. Hvað Rússa sniert-
ir er þetta máil pólitístet etejtí
síður en efnahaigslegt. Spurn-
in'gin ei sú., hvort sovézka
hagkerfíð kuinind að færa sér
nógu val í nyt veistræ'nia etfna-
hagsaiSslIioð, jafmvei þóltt það
ílái haima.
Jafravægið í Sovétr'íkj'umum
er araraað stórt spurtniniga-
rraeirki. Uppi eru vaxamidi kröí-
ur 'aniraarra þjóða en Rússa í
Sovétrílkj uinum uim auteið
jafraréliti á við Rússa. Vera
miá að þctta sé elklki eiras að-
kallaradi vamdamál og lítfs-
kjörin einis cig sakir stamda,
en getur orðið það eftir mbkk-
ur ár þegar Rússair verða ekki
ilenigur í meirihíLuta. En það
yrði stjórindmini jaifnive'l meiri
erfiðleikum bumdið að veiiba
hirauim ýmeu þjóðum autein
méttindi em að veita viemjuteg
manmréttindi. S'eninfflieiga þarf
mjög steirtea miðistjónn tffl þess
að halda samam svona gríðar-
stóru la'ndi. Sundurlimuin yrði
boðið ’heim ef eimstötoum hlult-
u.m þess yrði veitt raunveru-
'tegt sj'állfforræði að eirahvetrju
roarlki. Br'ezh'ine'V og Kosygin
ætl,a 'efltká ,að sjá till 'þess að svo
verði, og erfitt er að gera sér
í h'uigariunid, að moflilkur hintnia
liklegu erftaka þeirra taltí þá
álrættu heildur. Hiveir't sem
litið er í RúsSlairadi má sjá
stjónn, sem leggur sig í lffima
við að viðhaflda óbrfeytfltu
ástairadi og sikortir öil únrœðí
til þess að igera mögufllega frið-
samtega og slkipul'ega aðlög-
un að bre'yttuim háttuim.
Þatta er það sem eimaf'Joltíös-
kerfi Le'niíras hefur leitt tik
Em hve llengi er hægt að leiða
vaindamálin hjá sér ám þess
alð haiflast að?