Morgunblaðið - 27.11.1971, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 27. NÓVEMBER 1971
11
Geir Hallgrímsson í umræðum um 40 stunda vinnuviku;
Ákvörðunarvaldið hjá ríkis-
stjórninni
— um röðina á kröfum
verkalýðsfélaganna
A FUNDI efri deildar sl. mi»-
vikudag kom til fyrstu umræðu
stjórnarfrumvarpið um 40 stunda
vinnuviku. 1 umræðum þessum
sagði Geir Hallgrímsson, að með
frumvarpinu væri verið að taka
úr höndum verkalýðsfélaganna
ákvörðunarvaldið um i hvaða
röð þau settu fram kröfur sínar.
Talsmenn launþega hefðu lagt á
það áherzlu, að krafan um hækk
uð laun hinna lægst iaunuðu væri
brýnasta krafan, sem nú væri
sett fram. Hér væri krafan um
styttingu vinnuvikimar tekin
fram fyrir af pólitískum ástæð-
um — ríkisstjórnin hefði þurft
að gera hosur sinar grænar fyr-
ir launþegunum. I>að væri raun-
ar einkenni á kafla stjórnarsátt-
málans um kjaramálin, að
ákvörðunarvaldið væri dregið til
ríkisvaldsins sem mest. Enn
fremur vakti það athygli við
umræðurnar að félagsmálaráð-
herra svaraði ekki spurningu
Magnúsar Jónssonar um, hvort
fyrirhugað væri, að launahækk-
anir þær, sem nú yrði samið
um, kæmu til með að hafa áhrif
á laun opinberra starfsmanna.
Hannibal Valdimarsson, félags-
málaráðherra, mælti fyrir frum-
varpinu og kvað það, ásamt
frumvarpinu um lengingu or-
lofs, vera flutt til efnda á fyr-
irheitum, sem gefin hefðu verið
um þessi efni í stjórnarsáttmál-
anum. Hann sagði, að samráð
hefði verið haft um málið við
samtök launþega í landinu og
samtök atvinnurekenda. Atvinnu
rekendur hefðu lýst sig andviga
lagasetningu um efnið, en hefðu
þó verið reiðubúnir til að taka
þátt í nefndarstörfum til að und-
irbúa frumvarpið og hafa þannig
áhrif á lagasetninguna. Nefnd
þessl, sem skipuð var 3 fulltrú-
ura frá vinnuveitendum, 3
frá launþegum og oddafuiltrúa
frá heilbrigðisráðuneytinu, hefði
lokið störfum sdnum sl. laugar-
dag og frumvarpinu verið dreift á
þingi á mánudag. Sagði ráðherr-
ann, að í skipunarbréfi nefndar-
innar hefði sagt, að hún ætti að
semja frumvarp til laga um
vinnutima sérstaklega með það
fyrir augum, að vinnuvikan yrði
með lögum stytt í 40 stundir án
skerðingar á vikukaupi. Gat ráð-
herrann þess, að fulltrúar vinnu-
Véitenda í nefndinni hefðu skil-
að séráliti, enda hefðu þeir, eins
og áður sagði ekki fallizt á laga-
setningu um efnið.
Taldi ráðherrann, að fyrrver-
andi ríkisstjóm hefði gefið for-
dæmi fyrir ákvörðun um efni
sem þetta, þegar hún samdi við
BSRB í fyrra m.a. um styttingu
vinnutímans í 40 stundir á viku.
í lok ræðu sinnar minntist ráð-
herrann á ákvæði tii bráða-
birgða, sem í lögunum er á þá
leið, að til 1. jan. 1973 geti að-
ilar vinnumarkaðarins samið
um alit að helmingi þeirrar
styttingar vinnuvikunnar, sem af
gildistöku laganna leiði, og kvað
hann það áJkvæði koma nokkuð
til móts við vinnuveitendur í
málinu.
Ingvar .Tóhannsson (S) talaði
næstur og var sagt frá ræðu
hans í blaðinu I gær.
Eggert G. JÞorsteinsson (A)
kvaðst fagna frumvarpinu. Hann
sagði meginvandann felast i því,
að hér þyrfti að verða um aukn-
ingu á raunverulegum hvíldar-
stundum launþeganna en ekki
aukningu á eftirvinnustundum.
Kvaðst þingmaðurinn vilja
spyrja ráðherra tveggja spurn-
inga varðandi frumvarpið. I
fyrsta lagi með hvaða hætti
hugsað væri að koma til móts
við þær starfsgreinar, sem lögin
tækju ekki til, svo sem sjó-
menn á fiskiskipum. 1 öðru lagi
spurði hann að því, hvort rikis-
stjórnin hygðist leysa kjaradeil-
una í heild með lagasetningu,
þar sem hér væru tekin út tvö
af stærstu málunum i kröfugerð
verkalýðsfélaganna og þau leyst
með lagasetningu. Eftir væri
þriðja meginkrafan en það væri
krafan um kaupgjaldið, og þar
sem ljóst væri að lagasetning
um þessi tvö atriði nægði ekki
til lausnar deilunni, væri fróð-
legt að vita, hvort lagasetning-
ar væri að vænta um hið þriðja.
Björn Jónsson (SFV) sagði
það rétt, sem fram hefði komið
hjá Ingvari Jóhannssyni, að með
stuðningi við frumvarp þetta
væri verkalýðshreyfingin að
víkja frá stefnu sinni um frjáls-
an samnimgsrétt. Sagði hann, að
verkalýðurinn gerði skýran
greinarmun á kaupgjaldshlið
kjarabaráttunnar og hinni félags
legu hlið hennar. Með félags-
legri hiið sagðist hann eiga við
mál, eins og vinnuvernd, en rík-
isstjórnin hefði ætlað sér að
sétja heildarlöggjöf um það
mál. Þetta frumvarp og
frumvarpið um lengimgu orlofs-
ins væru liðir í löggjöf um
vinnuvernd. Um slík málefni
hefði verkalýðshreyfingin ekk-
ert að athuga, þótt lagasetningu
væri beitt og teldi það raunar
æskilegt.
Þingmaðurinn kvað þessa lög-
gjöf um styttingu vinnutímans
vera nauðsynlega, þar sem það
væri staðreynd, að raunveruleg-
ur vinnutími á ís-landi væri of
langur. >á sagði hann, að samn-
ingar þeir, sem rikið gerði við
BSRB um styttingu vinnutim-
ans í 40 stundir, hefðu það að
sjálfsögðu í för með sér, að
aðrir launþegar í landinu risu
upp og gerðu hliðstæðar kröf-
ur.
Þá sagði hann að fráleitt
væri, að löggjöf um þetta efni
torveldaði samningaumleitanir á
vi'nnumarkaðinum. Verkcdýðsfé-
lögin litu á þetta sem svo mik-
ið réttlætismál, ásamt með leng-
ingu orlofstímans, að það hefði
hvort sem var verið knúið fram
í samningaviðræðunum.
Magnús Jónsson (S) sagði, að
þvi hefði verið haldið fram, við
umræðumar, að hann væri upp-
hafsmaður máls þessa. Þetta
hefðu bæði félagsmálaráðherr-
ann og forseti ASÍ gefið i skyn,
þegar þeir töluðu um samning
þann, sem hann, sem fjármála-
ráðherra, hafði gert við BSRB
um 40 stunda vinnuviku. Þeir
samningar hefðu ekki haft í för
með sér styttingu á heildar-
vinnutima opinberra starfs-
manna. Hér hefði verið um sam-
ræmingu á vinnutíma að ræða
og hefði vinnutími sumra aukizt
meðan vinnutími annarra minnk-
aði. Raunin hefði orðið sú, að
aukning vinnustunda á ári hefði
orðið svipuð styttingu vinnutím-
ans. Hér hefði verið um sam-
ræmingu vinnutimans að ræða.
Þingmaðurinn kvaðst vilja
mótmæla þvi að Björn Jónsson
notaði samning fyrrverandi rík-
isstjórnar sem árásarefni á fyrr-
verandi ríkisstjóm. Það sem
gerzt hefði væri starfsflokkun
og starfsmat, sem gert hefði
verið með samkomulagi við full-
trúa opinberra starfsmanna.
Væri það mjög æskilegt að við-
lika starfsmat færi fram á hin-
um almenna vinnumarkaði.
Þá sagði Magnús Jónsson, að
samningamir við BSRB í fyrra
hefðu verið miðaðir við launa-
kjör á hinum almenna launa-
markaði, eins og þau voru þá,
en ekki hefði verið til þeirra
stofnað til að hækka almenn
laun. Væri það svo, að hinar mis-
munandi starfsstéttir i starfi hjá
hinu opinbera hefðu hliðstæð
kjör við sambærilegar stéttir á
hinum almenna vinnumarkaði og
væri rangt að halda því fram,
að laun opinberra starfsmanna
væru hærri. Einstaka stéttir
hefðu m.a. hærri laun í
starfi á almennum vinnumark-
aði en i starfi hjá rikinu, svo
sem t.d. ýmsir iðnaðarmenn.
Kvaðst hann vilja spyrja ráð-
herrann, hvort það væri ætlun
ríkisstjórnarinnar, að kjarabæt-
ur þær, sem samið yrði um i
yfirstandandi samningum hefðu
ekki áhrif á kjör opinberra
starfsmanna. Væri full ástæða
til þessarar spurningar, þar sem
Bjöm Jónsson talaði um að hér
væri verið að kippa í liðinn á
hinum almenna vinnumarkaði
miðað við kjör opinberra starfs-
manna.
Ræðumaður sagði það góðra
gjalda vert, að launþegar fengju
þær kjarabætur, sem gert væri
ráð fyrir í frumvarpi þessu, svo
langt sem þær næðu. Það væri
þó staðreynd, að ríkisstjómin
hefði haft slæm áhrif á yfir-
standandi samninga á vinnu-
markaðinum með aðgerðum sín-
um og yfirlýsingum.
Þingmaðurinn kvaðst vilja
varpa fram nokkrum spurning-
um til ráðherrans. Hverjar
væm þær ráðstafanir, sem rik-
isstjórnin hygðist gera til að
tryggja, að kaupmáttur laun-
anna hækkaði til samræmis við
þær kauphækkanir, sem samið
yrði um? Ríkisstjómin hefði
boðað slikar aðgerðir í málefna-
samningi sínum og væri mjög
þýðingarmikið að samningsað-
ilarnir fengju einhverja vitn-
eskju um í hverju þessar að-
gerðir yrðu fólgnar. Þá spurði
hann, hvort hægt væri að fá út-
skýringu á þvi, hverjir teldust til
hinna lægst launuðu. Væru t.d.
hinir lægst launuðu meðal op-
inberra starfsmanna í þeim
hópi — væm bændur þar með?
Að lokum sagðist þingmaður-
inn alls ekki vera að lýsa and-
stöðu við þær kjarabætur, sem
í frumvarpinu væm boðaðar.
Væri óskandi, að löggjöfin hefði
góð áhrif á samningaumleitan-
irnar, en hafa bæri i huga, að
hingað til hefði löggjöf um
kjaramál ávallt sýnt sig i því
að hafa slæm áhrif á samninga
aðila vinnumarkaðarins.
Hannibal Valdimarsson, félags-
málaráðherra, sagði, að alls
óreyndur maður í samningamál-
um eins og Ingvar Jóhannsson
gæti ekki talað um að með fá-
dæma klaufalegum hætti hefði
verið staðið að málum í núver-
andi vinnudeilum.
Eggert G. Þorsteinsson hefði
talað um, að slæmt væri að sjó-
menn féllu ekki undir lögin. Það
væri auðvitað vegna þess, hversu
erfitt væri að binda vinnutima
sjómanna. Næst vék hann að
spumingu þingmannsins um,
hvort til stæði að leysa aðra
þætti kjaradeilunnar einnig með
löggjöf. Sagði ráðherrann, að
deilan hefði algjörlega farið
fram með eðlilegum hætti hing-
að til og meðan svo væri ættu
menn ekki að vera með neinar
hysterískar bollaleggingar um,
að deilan yrði leyst með öðrum
hætti en venjulegt væri. Kvaðst
ráðherrann vilja svara spurning-
unni eindregið neitaindi.
Næst vék ráðherrann að ræðu
Magnúsar Jónssonar og sagði
það rangt hjá honum, að ekki
hefði verið um heildarstyttingu
vinnutima opinberra starfs-
manna að ræða, er samningamir
voru gerðir við þá. Þarna hefði
almennt verið um styttingu
vinnutimans að ræða. Þá sagði
hann það einnig rangt hjá þing-
mannimum, að starfsstéttir í
þjónustu hins opinbera hefðu
hliðstæð kjör og samsvarandi
stéttir á hinum almenna launa-
markaði. Mætti m.a. sjá það á
þvi, að kröfur Verzlunarmanna-
félags Reykjavíkur byggðust á
þvi, að verzlunarfólk fengi sam-
bærileg kjör við verzlunarfólk í
opinberri þjónustu.
Að lokum vék ráðherrann að
aðgerðum, sem fyrirhugað væri
að gera til að létta undir með
atvinnuvegunum, svo að þeir
gætu staðið undir kjarabótun-
um. Þar væri talað um lengingu
lánstima og lækkun vaxta.
Geir Hallgrímsson (S) sagði,
að í ljós hefði komið við um-
ræðumar, að um sýndarmennsku
hefði verið að ræða hjá ríkis-
stjórinni, þegar hún setti loforð-
ið um styttingu vinnutímans I
málefnasamninginn. Verkal^ðs-
félögin hefðu ávallt verið ákveð-
in í að setja fram þessu kröfu
og líklega hefði ekki orðið um
mikla fyrirstöðu að ræða um þá
kröfu þeirra. Með frumvarpi
þessu væri verið að taka ákvörð-
unarvald úr höndum verkalýðs-
félaganna. Þau fengju ekki að
ákveða í hvaða röð þau settu
kröfur sínar fram, svo sem verið
hefði ávallt áður. Löggjöf um
kjaramálefni ætti aðeins að
beita, þegar brýna nauðsyn
bæri til.
Hann vék nú að þeim grein-
armun, sem Björn Jónsson hafði
viljað gera á þvi, sem hann
kallaði félagslega hlið kjara-
málana og kaupkröfuhliðinni.
Þama væri um mjög óljós mörk
að ræða, og forseti ASÍ hætti
sér inn á mjög hála braut, þeg-
ar hann segði, að lagasetning um
annað atriðið væri i lagi en ekki
um hitt.
Það væri rétt að vinnutími
væri almennt lamgur á IslandL
Þetta frumvarp hefði í sjálfu
sér engin áhrif í þá átt að stytta
vinnutímann, áhrifin yrðu ein-
ungis lenging yfirvinnutíma.
Menn yrðu að gera sér grein fyr-
ir raunverulegum orsökum þess,
að vinnutími væri 'langur hér á
Framhald á bls. 80
Ragnhildur Helgadóttir, Auður Auðuns, Matthías Bjarnason og Sverrir Hermannsson fá sér kaffi
á milli funda. (Ljósm. Mbl.: Kr. B.)