Morgunblaðið - 29.09.1970, Qupperneq 16

16
MORGUINBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 29. SBPT. 1970
illttgMttWf&Ífe
Otgefandi hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraidur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
RitstjórnarfulHrúi Þorbjöm Guðmundsson.
Fréttasljóii Bjöm Jóhannsson.
Auglýsingastjórí Ámi Garðar Kristinsson.
RHstjóm og afgreiðsla Aðalstræti 6. Sími 10-100.
Auglýsingar Aðalstræti 6. Sími 22-4-80.
Áskriftargjald 165,00 kr. á mánuði innaniands.
I lausasölu 10,00 kr. eintakið.
FÆREYJAR OG ÍSLAND
p’ngin þjóð stendur íslend-
ingum nær en færeyska
þjóðin. Færeyjar og ísland
eru litlar bræðraþjóðir,
sem tengdar eru órjúfandi
böndum. Þó að samskipti ís-
lendinga og Færeyinga hafi
ef til vill aldrei verið svo
náin sem skyldi, þá eiga þess-
ar tvær eyþjóðir engu að síð-
ur fjölmargt sameiginlegt.
Að sumu leyti er það vand-
kvæðum háð fyrir svo fá-
mennar þjóðir að byggja ey-
lönd við öldurót úthafsins;
fyrir þessum erfiðleikum
hafa bæði Íslendingar og Fær
eyingar fundið á liðnum öld-
um. Þannig hafa atvinnu-
hættir á íslandi og í Færeyj-
um verið áþekkir um langa
hríð, þó að auðvitað sé þar
nokkur munur á, enda eru
Færeyingar mun fámennari,
þótt bæði ríkin séu kotríki í
samfélagi þjóðanna. Fiskveið-
ar hafa þannig um langan
tíma lagt grundvöll að efna-
hagsiífi beggja þjóðanna. Að
þessu leyti er það ekki ein-
ungis sameiginlegur menn-
ingararfur, sem tengir þjóð-
irnar saman, heldur einnig og
ekki síður ýmis sameiginleg
viðfangsefni í nútímanum.
Nú hafa borizt hörmuleg
tíðindi frá Færeyjum. Flug-
slysið á Mykinesi hefur enn
ofið saman örlagaþræði þess-
ara frændþjóða. Fyrstu frétt-
ir, sem til íslands bárust,
hermdu, að allir hefðu komizt
lífs af, en sú von brást og nú
ríkir þjóðarsorg í Færeyjum.
Þessi sviplegu tíðindi hafa
vissuilega haft áhrif á alla ís-
lenzku þjóðina, sem fylgzt
hefur með björgunarstarfinu,
er unnið hefur verið við hin-
ar erfiðustu aðstæður. Þessi
sviplegi atburður minnir okk-
ur enn á náin tengsl þjóð-
anna. Hugur íslendinga er
hjá færeysku þjóðinni og að-
standendum þeirra, sem létu
lífið í hinu svíþlega silysi á
Mykinesi. íslenzkar og fær-
eyskiar fjölskyldur hafa
tengzt í hljóðláltri þögn á
sorgarstund.
Ný viðhorf
Á seinustu árum höfum við
^ lifað byltingu á nær öll-
um sviðum mannlegs lífs.
Allt bendir til þess, að aldrei
fyrr hafi jafn stórstígar fram-
farir orðið á jafn skömmum
tíma. Þessi öra þróun
hefur hins vegar vaildið fjöl-
mörgum nýjum erfiðleikum,
sem stöðugt vaxa og verða
torleysitari eftir því, sem
lengra líður. Þekkingu mamn-
kynsins hefur fleygt fram á
örskömmum tíma, en þekk-
imgarsviðið er á hinn bóginn
orðið svo breytt, að enginn
einrn maður kemst lengra en
að afla sér góðrar þekkingar
rnema á fáum afmörkuðum
sviðum. Sammleikurinn er svo
sá, að á næstu árum getur
myndazt djúp miili þeirra,
sem búa yfir þekkingu og
himna, sem ekki hafa átt þess
kost að fylgjast með í hirnni
öru þróun, sem orðið hefur.
Menntun, sem aflað er á unga
aldri verður fljótt úrelt, ef
ekki er stöðugt verið á varð-
bergi og urnnið að því að afla
viðbótarþekkimgar og nýrra
samminda.
í Morgunbiaðinu sl. sunmu-
dag er greint frá fjölda at-
vinnulausra Breta, sem hlot-
ið hafa viðurmefnið „þarf-
lausa kymslóðin“. Þetta eru
memn á miðjum aldri með
menmtum og lífsviðhorf, sem
nútíma tæfcniþjóðfélag getur
ekki nýtt, nerna að takmörk-
uðu leyti. Ef til vill er þetta
fyrsti vísirinm að miklum
vanda, sem þarfnast skjótrar
úrlausnar á næstu árum. Ef
þróunin heldur áfram með
sama hraða, má búast við því,
að stórir hópar fólks í hverju
þjóðfélagi verði ekki hlut-
gengir í þjóðfélagsstarfsem-
imni. Þetta hlýtur að leiða til
margra félagslegra vanda-
mála.
Að hinu leytinu er vert að
gefa þeirri staðreynd gaum,
að menntunin beinist nú í
vaxandi mæli að aukinni sér-
hæfimgu. Þó að einn þjóð-
félagsþegn hafi að sínu leyti
fullkamna þekkimgu á
ákveðnu sviði, þá skortir
hann oft á tíðum breiða al-
mernna þeifckimgu á málefnum
þjóðfélagsins í heild. Þetta
getur af augljósum ástæðum
verið mjög varhugaverð þró-
un. Út frá þessu hljóta að
koma fram spumingar um
möguleika einstaklinganna og
hæfni til þess að fara méð
aukin völd og áhrif í einstök-
um mále'fnum þjóðfélagsims.
Stjórnmálamenn, sem jafn-
vel em sérmemntaðir á
ákveðnum sviðum, hljóta af
sömu ástæðu að eiga stöðugt
erfiðara með að meta við-
fangsefni stjómmálanna í
heild sdnni.
Ef til vill eiga vandkvæði
þessarar þróunar enn langt í
land í okfcar smáa þjóðfélagi,
en engu að síður er vert að
gefa þeim gaum og því fyrr
því betra. Hitt er nú ljóst, að
a'ldrei fyrr hefur það verið
jafn brýnt að búa svo um
hmútama, að einstaklingamir
eigi þess jiafnan kost að njóta
hæfileika sinna, andlegra og
efnalegra.
V®
UTAN UR HEIMI
Einingartákn
Araba fallið
GAMAL Abdel Nasser komst
til valda þegar hópur 25 liðs-
foringja, sem kölluðu sig
„Frjálsu liðsforingjana“,
steyptu spilltri stjórn Far-
úks konungs 23. júlí 1952.
Frá unga aldri sveið hon-
um sárt niðurlæging Egypta-
lands, sem laut yfirráðum
Breta, og hann einbeitti sér
snemma að því að koma á
byltingu. Hann var fæddur í
janúar 1918 og var elztur átta
barna póstafgreiðslumanns í
Assiut-héraði í ofanverðu Eg-
yptalandi. Hann var sendur
til frænda síns í Kairó og fór
þar í menntaskóla. Árið 1937
innritaðist hann i egypzka
hersikóiann og var sendur að
námi loknu til Assiut-héraðs
og Alexandriu 1939. Á þess-
um árum kynntist hann mörg
um þeim mönnum, sem
seinna urðu helztu samstarfs-
menn hans, þeirra á meðal
Abdel Hakim Amer, sem síð-
ar varð varaforseti.
Nasser skýrir sjálfur svo
frá í ævisögu sinni, að i aug-
um hans og félaga hans hafi
árið 1945 verið upphaf bylt-
ingarinnar. Á árunum eftir
heimsstyrjöldina unnu Nass-
er og félagar hans að þvi að
afla hugsjónum sinum stuðn-
ings. Hann barðist sem sjálf-
boðaliði í styrjöld Araba og
ísraela 1948 og honum féll ó-
sigurinn þungt. Skipulagningu
Arabaherjanna var ábótavant
og engin samvinna þeirra á
milli. Eftir styrjöldina efldu
Frjálsu iiiðsforingjarnir mjög
itök sín í egypzka hernum
og unnu með leynd að und-
irbúningi byltingarinnar, sem
var að lokum gerð í júlí 1952.
Enda þótt Nasser hefði ver-
ið aðalleiðtogi byltingar-
manna, varð Neguib hers-
höfðingi, sem naut mikiillar
virðingar, kjörinn forseti
byltingarstjórnarinnar að til-
lögu Nassers, en sjálfur varð
hann varaformaður bylting-
arráðsins.
í september 1952 varð Neg-
uib forsætisráðherra, og þeg-
ar lýðveldi var sett á stofn
i Egyptalandi 1953, varð
Neguib forseti og forsætis-
ráðherra, en Nasser vara-
forsætisráðherra og inn-
anríkisráðherra. Fyrsta verk
byltingarsitjórnasrinnar var
að skipta jörðurn stór:la.ndeig-
anda miilli amiábænda. Tveir
öflugir hópar vonu á öndverð-
um meiiði við stjóminia., feoman
únistar og Bræðrafliag Múlh'aim-
eðstrúarma.nina og vortu þeir
báðir brotnir á baik atftur. —
Jafniframt risu deilur milíli
iháldssamairi ráðaimiamina bylt-
ingarstjóm'ariininair undir for-
sæti Neguibs og róttækari
iriáðiamianna undir foryistu Nass
ers. Sjálfur taildi Niassetr her-
foringjiaistjóm naiuðisynlega for
sendu þess, aið mairfkimiðum
byltiingairininar yrði ihrunddð í
framkvæimd. Neguib vildi fara
hægar í sakiimar og feomia aít-
ur á þingræði. Neguilb krafð-
ist aiulfciinina vailda, en völd
haras vonu ökert, og harnn sagði
aif sér í febrúar 1954. Vin-
sældir Neguibs voru þó svo
miiklar, að han.n vair aiftur sett
ur í forsetaembættið í marz
Gamal Abdel Nasser
en Nasser var slkipa-ður for-
®ætisráðher,ra. Nasser efldi
ábrif sín til maina að tjalda-
baki. og á nokkrum miánuiðium
tökst ihonium að brjóta á bak
.atftur alBa mótspyrnu, sem að-
alega feom frá Bræðr.ailiagi Mú-
ihaim'eðstrúarmainina og forinigj
um riddaraliðsins. Neguib var
settur í stofufangetei í nóvem-
ber, og Nasser tók við for-
setaembættmu.
Nasser sat Bandunig-ráð-
stefnu hlutlausu ríkjann-a 1955
og átti mikinn þátt í mótun
virkari stefnu er þau tóku í
aJlþjóðamiál'um. Saimslkiptin við
Vesturveldin og ísr.aeil Ihrað-
versnuðu, og banda.riislki utan
ríkisráðh'enrann, Jclhn Porsber
Dulles, tólk tiil bafca loforð um
lánveitingu til smíði Aswan-
stíflunniaæ._ Nasser svaraði með
því að þjóðnýta Súez-sfcurð
26. júnlí 1956 og hélt því fram
að reiisa mætti Aswan-stífluna
fyirir þairrn h-aignað, sem Eg-
yptar miundu hafa af sigling-
um um íSúez-sfcurð. Prakíkar
og Bretar mótmæltu án áran-g-
urs og bjuiggu sig undir styrj-
öld, en Ar-abarflkin fylfctu sér
um N-asser. 29. dktóber ©erðu
ísraelar innrás í Sinai og
Fralkbajr og Bretar ilýstu yfir
því, að þeir mundu slkerast í
leikinn, ef Egyptar og ísrels-
menn hörfuðu ekki burit með
hertlið sitt frá slkiurðinum. —
ísnaelsmenn gengu að þessum
kostum, en Bgyptar dkki,
og Bretar og Frakkair settu
hier á lawd í Port Said, en
neyddust til að horfa burt.
Við tók friðargæzlulið Sam-
eintuð'u iþjóðanina, en þar omieð
voru yfirráð Bgyptia yfir Súez
-slkurði viðiurkennid. Naisser
vanin mikiinin sdiðferlðiiagan sig-
ur og rtotaði tækif'ærið til að
gera upptækar brezíkar og
frainskar eigmir í Bgyptaliandi.
Árið H90O samdi Nassier síðan
við Rússa Um ián til smíði
Aswau-isitífluninar.
Naisisier varð ótumdieilanieg-
vxAZ- í- r- w.- --..-- ... ■
ur leiðtoigi Anaibairílkj.ainnia oig
helztii fongöingumiaðiur ein.inig-
aribuigsjónia Araba. Árið 1958
sameiniaðist Sýrland Bgypta-
landii; hinu svobaliaðia Ara-
bíslka sambandislýðveldi var
koimitð á fót, oig Jeimiein var
seinima tenlgt því. Á mi'ð'ju
suimri Ii9'58 var igerð byltinig
að undirlagi Nassers í írak,
sem leiddi til þess að Feisal
koniuinigiur, Nuri as-Said og
fleiri v'aldiamienin voru myrtir.
Hussiein Jórdiainíuikoniungiur
hélt því fram, að Nasser
reynd-i að siteypa siér -af stóli,
stjórmi.n í Líbiainon siatoaði áróð
ursimianin Nasiser's um upptök
að byltingiartiilraun, sem gerð
var í lanidiniu, og Brtetar og
Band'aríkjamieinin sendiu herlið
til þessiara lanidia, stjórnium
þeirra til aðsitoðar. Sjálfur
nieitað'i Nasisier því að hafa
statðið þannia á bak við, og þeig
ar tooim fraim á árið 1961 haifði
samibúð Elgypta við ráðamienin
Líbamomis og Jórdaníiú batnað
svo smijölg, að þeir stoiptuisit á
viniáttuiyfirlýsiinigum oig H-uisis-
ein kallaði Nassier „kæra bróð
ur“.
Þótt á ýmisiu bafi genigið í
samlbúð Bgypita og Ariabanítoj-
annan síðan, tókst Nasse-r að
viðhaldia áthrifum siíinium x
Arabahie-iminium, jafnvel eftir
það mitola áfall, sem ásiiglur-
inn fyrir ísraelum varð
hianuim og ölluim Aröbum.
Þótt driegið hiafi úr vimsæld-
axm Nasisiers í Arabahieimiinum,
var mafn íhanis lönigum töfra-
orð og Aralbar dýrkuðu hiann
sem ævinitýrahetju. Og þótt á
ýmtsiu giamgi í samibúðiinni við
Rússa, rofniaði saimibandið
aldrei við þá, og síðan í sex
daiga strlíðiniu hiafia álhrif þeirra
verið yfirgnæfamdi í Bgypta-
landi. Samþúð Nasisiers við
Vestunveldiin var einnAg alla
jiafinian stirð, og Arabar dóð'u
Framhald á bls. 23