Morgunblaðið - 10.12.1970, Qupperneq 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAOUR 10. DESBMRER 1970

Útgefandi hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjörn Guðmundsson.
Fréttastjóri Bjöin Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Árni Garðar Kiistinsson.
Ritstjóm og afgreiðsla Aðalstræti 6, sími 10-100.
Auglýsingar Aðalstræti 6, sími 22-4-BO.
Askriftargjald 195,00 kr. á mánuði innanlands.
i lausasölu 12,00 kr. eintakið.
ÞURRKVI I REYKJAVIK
TTafnarstjórn Reykjavíkur
hefur um nokkurt skeið
haft til athugunar möguleika
á byggingu þurrkvíar í
Reykjavík og er málið nú
komið á það stig, að sótt hef-
ur verið um lán til Iðnþróun-
arsjóðsins til undirbúnings-
abhugana og um taeknilega
aðstoð í því sambandi. Talið
er, að fyrsti áfangi þurrkvíar,
sem taka myndi 6000 tonna
skip, kosti um 120 milljónir
króna, en lítil von er til þess,
að þurrkvíin sjálf geti endur-
gireitt þann stofnkostnað.
Hins vegar er sýnt, að landið
ailt og Reykjavíkurborg
einnig munu hafa margvís-
legan óbeinan hagnað af því,
að þurrkví verði byggð og
öryggis vegna er talið nauð-
synlegt að hafa hér viðgerð-
arstöð fyrir stærri skip. Þótt
talað sé um fyrsta áfanga
þurrkvíar fyrir 6000 tonna
skip er að sjálfsögðu hægt að
stækka hana síðar meir.
Geir Hallgrímsson, alþing-
ismaður, gerði byggingu
þurrkvíar í Reykjavík að
umtalsefni í þingræðu fyrir
nokkrum dögum. Hann benti
á, að núverandi dráttarbraut-
ir í landinu gætu ekki tekið
við nema hluta þeirra við-
gerða, sem þörf væri að gera
á íslenzkum skipum. Hluti
skipanna leitar til annarra
landa, bæði vegna þess, að
þar fæst fljótari afgreiðsla
og stundum ódýrari. Þannig
flyttist úr landi vinna, sem
hægt væri að stunda hér-
lendis og auk þess yrði með
þurrkví hægt að annast við-
gerðir á erlendum skipum,
sem oft væri leitað eftir. Þá
yrði einnig að teljast mikil-
vægt fyrir öryggi siglinga á
Norður-Atlantshafi að hér
yrði byggð þurrkví.
Geir Hallgrímsson gerði
staðsetningu þurrkvíar að
umræðuefni og sagði, að
Reykjavík væri fyrir margra
hluta sakir eðlilegur staður
fyrir sMka starfsemi. í
Reykjavík eiga flest hinna
stærri skipa sína heimahöfn
og til höíuðborgarinnar er
einnig mest um siglingar er-
lendra skipa. Auk þess eru í
borginni þeir iðnaðarmenn
og tæknimenn, sem nauðsyn-
legir eru vegna þessarar
starfsemi og aðstaða til bygg-
ingar þurrkvíar er talin góð
við Gelgjutanga.
Geir Hallgrímsson ræddi
rekstursgrundvöll þurrkvíar
í þingræðu sinni og sagði, að
gera mætti ráð fyrir, að fyrir-
tækið gerði ekki betur en
standa undir rekstrarkostnaði
fyrstu árin. í athugunum
Reykjavíkurborgar á þessu
máli hefði verið gengið út frá
því, að framlag ríkisins yrði
40% af stofnkostnaði, en
mörg rö!k mæltu með því, að
hægt væri að fella þesisa
framkvæmd undir ákvæði
lun 75% stofnfjárframlag
ríkissjóðs eins og til hafnar-
garða og dýpkana. Þá hefði
hafnarstjórinn í Reykjavík
m.a. bent á þá tekjuleið, að
lagt yrði gjald á öll skip, sem
væru yfir 100 brúttórúmlestir
að stærð. Gjald þetta yrði t.d.
10 krónur á hverja brúttó-
rúmlest og mundu tekjur af
því nema rúmlega 9 milljón-
um króna á ári.
Enginn vafi leikur á því,
að bygging þurrkvíar er mik-
ið hagsmunamál fyrir landið
í heild og þess er að vænta,
að þær athuganir, sem nú
fara fram á vegum Reykja-
víkurborgar og umræður á
Alþingi leiði til þess, að í
framkvæmdir verði ráðizt.
Blómlegt starf Leikfélags
Reykjavíkur
¥ eikfélag Reykjavíkur er
eitt elzta menningarfélag
höfuðborgarínnar, en þótt
það eigi nú langa sögu og
merkt starf að baki, hefur
starfsemi þess sjaldan eða
aldrei staðið með jafn mikl-
um blóma og nú. Líklega hef-
ur aðsókn að sýningum
félagsins aldrei verið meiri
og félagið hefur á að skipa
ýmsum færustu listamönnum
þjóðarinnar.
Þrátt fyrir blómlegt starf
og mikla aðsókn á Leikfélag
Reykjavíkur við sérstætt
vandamál að stríða. Gamla
Iðnó sníður Leikfélaginu
þýsna þröngan stakk og þótt
sum leikrit, sem félagið set-
ur á svið, séu sýnd fyrir fullu
húsi á fjölmörgum sýningum
getur orðið um hallarekstur
að ræða einfaldlega vegna
þess, að áhorfendasæti eru of
fá.
Morgunblaðið hefur áður
bent á nauðsyn þess, að hafizt
verði handa um byggingu
borgarleikhúss, sem verði
starfsvettvangur Leikfélags
Reykjavíkur. Sýnist eðlilegt,
þegar lokið hefur verið við
byggingu myndlistarhússins
á Miklatúni, að höfuðborgin
einbeiti kröftum sínum og
fjármagni að því verkefni.
Má óhikað fullyrða, að Reyk-
víkingar myndu með ánægju
sjá nokkrum hluta skatt-
greiðslina sinna varið til
þess að byggja leikhús fyrir
Leikfélag Reykjavíkur. Svo
hjartfólgið er þetía gamla
menningarfélag öllum borg-
arbúum.
er aftur á móti umhugað um, að
sem minnst fréttist af þvílíkum
aðgerðum, innan Sovétríkjanna.
Umheimurinn skiptir ekki máli.
Þrátt fyrir allar breytingar síð-
ustu áratuga í samskiptum þjóða
og hraða tækniþróun, hefur ekk
ert breytzt í Sovétríkjunum.
Þar situr allt við það sama og
þegar Josef sálugi Stalín var upp
á sitt bezta.
BOLLALEGGINGAR UM
FORSENDUR
AKADEMÍUNNAR
Ákvarðanir Sænsku akadem-
íunnar í úthlutun Bókmennta-
verðlauna Nóbels hafa oft sætt
gagnrýni. Athyglisvert er, að á
aðeins tólf árum skuli þrír sov
ézkir höfundar hafa fengið þau.
Líta verður á þessar veitingar
frá fleiri en einni hlið, þegar
sovézkir höfundar eiga í hlut;
og ekki hvað sízt með tilliti til
þeirra skefjalausu ofsókna, sem
hafðar hafa verið í frammi gagn
vart Alexander Solzhenitsyn I
heimalandi hans. í fyrsta lagi
vekja bókmenntalegar for-
sendur akademíunnar forvitni.
Solzhenitsyn fær verðlaunin
fyrir að halda áfram ómissandi
hefð rússneskra bókmennta með
einstöku siðferðisþreki.
Fallast má á þessar forsendur
möglunarlaust. Naumast hefur
annar sovézkur höfundur verið
jafn einarður og sjálfum sér
samkvæmur í þeirri viðleitni
sinni að halda í heiðri rússn-
eskri bókmenntaarfleifð. Þegar
hann skrifaði „Dagur í lifi
Ivans Denisovitsj" ruddi hann
brautina fyrir sannleika, sem
lengi hafði verið þjarmað að —
og talaði opinskátt um ástandið
á valdatíma Stalíns og lýsti
nauðungarvinnubúðunum, sem
tíðkuðust á hans dögum. Þessi
bók lætur svo sem ekki mikið
yfir sér, en með henni hafði ver
NÓBELSVERÐLAUNA H AFINN
SOLZHENITSYN:
Að í
Hvers virði er lífið án andlegs
frelsis? Fyrir okkur Islendinga
og aðrar lýðræðisþjóðir er þetta
ákaflega yfirborðsleg spurning;
við höfum ekki búið við andlega
áþján. En milljónir manna verða
að þola slíka kúgun og því á
spurningin rétt á sér, enda þótt
fjarlægur áhorfandi geri sér
naumast grein fyrir þvi, hversu
mikið kvalræði er manneskjum
að vera hnepptar í andlega fjötra.
Listin getur aðeins dafnað, ef
hún fær að vera frjáls. Meistara
verk verða ekki skrifuð né
myndir málaðar eftir hugmynda
fræðilegum formúlum þröng
sýnna valdhafa, sem hafa ráð
þjóða í einræðisríkjum í hendi
sér.
Margir höfðu bundið vonir
við, að leiðtogarnir í Sovétríkj-
unum mundu bregða út af venju
sinni, sýna „frjálslyndi" og leyfa
með tiltölulega glöðu geði Alex-
ander Solzhenitsyn að fara til
Stokkhólms og taka á móti
Nóbelsverðlaunum. En Sovét-
rikin hirða ekki um almennings-
álit heimsins. Ósvífni sovézkra
valdhafa hvað það snertir hefur
oft verið slett framan í okkur
og kannski ætti enginn að verða
undrandi. Sem dæmi um
furðulega ófyrirleitni er til dæm
is heimsókn varnarmálaráðherr-
ans Andrei Gretskos til Stokk-
hólms um þær sömu mundir og
upp úr var kveðið með að Solz-
henitsyn færi ekki. Sovézkir
ráðamenn láta sig engu skipta
mótmæli í öðrum löndum; þeim
ið skapað verk, sem hafði þau
áhrif að breyta menningarlegu
andrúmslofti í Sovétríkjunum —
þótt sú dýrð stæði að vlsu sára-
stutt.
Sami afdráttarlausi vilji til að
hrófla við samvizku þjóðarinn-
ar kemur fram í báðum þeim
skáldverkum hans, sem hann
hefur siðan ritað „Krabbadeild
inni“ og „Fyrsta hringnum." Báð
ar eru sjálfsævisögur að veru-
legu leyti, en hafa inni að halda
átakanlega raunsæislýsingu með
táknrænum undirtóni, sem hlýt-
ur að vekja lesandann til um-
hugsunar um siðferðislegt ásig-
komulag kerfisins, ekki aðeins á
Stalínstímanum, heldur og allar
götur síðan.
Sé litið á „Krabbadeildina“ til