Morgunblaðið - 26.08.1970, Qupperneq 17

MOROUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 26. ÁGÚST 1970
17
Akureyrarvarpan
Það er almenn stefna nú í
vörpugerð að reyna að minnka
viðnámið með þvl að stækka
möskvana í skver og vængjum
og lengja trollið, og Lóð-
rétta opnunin er aukin með þvi
að færa dráttarátakið yfir á fót
reipið og losa þannig um höfuð-
línuna, svo að hún geti lyft sér.
Einnig eru vængirnir klofnir í
þessu skyni (stjörnutrollin).
Áður hefur verið sagt frá því
hér á Síðunni, að prófessor
Freedman (Sóvétti) hafi sagt, að
hægt væri að smiða vörpu fyr-
ir hvaða skip sem væri. Það er
því máski skammt í það, að skip
stjórinn gefi upp vélarafl skips
síns, þegar hann pantar sér
vörpu, og biðji um hana hæfi-
lega fyrir það dráttarafl, sem
skip hans hefur.
Það er þessi leið, sem
Akureyringarnir eru að fara
með þeirri vörpu, sem þeir settu
upp í fyrra og notuð er nú með
góðum árangri á Sigurði Bjarna
syni. Hér er ekki um neina upp
finningu að ræða, það er víða
um heim búið að taka í notkun
vörpur saumaðar eftir ofan-
nefndri „teoríu," um viðnám og
lóðrétta opnun og það má bæta
því við, að menn réðust ekki í
að stækka möskvana fyrr en
þeir uppgötvuðu að fiskurinn
leitar ekki út í skverinn eða
vængina, heldur „fælist", inn í
mitt vörpuopið, undan höfuðlín
unni, fótreipinu og leggjunum
og vængendunum og það er sið-
an belgurinn, sem veiðir hann.
Þetta vissu menn ekki fyrir vist
fyrr en þeir náðu myndum af
því, hvernig varpa veiðir.
„Það er erfitt að bera saman
veiðihæfni veiðarfæra," segir
Guðni Þorsteinsson, „og rétt að
láta sér jafnan hægt I þeim efn-
um, þó að eitthvað sýnist í
fljótu bragði betra en annað.
Við samanburð þyrfti eigin-
lega allt að vera eins, skip, skip
stjóri, mannskapur, veður,
straumar, fiskigegnd og hegðan
fisksins." Löng reynsla sannar
þó jafnan um síðir yfirburði
eins veiðarfæris yfir annað. Þess
vegna er skylt að fylgjast með,
hvernig Sigurði Bjarnasyni geng
ur, en æskilegt væri þó að fleiri
reyndu þessar vörpugerðir. Með
því fæst fyrr úr því skorið,
hvort þær henta okkur. Það er
ekkert vafamál að vörpugerðir
breytast hér eins og annars stað
ar á næstu árum, en hér
við land er botnlag víða slæmt
og fiskurinn kenjóttur og því
verðum við að finna það út fyr-
ir sjálfa okkur, hvernig við eig-
um að breyta vörpunni í sam-
ræmi við kröfur tímans. Hug-
myndina getum við tekið frá öðr
Piltur af
Vesturgötunni
í greininni „Piltur af Vestur-
götunni“ í síðustu Sjómanna-
síðu, segir að Gunnlaugur afi
Ágústs Ólafssonar hafi haft
járnsmiðju að Vesturgötu 23. Þar
átti að standa Ólafur faðir hans.
Þá segir í greininni, að Ágúst
hafi verið i þrjá áratugi í Græn
landi en átti að vera f jóra.
Þess má að lokum geta, að
Ágúst Ólafsson varð 70 ára 1.
ágúst s.l.
um, en hitt verða sjómennirnir að
reyna á sjálfum sér, þvi að
skammt hrökkva þessar 700 þús
und krónur, sem fiskifræðingarn
ir ætla til veiðarfæratilrauna, af
þessum 55 milljónum, sem Haf-
rannsóknarstofnunin fær sam-
kvæmt f járlögum.
1 meira en hálfa öld breytt-
ist botnvarpan sáralitið en
aukin þekking manna á
hegðan fisks gagnvart veiðarfær
inu leiddi strax af sér breyting-
ar sem áður segir, og nú eru
svo margar vörputegundir á döf
inni að ekki verður tölu á kom-
ið.
Grantonvarpan gamla er þó
ekki úrelt og enn eru allar
botnvörpugerðir grundvallaðar
á henni og kunnáttumenn segja,
að hún hafi einn meginkost:
hún sé „idiotproof". Það er:
það geta allir hversu sem gáfna
farinu er háttað veitt með henni.
Hjörtur Fjeldsted, netagerðar-
maður á Akureyri var í hitt eð-
fyrra úti í Þýzkalandi að kynna
sér vörpugerðir og þegar hann
kom upp hannaði hann vörpu,
sem sett var upp í netagerðinni
Odda, forstöðumaður er Þor-
valdur Guðjónsson. Sigurður
Bjarnason, austur-þýzkur tog-
pungur, eign Leós Sigurðssonar,
skipstjóri Steingrímur Aðal-
steinsson, hefur verið með þessa
vörpu undanfarið og lánazt vel,
einkum að sögn, þegar fiskur
lyftir sér frá botni, þá kemur
hin mikla lóðrétta opnun að not-
um.
Sigurður er ekki nema 250
tonn með 800 hestafla vél en
varpan, sem hann notar er með
135 feta höfuðlínu (plús höfuð-
línuleggjum) og talsvert garn-
meiri en þær vörpur sem stóru
togararnir nota. Það hefur því
greinilega tekizt að minnka all-
verulega viðnám vörpunnar.
Möskvastærðin í skvernum eða
toppnetinu er 200 mm„ og í
belgnum 160—130—120 mm. Not-
aðir eru 45—50 ferfeta hlerar
við þessa vörpu.
Vanræktur atvinnuvegur
Meiri fjölbreytni í atvinnulíf
ið — fleiri stoðir undir gjald-
eyrisútveginn — þannig hljóð-
ar dagskipanin.
Gamlar og grónar iðnaðarþjóð
ir í grennd við okkur bíða nú
í óttablandinni óvissu um það,
að hverju við helzt snúum okk-
ur, þvi að þær efast ekki um
það frekar en við sjálfir, að
okkur verði auðvelt sökum
meðfæddra yfirburða, að ryðja
okkur til rúms með iðnvarning-
inn, þegar við bara höfum ákveð
ið hvað framleiða skuli. Aðrir
eru þeir, sem halda að okkur
muni haldkvæmara að uppgötva
eitthvað, sem leggi undir sig
markaði heimsins snarlega og
átakalítið, og er ég einn af
þeim. En meðan við bíðum eftir
iðnaðarpatentinu, væri kannski
ráð að sykra upp gamlar lumm-
ur.
Frá því sögur fara af þjóðum,
hefur ein þjóðin hneigzt meira
til siglinga en önnur, og hafa
aðstæðurnar venjulega ráðið þar
mestu um. Þó að nauðsyn kunni
að hafa ráðið upphaflega, og
mótað siglingaþjóðina, þá blasir
sú staðreynd við, að sjómennska
og siglingar eru einni þjóðinni
eðlislægari atvinnuháttur en
annarri, þó að lönd beggja liggi
að sjó, og báðar hafi svipaða
þörf fyrir siglingar og fiskveið-
ar.
Ég veit ekki hver raunin verð
ur á í iðnaði, þar sem við þurf-
um að vinna upp forskot, en í
sjómennsku höfum við tvimæla-
laust yfirburði, vegna legu
landsins og þar af uppeldis og
mótun kynslóðanna allt frá land
námstíð, og manni finnst að þessa
yfirburði ættum við að notfæra
okkur. Að hafa þjálfað fólk til
einhvers atvinnuvegar er af öll-
um vísum mönnum talið nú á
dögum frumskilyrði þess að at-
vinnuvegur geti lánazt.
Ein af nágrannaþjóðum okk-
ar, Norðmenn, sem stundað hafa
eins og við sjómennsku og sigl-
ingar frá ómunatíð, og ræður því
yfir þrautþjálfuðu fólki sem er
runnin sjómennskan í merg og
bein, notfærir sér þetta og hjá
henni, eru siglingar arðbær at-
vinnuvegur, sem færir henni
miklar gjaldeyristekjur og hún
eflir þennan atvinnuveg með ráð
um og dáð. Norskir farmenn
njóta mikils álits og af þeim sök
um fara Norðmenn ekki halloka
i samkeppninni, heldur eru
fengnir til að annast flutninga
fyrir aðrar þjóðir, sem ekki ráða
yfir jafnþjálfuðu fólki til sigl-
inga. Islenzkir farmenn njóta
góðs álits hjá Norðmönnum. Þar
er fjöldi þeirra starfandi nú og
af því má marka að þetta eru
engir skussar. Hvernig ætti það
líka að vera? Þó að farmennska
og fiskimennska sé sitthvað, þá
er hvort tveggja sjómennska, og
okkar farmenn jafnvel þótt sum-
ir þeirra hafi alizt upp á trill-
um, eru því þjálfaðir sjómenn
og fyrsta flokks menn í starfi.
Farmannadeildin við stýri-
mannaskólann útskrifar um það
bil þrjá tugi farmanna á hverju
ári, en við eigum ekki skip fyrir
þessa menn, og þeir. leita því
annað -— margir fara út — samt
fullnægjum við ekki eigin þörf
með flutninga. Við höfum sem
sé ekki manndóm til að skaffa
þjálfuðu fólki atvinnutæki, en
viljum óðir kaupa tæki fyrir
óþjálfað fólk.
Nú er það rétt, að það getur
orkað tvimælis á þessu sviði,
eins og svo mörgum öðrum hjá
okkur, að hve miklu leyti við eig
um að stofna til samkeppni um
eigin flutninga og þá máski með
þeim afleiðingum að lama þau
flutningafyrirtæki, sem starf-
andi eru, en þess gerist bara
ekki þörf — farmennska og sigl
ingar er góður alþjóða
„business", ef um þjálfað fólk
er að ræða. Við getum selt þessa
þjónustu á alþjóðamarkaði eins
og Norðmenn. Ef við höldum að
við getum rutt okkur til rúms
með iðnvarning á mörkuðum, af
hverju þá ekki með þjónustu-
starf eins og siglingar fyrir
aðra?
Farmannastéttina vantar at-
vinnu og margir ungir menn eru
óðfúsir að leita í farmennsku,
þvi að það starf, eins og önnur
sjómennska virðist eiga vel við
okkur og falla vel að eðli okk-
ar, sem á sér náttúrlega orsök,
eins og I upphafi var bent á —
við erum sæfaraþjóð frá fornu
fari af náttúrlegum orsökum.
Af hverju má ekki útvega þessu
fólki atvinnutæki, sem hægt er
að sanna að borga sig ?
Ég hef áður skrifað grein um
það, að komi maður inn i banka
og vilji kaupa trillu og geti sýnt
að trillan borgi sig og veiti hon-
um atvinnu, þá fær hann ekki
lán, trillan veitir ekki næga at-
vinnu í landi. — Sama sjónar-
miðið gildir um farmennskuna.
Ef þú biður um bankaábyrgð til
kaupa á skipi til siglinga, sem
sér þrjátíu ferðamönnum fyrir at
vinnu og þjóðinni gjaldeyri og
borgar sig — þá færðu hreint
nei — þetta skip skapar ekki
atvinnu i landi. —
Hins vegar máttu kaupa
hvaða fleytu, sem þú vilt, og
tapa eins og þú vilt á henni, ef
þú getur séð 10 járniðnaðar-
mönnum, 10 skipasmiðum og 10
verkamönnum fyrir atvinnu út
á þessa fleytu.
Sjómennska, hvorki far-
mennska né fiskimennska, er við
urkenndur sjálfstæður atvinnu-
vegur með réttmæt sérsjónarmið.
Ég hef áður i grein auglýst eft-
ir því, hvar heyrzt hafi á und-
anförnum árum I leiðurum blaða
eða í greinarstúfum almenn-
ings, að það þurfi að kaupa skip
fyrir sjómenn og efla eigi sjó-
mennskuna sem atvinnuveg, sem
eigi rétt í sjálfum sér — og ekki
aðeins til atvinnuaukningar fyr
ir annað fólk.
Það hefur enn þá ekkert kom-
ið út á þessa auglýsingu. Það er
búið að snúa þessu öllu við. Það
er enginn að vinna fyrir sjó-
manninn í landi, eins og var hér
áður fyrr, heldur er sjómaður-
inn að róa fyrir landmanninn.
Frystihúsin eru ekki byggð eft-
ir þörfum fiskibátanna, helduí
fiskibátarnir eftir þörfum frysti-
húsanna, sjómaðurinn fær að
selja á markaðsverði eftir því,
hvort vinnslustöð í landi vantar
.fíann hans eða ekki, hann verð-
ur jafnvel að flytja síld, sem
hann saltar um borð, langan veg
heim til íslands í stað þess að
selja hana i næsta landi — af
því að það þurfa þrír-fjórir
menn i landi að handfjatla og
selja tunnuna — þannig enda-
laust. —
Nýjasta herópið er þó máski
sérkennilegast: — Islenzkar
skipasmiðastöðvar vantar báta.
— Byggjum báta fyrir isl. skipa-
smíðastöðvar.
Og öll þjóðin tapar vitaskuld
á kerfinu, því að með þessu at-
vinnubótasjónarmiði, sem ríkt
hefur í fjóra áratugi, og ríkir
enn, binzt sifellt fleira og fleira
fólk í óarðbærri atvinnu, sem að
eins hefur getað þrifizt með því
að loka landinu með hafta- og
tollamúrum.
Frumskilyrði þess að við get-
um nokkurn tímann orðið sam-
keppnisfærir er að reka atvinnu
bótasjónarmiðið burt úr atvinnu
vegunum. Það hlýtur að vera
hægt að útvega þessum fáu
vinnufæru hræðum hér á landi
1 — þær eru nú ekki að verða
nema 20 prósent af þjóðinni —
hitt er í skólum og á hælum og
sjúkrahúsum — arðbær störf
ef það sjónarmið fær að rikja.
Ein leiðin til þess er að efla sigl-
ingar og farmennsku.
Islenzk skip með íslenzka fán-
ann við hún og íslenzka menn
um borð, eiga að vera í förum
um allan heim, á þeim vettvangi
eigum við samkeppnisfært fólk.
Farmannastéttin á rétt á at-
vinnutækjum eins og aðrir, þó
að þau borgi sig. —