Morgunblaðið - 18.09.1971, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐID, LAUGARDAGUR 18. SEPTEMBER 1971
13
-4
Hlutleysi eða
óhlutdrægni
Athugasemdir við tímabaerar
yfirlýsingar útvarpsmanna
MIG hafði satt að segja aldrei
órað fyrir því, að maðúr gæti
verið fréttamaður og sjálfstæð-
ur dagskrármaður við rákisút-
varpið um aldarfjórðungs skeið
svo, að honum hafi „sjaldan orð
ið það á að vera hlutlaus um
menn og málefni" að eigin mati
og iwósað sér af á opinherum
vettvangi. Fékk ég þar óvæntan
rökstuðning fyrir þeirri kröfu
minni til útvarpsráðs á dögun-
um, að manni þessum yrðu sett
ar strangar starfsreglur fyrk
gróft hlutleysisbrot í starfi.
Þar sem fyrir liggur svo ský-
laus yfirlýsing um starfsreglu-r
útvarpsmannsins frá honum sjálf
um, mun ég ekki gera erindi
hans á dögunum að umtalsefni.
En ég vek athygli á, að slík frá
sögn hefði að öllu venjulegu ver
ið flutt með fréttum eða í frétta
auka. Eru ugglaust viðeigandi
skýringar til á því, að svo var
ekki að þessu sinni, þótt mér
séu þær ókunnar.
í Þjóðviljanum 8. september er
fjallað um mál þetta af Stefáni
Jónssyni. Þar segir m.a.: Það
skal tekið fram i þessum inn-
gangi, að „Ríkisútvarpinu hafa
^aldreí verið settar regiur um
„hlutleysi“ heldur um óhlut-
drægni um menn og málefni."
Niðurlagsorð hans voru þessi:
„Frásögnin er ekki hlutlaus. Ég
hygg að í tuttugu og fimm ára
starfi mínu hjá útvarpinu hafi
mér sjaldan orðið það á að vera
hlutlaus um menn og málefni.
En ég staðhæfi að frásögnin sé
óhlutdræg, og mótuð af öðru og
gildara mati en persónulegum
viðhorfum. Til dæmis vek ég at-
hygli á þvi að ég nafngreini ekki
Halldóí- Blöndal í frásögninni,
hvað þá að ég kalli hann greind
an mann.“
Eins og ummæli þessi bera með
sér, finnur útvarpsmaðurinn, að
heidur langt var gengið. Hann
grípur því hálmstráið og beitir
orðhengilshætti: Frásögnin er
ekki hlutlaus, heldur óhlutd*ræg.
íhugum þetta nánar.
1. í forystugrein Þjóðviljans
etóð hinn 4. sept. sl.: „En jafn
framt þessu er nauðsynlegt að
ríkisstjórnin hafi sjálf frumkvæði
að þvi að hafa sem bezt samband
við almenning i landinu. Það hef
ur ný ríkisstjórn á Islandi reynt
að gera og í þeim efnum hafa út
varp og sjónvarp sérstakar skyld
ur.“ Ekki eru þessar „sérstöku
skyldur“ nánar útskýrðar, en
Forsetakosning-
ar í Súdan
Khartoum, 16. sept. AP.
FORSETAKOSNINGAR hófust í
Súdan í dag og er Gaafar Num-
eiry i framboði til næstu sex ára.
Kosningarnar standa í sex daga í
borgunum, en í liálfan mánuð
úti á lamdsbyggðinni. Kosningarn
ar fara fram með þeim hætti að
kjósendur fá í hendur mynd af
Numeiry forseta og vilji þeir
hafa hann sem forseta næsta kjör
tímabil setja þeir myndina í þar
til gerðan kassa. Þeir sem ekki
vilja Numeiry áfram fá sams
konar mynd og er sá eini mun-
urinn að þær myndir fara í ann-
an kjörkassa. Numeiry er einn i
framboði.
AP-f>réttastofan segir að í höf-
uðborginni Khartoum hafi verið
mikil kjörsókn í dag, en úti á
landsbyggðinni gengur allt hæg-
ar fyrir sig, enda eiga margir erf
itt með að komast á kjörstaði
yegna mikilla rigninga undanfar
ið.
greinilega leggur útvarpsmaður
inn sig þó fram um að rækja þær
vel. Og kallar „ekki hlutleysi“,
heldur „óhlutdrægni".
2. Það er ekki fréttamannsins,
heldur hinis, sem hlustar eða les,
að meta fréttir og frásagnir. Þó
mun þessu öfugt farið, þar sem
sá er kunnugastur, sem sendi
Stefán Jónsson „norður á hjara“.
3. Útvarpsmaðurinn kveður
svo sterkt að orði að segja, að
ríkisútvarpinu hafi „aldrei ver
ið settar reglur um „hlutleysi“
heldur um óhlutdrægni um menn
og málefni“.
Við þetta er það fyrst að at-
huga, að í Útvarpslögum er ekki
talað um „óhlutdrægni“, heldur
„fyllstu óhlutdrægni". Einhverra
hluta vegna sleppir útvarpsmað-
urinn áherzluorðinu í málflutn-
ingi sinum. En til þess að
glöggva sig á því, hvort málflutn
ingur útvarpsmannsins stenzt að
öðru leyti, liggur það eitt fyrir
að svara spurningunni: Leit Lög-
gjafinn svo á, að um tvö sundur
greinanleg hugtök væri að ræða
eða ekki, þegar talað var um
„fyllstu óhlutdrægni" annars veg
ar og „hlutleysi" hins vegar?
Við athugun kemur í ljós, að
svo va^ ekki. Við umræður á A1
þingi 1934, en þá voru sett ný lög
um útvarpsrekstur ríkisins, var
hlutleysisskylda ríkisútvarpsins
sérstaklega rædd. Fyrrgreind hug
tök voru þá notuð jöfnum hönd-
um og virðist hending ein, hvort
sagt var hverju sinni, eins og nú
skal stuttlega rakið.
í 1. mgr. 5. gr. laganna segir:
„Útvarpsráðið . . . setur reglur
um fréttaflutning útvarpsins og
aðrar reglur, er þu-rfa þykir til
gæzlu þess, að við útvarpið ríki
skoðanafrelsi og fyllsta óhlut-
drægni gagnvart öllum flokkum
og stefnum í almennum málurn,
atvinnustofnunum, félögum og
einstökum mönnurn."
í meðförum Alþingis var orð-
inu „fyllsta*^ bætt inn í frv. i
neðri deild, en um þá breytingar
tillögu urðu svofelld orðaskipti:
Framsögumaður meirihluta-
allsherj arnefndar Stefán Jóh.
Stefánsson sagði: „Ákvæði 5. gr.
frv. um hlutleysisskyldu útvarps
ins er því mun fyllri en í 4. gr.
núgildandi laga. Það er því eng-
in ástæða til að fetta fingur út
í þessa grein.“
Framsögumaður minnihlutans
Thor Thors sagði: „Minni hl. á
hér enn fremur breytingartillögu
um, að fastara sé kveðið að orði
um hlutleysi útvarpsins með því
að orða málsgreinina svo, að
gætt sé fyllstu óhlutdrægni. Telj
um við, að þvi aðeins sé þessu
ákvæði vel borgið, að orðið
„fyllsta" standi á undan „óhlut-
drægni“ í lögunum eins og verið
hefur. Það eina orð hefur fallið
úr frv. Við sjáum ekki ástæðu til
að svo sé. Orðið er hér aðeins til
áherzlu og hér riður mikið á, að
rík áhe.'zla sé lögð á óhlut-
drægni.“
Stefán Jóh. Stefánsson: „Það
skiptir engu máli, hvort sam-
þykkt verður tillaga minni hlut-
ans, að orðinu „fyllsta“ sé bætt
framan við „óhlutdrægni". Hlut-
leysi getur aldrei verið annað en
fyllsta hlutleysi. Ef sagt er, að
einhver eigi að vera hlutlaus, þá
er þar vitanlega átt við fyllsta
hlutleysi. Um hálft hlutleysi &r
þar ekki að ræða. Þess vegna er
þessi breytingartillaga óþörf.“
í efri deild komst framsögu
maður menntamálanefndar Bern
harð Stefánsson svo að orði: „Það
eru sjálfsagt allir sammála um
það, að ríkisútvarpið eigi ekki
undic neinum kringumstæðum að
vera pólitískt hlutdrægt . . . “
fyllsta
(Sjá Alþingistiðindi 1934 B bls.
1816 og áfram).
f Útvarpslögum nr. 19 5. apríl
1971 er sama orðalagi haldið, en
þar segir I 3. mgr. 3. gr.: „Rikis
útvarpið skal í öllu starfi sinu
halda í heiðri lýðræðislegar
grundvallarreglur. Það skal virða
tjáningarfrelsi og gæta fyllstu
óhlutdrægni gagnvart öllum
flokkum og stefnum i opinberum
málum, stofnunum, félögum og
einstaklingum."
Útvarpsmaðurinn sótur því
uppi með orðhengilsháttinn og þá
vissu, að vera sannur að sök þá
að hafa >ysjaldan orðið það á að
vera hlutlaus um menn og mál-
efni“ í starfi sínu hjá útvaxpinu
í 25 ár, svo að enn sé vitnað til
eigin ummæla hans.
Þegar ég fyfir skömmu vakti
athygli á grófu hlutleysisbroti rík
isútvarpsins, með því að einn af
dagskrármönnum þess hafði í sér
stökum dagskrárlið skýrt frá þvi,
hvemig honum kom fyrir sjónir
fundur á Kópaskori, þar sem
hann hafði mætt sem varaþing-
maður, sérstakur fulltrúi flokks
síns Alþýðubandalagsins og sér
legur sendímaður Lúðvíks Jósefs
sonar margauglýstur, hafði ég
ekki í hyggju að eiga orðastað
við þennan sendimann. Heldur
var ummælum mínum beint til út
varpsráðs, en samkv. 2. mg.r. 6.
gr. núgildandi laga setur það
„reglur eins og þurfa þykir til
gæzlu þess, að fylgt sé ákvæðum
3. gr.“
Fyrir þá sök fór ég fram á og
geri enn, að umræddum dagskrár
manni rikisútvarpsins verði sett
ar viðeigandi starfsreglur til
þess að hann geti ekki sagt að
liðnum öðrum 25 starfsárum í
ríkisútv(arpinu, að hon.um hafi
„sjaldan orðið það á að vera
hlutlaus um menn og málefni".
Akureyri, 10. sept. 1971,
Halldór Blöndal.
NÝR
1972
syning
laugard. 18. og
sunnud.l9.sept.
frá kl 13 — 19
TEKKNESKA
BIFREIÐAUMBOÐIÐ
Á ÍSLANDI H.F.
AUÐBREKKU 44-46 S(MI 42600
KÓPAVOGI