Morgunblaðið - 26.08.1970, Blaðsíða 12

12
MORGUTSTBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 26. ÁGÚST 1970
Eyðibýlarann-
sóknir á Islandi
MAGNÚS Stefámsson, lektor í
Bergien, hafði samband við Mx>rg
uniblaðið snýleiga vegna fyrir-
spurrvar, seim >að hafði gert uœn
eyðibýlarammsókjnir þær, er hawn
viimur nú að, og fyrri störf
hams í Noregi.
— Ég var lelotor í Noregi og
er enm. Fyrst var ég sendikemn-
ari í íislemztou bæði í Osló og í
Bergen. Byrjaði áríð 1962. Svo
kloim Bjarmii Emanssom til Osló.
Eftir 19<66 er ég bara í Bergiem.
Var ég sendikenmiairi þar til ára-
móta 1967—68. Kom þá Tryggvi
Gíslaisiom þaimgað og tóik við sendi
kenmarastöðummi 1968. Síðan hef
ég verið toemnari í sögiu við
Historisk Imisitibut við Hásikólamm
í Bergiem.
Eyðibýlamálið var amnað aðal-
málið á sagmfræðalþi'ngi í Berg-
en árið 1964 og því ammað aðal
umræðuiefnið.
Fjiallaði það um eyðibýli og
nýbyggð á Norðurlömdium á síð-
ari miðöldium. Þarma voru
þá samdar greimar fró Noregi,
Dammörtou, Sviþjóð og Finn-
lamdi og greimdu þær fró fyrri
rammisókmum.
>á spummust heilmiiklar um-
ræður um þetta. Einin maður
talaði þar um, hve illt það væri,
aíð íslamd hefði ekki kiomið með
á þetta þin/g, en það var vegma
þess, að .Magniús Miár Lárussion,
retotor, forfaliaðist á síðuistu
Stiumidu. Hamn hafði ætlað að giefa
skýrsiu um rammsókmir fyrir
oktour.
Útkoman varð sú, að þetta væri
svo víðtækt og flókið verfaefmi
að það væri vel þesa virði, að
það væri tekið til rammisókmar á
öllum Norðurlömdiuruum.
Eimtoum og sér 1 lagi vegna
þesis, að verið væri að vimma að
hliðetæðum ramnsófcnum víðar í
Evrópu, srvo sem í Eniglamdi og
Þýztoalamdi og víðar. Eimmig á
samiamburðargrumdvelli.
Fjögur ár li'ðu og árið 1968
um haiuistið komu sömu miemm
frá sömu löndium, samam og
stofiniuðu Det Nordistoe Öde-
gárds Projekt, sem fjallar um
samamburðarrammsiókmir á eyði-
býlium og allt í sambandi við
þær.
Magnús Stefánsson, lektor.
Þar á meðal má mefnia áhrif
svartadauða og amniarra pesta,
sem herjuðu á siðari milðöldum
á íslamidi og Norðuriöndum.
Sömmuleiðis verzlumarhátta og
veðurfarsforeytiniga til sarnian-
burðarrammsótona og fleira.
Þetta tímabil hérnia mær frá
1399—1700. Á fumdimum 1968
toom fram, alð íslamd þyrfti að
vera mieð í þessu. Það var pró-
feissor Erik Lönmroth frá Sví-
þjóð sem átti hjugmyndina. Pró-
fessor Knut Myöklamd og próf.
Amdreas Hoknsem hafa urnnið að
rammsóknumium, em Holmsem var
valinm tii að stjórna öllum eyði-
býlarammsókmium og saonræma
þær. Hanm er svokallaður Nord-
isk koordinatör.
Af því að ég var lektor í Berg-
en, leituðu Hólmsem og Myck-
lamd til mím og spurðu, bvernig
bezt væri að haga þátttötoummi og
hvort ég igæti verið mieð í henni.
Áramgurinm er só, að rnú hef-
ur veríð stofnuð mefnid, eða sam-
tök, siem mumi halda reglulega
furndi og skipuleggja rammsókm-
imar á þvervísimdalegum grumd-
velli.
Verða þar mieð veðurfræði,
jarðfræði og fleira, og imum
Magmús Már Láruissom, rektor,
Húsbyggjend ur
Vegna fjölmargra fyrirspurna væntanlegra húsbyggjenda, sem
ekki hafa fengið lóðir hefur fyrirtæki vort ákveðið, að bjóða
til sölu eignarlóðir fyrir 8 raðhús í Skerjafirði með byggingum
mátsteins eða máthelluhúsa fyrir augum.
Við bjóðum góða greiðsluskilmála og úttektarlán fyrir bygg-
ingarefni. Teikningar fylgja með í kaupunum.
Útlitsteikningar til sýnis í skrifstofu vorri næstu daga.
Upplýsingar ekki gefnar í síma.
JÓN LOFTSSON H/F.,
HRINGBRAUT 121 REYKJAVÍK.
Fasteign í Miðbœnum
Til sðlu er fasteign með eignarlóð á einu bezta verzlunar-
horni í Miðbænum.
Upplýsingar verða veittar í skrifstofu okkar, og verða þær
ekki gefnar í síma.
LÖGMENN
Trygjgvagötu 8
Eyjólfur Konráð Jónsson, hrl.,
Jón Magnússon. hrl.,
Hjörtur Torfason, hrl.,
Sigurður Sigurðsson, hrl.,
Sigurður Hafstein, hdl.,
Þorvaldur Tryggvason, skrifst stj.
stjóma þessiu, em hamn verður
fonrmaðúr niefmdarimnar.
Svo er nofakum veginm öruiggt,
að Norski vísindasijóðurinn mium
veiba Birni Teitssyni, maigister,
styrk til að starfa að þessu
ásiamt mér og öðrum.
Þar er faominm mjöig góður
maður, sem er alveg sérlega vel
h.æfur tii þesisarra ramnisiókna.
Þá stamda vornir tii, a!ð þeir,
siem etarfa í nefndiinmi geti lagt
eittihvað af mlöatoum sjálfir til
rammlsókmamma ag auk þees skipu
laigt ranm'SÓkmimiar með því að
láta stúdenta hiafa vertoefmi. Það
er etoki mimnst vert a® skipu-
laggjia hlutina.
íslamd hefur að mörgu leyti
sérstöðu í þessum rammsókmum,
bæði vegna þess að beimildir
eru srvo ritoar og mairgvíslegiar
hér vegna sérstöðu lands og nátt-
úrufars. Þátbtafca folamids sem
virtos aðila í þessum ranmsókm-
um verður mjög mikilvæig, einm-
ig fyrir ranmsióknir hinna Norð-
urlamdamina.
Þróumin í hinum morræinu lömd
uinum er svo áfaafieiga ólik, t.d.
er uim enga eyðibýlamyindun að
rælðia í Fimmlamdi á miðöldum.
Þá var lífca þemfela í byggð í
ýmisum hlutúm Svíþjóðar og
Norags.
Hvað snertir rammisókmir af
ofckar hálfu rounium við verða
að miðia við Jarðafoók Árna
Maignússiomar og Páls Vídalíns.
Hún er svo mikil niámia um þetta.
Bæði um eyðibýli form og ný á
þessu timabili.
— Á að rammsaka allt lamdið?
— Það er eklki Ehiægt að taka
fyrir hverja eimstatoa bygg'ð, efaki
námdar nærri. Það verður að
veljia by'ggðirniar þanmig, aið þær
liggi sem bezt hieimildarlega við.
Á það bæði við um ritaðar heim-
ildir ag jarðfræðilegar ranmsókm
ir (ösfaulög og frjágreiininigu) ag
fomileifafræðileigiar raemsókmir.
Velja verður byggðir, þar siem
ritalðiar heimildir em rítoastar ag
hægt er aið framkvæmia jarð-
fræð'i- og fömleifaramnsóknir
þammiig að þær samamlagt gefi
sem öruiggasta beildarmynd um
byggðaþróuin lamdsins
Eftir að þessum morrænu eyði-
býlarammsóknum er lakið, má
auðvibað halda áfram, taka fyrir
fleiri byggðir, sem ekki hafa
þegar verið kammaðar, og eins
twnabil, sem morrænu ramnsókin-
imiar ná ekiki yfir.
Dagama 14.—16. september
1979 á að vera fumidur í Váxjö
í Svíþjóð. Voma ég, alð bæigt verði
að faoma því við, að Sigfús
Jobmsien geti fengið að tala þar
um hitabreytingaramnsókmir sín-
ar mieð tilliti til jökiiarammsókna
simma, er sýna hvemiig veðurfar
hiefur farið versnandi ag batn-
anidi til skiptis.
Magnús Már Lárusson, rektor,
sagði eftirfarandi um eyðibýla-
rannsóknir á fslandi er hann var
spuirður:
— Málið er þarnnig, að í gianigi
eru á öllium Nor'ðiurlönidum eyði-
býlaranmsókmdr og við höfum
hér mjög mdkið efni að moða úr.
Jaifinvel imum mieira en suims stað
air annars staðar er að fiimna, og
kemur þar til m'ismumur á ár-
ferði og náttúruihaimifarir, srvo
sem eldigös og jöfaulíhlaup. Hafa
þessi aitriði j'afmivel stoapað
breytimgar á þjióðfélagsháittum.
Við miumium tatoa þátt í þess-
um ranmsókmum. Maignús Stefáns
son fétok hjá mér sieðlaeafn mitt,
sem mær fram yfir Jarðabók
Árma Magmússioniar og eins seðla-
safn mitt yfir DaJasýsJu, þar sem
ihivert einasta býli er fært upp,
hvont siem þalð er í eyði eða etoki.
Nær það aliveg frá uppha.fi fram
á vora daga, hitt seðlasainið
nær aðeins fram að Jarðabók
Árna Magnússoniar.
Rektor Háskólans,
Magnús Már Lárusson.
Þetta er svo mikið efni, að það
verður að vena samistarf við'
manga aðiia og hópa áhuiga-
miainma, sem álbuiga hafa fyrir
Iþessu efni. Svo maður mú taki
inærtækt dæmi má mefma Hraum-
þúfufclauisitur, og gne'in um það,
sem nýlega faom á prenti. Við
enuim að mynda hóp, eða fnem-
ur klúbb, því að við viljum hafa
starfilð mjöig óformleigt. Það eru
svo mangar meftndir oig þesis hátt-
ar. Þeir, sem að því stanfa mú með
mér, eru prófieisigorarnir Sigurður
Þónarimssom ag Þórballur Vil-
mundarsom. Við erum að neyna
að bafa þetta ekki of stórt; það
er í fæðingu.
Sum svæðin þarf að atbuga
mjög fljótieiga, til dæmis Kötlu-
svæðið, em laindslag þar gæti
bneytzt á mjög skömmum tima,
ef eitthvað Sfaeði þar.
Á sjálfu Reykjav Lkursv æð inu
einiu saman, eru fjögur eyðibýli,
sem rainmsatoa þarf fljótlega. Eitt
þeirra er í landi Golfklúbbs
Reykjavíkur, Buillauigum. Anmað
á Elliðaivatni. Ranmsókmum á
þeim þarf að flýba, til þess að
þau bverfi efaki alveig.
Sigurður Þórarinsson, prófessor
saigði er Mongiumblaðið hafði
sambamd við hanin :
— Ég hief lenigi baft ábuiga á
eyðibýlum og sögu þeirra. Vi®
höfum auðvitað alglera sérstöðu
bérna, til dæmiis veigrna öskulaga
og jarðfnæð'i, og þar kemur
minn ábuigi iirrn á. Östoulögin fyr-
ir norðam 1194 ag 1362 eru ákaf-
lega mierkileg til dæmis.
Eg vil gjanman tafca þátt í
ÚTBOÐ
Tilboð óskast í sölu á bílskúrshurðum í nýtt verkstæðishús
Strætisvagna Reykjavíkur.
Útboðsgögn eru afhent í skrifstofu vorri.
Tilboðin verða opnuð á sama stað, miðvikudaginn 16. sept-
ember, kl. 11.00 f.h.
INNKAUPASTOFNUN REYKJAVÍKURBORGAR
Frtlcirkjuvegi 3 — Sími 25800
Sigurður Þórarinsson, prófessor.
þesau, og vera mieð í svoma ramn-
sóknium, en hief ekki viljað tafaa
að mér nieima forystu í mélimiu,
því að ég hef ©Wki tirna.
Em siem sagt, við höfum alveg
sérstöðu í þetssum. efnum. Magn-
ús Már Lárussion, refatior, segir
ykfcur allt um sérstöðu oktear í
þeim.
Þórhallur Vilmundarsson pró-
fessor, haföi þetta um málið að
segjia:
— Bg get lítið saigt um málið
eninþá. Þetta eru norskar eða
skaindiniavískiar rarunsóknir. Það
er Magmús Stefámssom, sem hef-
ur haft samband við þá í Nor-
egi. Mum hamrn, ásiamt Bimi Teits
synii athuga hagsöiguleiga og sögu-
lega eyðibygg'ðir og eyðifoýli á
miðöldum.
Þórhallur Vilmundarson,
prófessor.
Til stendur að sitofma til sam-
starfsm/efmidiar í málinu en 1
hemmi miumu starfa sagnfræðing-
ar, veðurfræðmtgiar og jarðfræð-
inlgiar, aiuk anmarra slíkra vís-
indamamm'a. Verðiur þetta ráð-
gjaifamiefind, sem mun faorna
saman ag verða þeim Birni ag
Magnúsi til traiusts ag halds.
Á rainmsókinum þessum eru
miargar hliðar, og er m. a. þörf
á að beita nýjiusitu aðferðum við
tímiasetninlgu eyðdbýlanna.
Þetta eru sem saigt samnor-
ræmiar rannsótonir, sem unidir-
búmiar hafa verið á Norðurlönd-
um um hníð, og hefur nú verið
ákveðið að hafa folarnd mieð ag
miumiu væntam'laga tveir mienin
eiinkum fást vi® þær ranmisókmir,
þeir Magniús Sbeflámsson ag Bjöm
Teitsson.
Björn Teitsson, magister í
Hainidritastafmuminmi, sagði um
málið, er Monguiniblaðið smeri sér
til hans:
— Nokikrar horfur eru á því
að ég fari í þessar ranmsófanir
frá ánamótum. Ef til þesa faem-
ur, fæ ég sityrkveitin'gu úr norsk-
um vísindiaisijóði oig yr'ði ég þá í
Bengein.
Eg hef eigi fenigið þetta starf
enniþá, en likunnar eru töluverð-
ar á því. Eg hef sem sagt siótt
um að flá styrk úr norsfcum
vísindasjóði til þess að ranmsiákia
sögu eyðibýla á foilandi á árum-
um 1399—'1790. Yrði þáð að
minnista toosti til eimis áns í senin.
Get ég því iítið sagt um máiið
að svo stöddu.