Morgunblaðið - 27.11.1971, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 27. NÓVEMBER 1971 17
Að leita hvarvetna fanga og
nýta á persónulegan hátt
I>að á ungur listamaður að gera
Viðtal við Gunnar Kvaran
Gunnar Kvaran við sellóið í stofu móður sinnar á Seltjarn-
arnesi.
GUNNAR Kvaran, sellóleik-
ari, er kominn hingað heim
til að lialda hljómleika á
sunnudag í Keflavík og næsta
sunnudag á Akranesi, en í
milli í Árnesi og e.t.v. víðar.
Ekki fáum við þó að heyra í
honuin hér í Reykjavík að
þessu sinni, en hann kemur
I vor til Tónlistarfélagsins.
Píanóleikarinn Halldór Har-
aldsson ætlar að aðstoða
hann með undirleik á píanó.
Þetta eru fyrstu tónleikar
Gunnars hér, en liann hefur
hlotið góðan orðstír í Dan-
mörku. Við hittum Gunnar
að máli á heimili móður hans,
Helgu Hobbs og stjúpföður,
Hafsteins Guðmundssonar,
prentsiniðjustjóra, á Seltjarn-
arnesi.
— Ég er búinn að vera utan-
lands í 8 ár við nám, fór 1964,
svaraði Gunnar fyrstu spurn-
ingu okkar. Þá var ég fyrst hjá
Erling Blöndal Bengtson í einka
tímum í rúmt ár og hóf svo nám
við Konservatoríið og hafði
hann sem aðalkennara þar í 6
ár. Áður hafði ég verið hér I
Tónlistarskólanum hjá Einari
Vigfússyni og lék svo eitt ár í
Sinfóníuhljómsveitinni.
— Og þú laukst prófi sl. vor, er
það ekki? Og hélzt hljómleika í
Kaupmannahöfn, sem orð fór af ?
— Já, ég var í einleikaradeild-
inni í skólanum í eitt ár og lék
svo á þessum tónleikum. Ég. kaus
að hafa það þannig, þvi að það er
dýrt að efna til tónleika, og
þessir voru á vegum skólans.
Það gekk ágætlega.
Gunnar Kvaran hefur undan-
farin 3 ár verið aðstoðarkenn-
ari Blöndals Bengtsons í Tón-
listarskólanum, og þykir það
mikil upphefð, en venjan er að
nemendur fái tvær stundir á
viku hjá aðalkennara sínum.
Kennir aðalkennarinn þá ann-
an tímann, en aðstoðarmað-
ur hans hinn. Gunnar er auð-
heyrilega mjög hrifinn af
Blöndal Bengtson, segir það
mjög örvandi að vinna með slík-
um msuini, sem sé stórmenni á
sínu sviði. Mundirðu telja hann
bezta sellóleikara sem uppi er?
spyrjum við.
— Ég tel hann einn af 10
beztu sellóleikurum i heimi. Það
er ekki hægt að bera þessi
stórmenni saman. Þau hafa öll
eitthvað sérstakt til brunns að
bera. Og það er ekiki rétt að bera
þá saman. Annars hitti ég afa
minn í listrænum skilningi
í haust, bætir Gunnar við kím
inn. Og er við spyrjum hvað
hann eigi við með því, útskýr-
ir hann: —- Það er Gregor Piati-
goski. Blöndal Bengtson var hjá
honum í Bandarikjunum í 3 ár
og hann tel ég föður minn í list
inni, svo hinn hlýtur að vera afi
minn. Piatigoski kom til Kaup-
'mannahafnar í september til að
hafa námske'ið mieð ungum selló-
leikuirum á Norðu.rlöndum. Þar
var samankomið fölk frá Dan-
mörku, Noregi, Svíiþjóð og ís-
landi. Mjög erfitt er
að konna hverjum og
einum í stórum hópi á að-
eins hálfum mánuði. En hann
hafði alveg sérstaka hæfi-
leika til að setja sig inn í vanda
mál hvers um sig. Hann er geysi
legur mannþekkjari. Hann kall-
aði mig prófessorinn, a-f þvi ég
var sífellt að spyrja um allt
milli himins og jarðar. Og það
líkaði honum vel. En að sjálf-
sögðu hafði hann mikið út á
leik minn að setja og ég lærði
fe.ikiilega rnikið á því. Piati-
goski hefur leikið mikið
með Heifetz og Rubinstein og
þeir hafa saman sérstakan
skóla, þar sem hann kenn-
ir núna.
Gunnar sagði okkur hvað
hann ætlaði að leika á tónleik-
unum hér. Hann byrjar á fal-
legri sónötu eftir Schubert, sem
nefnist Arpeggione eftir hljóð-
færinu sem hún er samin fyrir.
Það er mitt á milli guitars og
sellós og hafði fimm strengi.
Einn þeirra var hærri en er á
sellóinu og liggur verkið víða
mjög hátt á sellói og er því mjög
erfitt. Þá leikur hann einleiks-
svitu nr. 1 eftir Johann Sebast-
ian Bach, sem er sú stytzta af
svítunum. Til að fá meiri til-
breytni, leikur Halldór Haralds
son eina Chopin-sónötu ef.tir hlé
og síðast er á efnisskránni fal-
legt verk eftir Benjamín Britt-
en. Það hefur þann kost að vera
svo gamansamt, segir Gunnar.
því það er eitthvað það bezta
sem hægt er að færa fólki. Það
eru svo miklu færri humoristar
en þunglyndir menn í ver-
öldinni.
— Nú er oft sagt að svo fá
verk séu skrifuð fyrir selló?
— Það er ekki allis kostar rétt,
því .ednkum nú á 20. öldinni harfa
ógirynni af venkum verið sam-
in fyrir þetta hljóðfæri. Á dög-
um Mozarts og Beethovens var
selló mikið notað sem undirleiks
hljóðfæri, En smám saman fóru
menn að leggja eyrun við því og
fram komu snillinear. Og nú má
segja að sellóið sé orðið eins vin
sælt einleikshljóðfæri og fiðlan.
Nú á 20. öldinni hafa mörg fræg
tónskáld samið verk fyrir það,
t.d. Benjamín Britten, William
Waltman, Hindemith, Honeg-
er og Milhaus.
— Hvað hyggstu nú fyrir. Ætl-
arðu að halda áfram að kenna?
— Já, það er draumur minn að
geta lifað aí því að kenna og
vera einleikari, eins og ég hefi
gert að undanförnu. Það er
vandasamt að vera kennari, því
hann má aldrei gleyma því að
hans hlutverk er að hjálpa nem
andanum til að vera sjálfstæð-
ur og hlúa að persónu-
leika hans. Einkum hlýtur það
að vera erfitt fyrir þessi mikil-
menni, því þau móta svo nem-
andann. Þetta liig.gur þó á va’di
hvers nemanda, því ungur leit-
andi listamaður einangrar sig
ekki frá miklum listamanni af
ótta við að verða fyrir of mikl-
um áhrifum, heldur leitar hann
fanga og hirðir það sem hann
getur notað. Síðan reynir hann
að tileinka sér það og gera það
persónulegt. Það er að vera
frumlegur. Að not*. og nýta allt
á sinn persónulega hátt,
það hafa menn eins og Picasso
og Stravinsky gert?
— Og hér kannski Halldór
Laxness?
— Já, einmitt. Og nú langar mig
til að nota næstu tvö ár að
minnsta kosti til að reyna að
finna sjái'fan m,ig. Vinna úr því,
sem ég hefi safnað að mér. Ég
held að mikilvægast sé fyrir
mig að vinnia úr þeim efniviði,
sem ég hefi verið að draga að
mér. Nú, og svo stendur svo á,
að ég var að eignast son fyrir
tveimur mánuðum. Og þar sem
kona mín er óperusöngkona við
Konungiega leikhúsið, höfum
við orðið að skipta með okkur
verkum. En eins og ég sagði við
Franiliald á bls. 20
Guðlaugur Gíslason:
Nytsamir sakleysingjar
Þegar áróðursvél alþjóða-
kommúnista gaf þau fyrirmæli á
fjórða tug aldarinnar, að þar
sem það þætti betur henta,
skyldu kommúnistaflokkarnir að
nafninu til lagðir niður, en þess
í stað stofnaðir flokkar með
meira borgaralegum nöfnum og
að nafninu til lýðræðislegri
stefnuskrá, gripu íslenzkir
kommúnistar þessu fegins hendi.
Kommúnistaflokkur íslands
var lagður niður, en í hans stað
stofnaður nýr flokkur af sömu
aðilum undir nafninu Sameining
arflokkur alþýðu, sósíalista-
flokkurinn.
Ráðsmenn kommúnistaflokks-
ins gamla vissu að ómenguð
stefna þeirra hafði lítinn hljóm-
grunn meðal íslenzku þjóðarinn
ar. Flokkurinn gat aldrei orðið
annað en fámennur hópur harð
snúinna öfgamanna, sem ekkert
fóru leynt með, að þeir stefndu
hér á landi að samskonar þjóð-
skipulagi og komið hafði verið
á í Sovétríkjunum og þeir túlk-
uðu sem alræði öreiganna.
Sama og hér átti sér stað gerð
ist einnig hjá mörgum öðrum
þjóðum. Kommúnistaflokkarnir
voru lagðir niður, en í þess stað
stofnað til flokka og samtaka
mieð margs komar nöfmum og dul
búnum stefnuskrám.
Það verður að játa og þýðir
ekkert að vera blekkja sig á
því að þetta herbragð kommún-
ista tóksit mun betur en jafnvel
ráðamennirnir í Moskvu höfðu
gert ráð fyrir.
Margir ágætir menn, bæði hér
á landi og annans staðar létu
blekkjast og gengu til liðs við
hin nýju samtök kommúnista og
gáfu þeim þar með þjóðlegri blæ
og vaxtarskilyrði umfram það,
sem einhliða boðun á stefnu
kommúnista hafði áður haft.
Hinir raunverulegu kommún-
istar, sem ávallt stjórna þessum
samtökum á bak við tjöldin
gerðu sér far um að hossa þess-
um mönnum og veita þeim margs
konar trúnað til að gera þá
meira áberandi í þjóðlífinu, en
fyrirlitu þá undir niðri og töldu
nauðsynlegt að veita þeim mátu
lega háðung öðru hvoru svo að
þeir yrðu ekki of sterkir og úr
herbúðum kommúnista er komin
nafngift þessara manna, nytsam
ir sakleysingjar.
Mest áberandi nafnið úr hópi
þeirra manna, sem ánetjazt hafa
kommúnistum hin síðustu ár er
núverandi félagsmálaráðherra
Hannibal Valdimarsson. Allir
vita að Hannibal er vel gefinn
hugsjónamaður og margt til lista
lagt, en hann var á tímabili
haldinn þeirri barnatrú, að hon
um myndi takast að ná yfirtök-
unum í félagi og samstarfi við
kommúnista. Þessar tilraunir
hans stóðu I 12 ár, eða nákvæm-
lega jafn lengi og kommúnistar
töldu sér hag í að láta hann
veita Alþýðubandalaginu for-
ystu en gerðu honum þá óvært
þar og sýndu bæði Hannibal
Valdimarsson og Björn Jónsson
þann manndóm af sér þá, að
segja sig opinberlega úr þessum
samtökum, þó að glorían hyrfi
mikið af þeim, er þeir ánetjuð-
ust kommúnistum enn á ný í
samstarfi sínu við þá i núver-
andi ríkisstjórn.
HVKR.HR eru
TRtJNAÐARMENN
KOMMÚNISTA Á fSLANDI?
Það fer ekki hjá því, að
Hannibal Valdimarsson sé
manna dómbærastur um hverjir
séu trúnaðarmenn kommúnista
hér á landi vegna hins langa og
nána samstarfs við þá.
I útvarpsræðu sem hann flutti
við eldhúsdagsumræðurnar á
Alþingi hinn 28. apríl 1970 lýsti
hann því vel. Eftir að hann hef-
ur gert grein fyrir hverjir séu
hinir raunverulegu stjórnendur
Alþýðusambandsins eins og það
er nú í dag, segir hann orðrétt:
„En hver skyldi samt láta sér
detta í hug, að þar sem þessir
herrar hafa valið sér pólitískt
húsaskjöl, sé lýðræðislegur jafn
aðarmannaflokkur á ferðinni.
Ég held að þeir verði fáir. En
það er hinis vegar sagt, að þeg-
ar bréf eru rituð á enska tungu
I austurveg, og þar dregið sér-
Guðlaugur Gíslason.
staklega fram til sannindamerk-
is um, að Alþýðubandalagið
nýja sé hinn eini sanni og rétti
kommúnistaflokkur á íslandi, að
hjá því gegni Mr. Olgeirsson,
Mr. Bjarnason og Mr. Jósefsson,
trúnaðarstörfum austur á við.
þarf ekki að fela þá. Já gott er
að hafa tungur tvær og tala sitt
með hvorri, en hversu traust-
vekjandi það er, það er svo allt
annað mál“.
Þetta er umsögn Hannibals
Valdimarssonar um það hverjir
séu trúnaðarmenn kommúnista
hér á landi og hverjir stjórni
Alþýðubandalaginu og þarf vist
ekki að fara í grafgötur með við
hverja er átt, þótt aðeins séu
nefnd föðurnöfn viðkomandi að-
ila.
SAMTÖK VESTRÆNNA
MÓÐA
Það varð kommúnistum um all
an heim mikið áfall, þegar vest-
rænar þjóðir sáu sig tilneyddar
til að stofna með sér varnar-
bandalag, er Sovétríkin höfðu
gert hvert landið á fætur öðru
í Evrópu að leppríki sínu og
héldu þeim í járnklóm i skjóli
hervalds. Sérstakt áfall varð
það fyrir kommúnista hér á
landi að lýðræðisflokkarnir
skyldu sameiginlega standa að
inngöngu íslands í þetta vamar
bandalag.
En koma varnarliðsins hingað
til iands frá einu Nato-ríkjanna
varð þeim hinsvegar kærkomið
áróðursefni og nú komu hinir
„nytsömu sakleysingjar" innan
vébanda þeirra sér sérstaklega
vel.
Það er eftirtektarvert, að
frammámenn hinna svokölluðu
hernámsandstæðinga eru ekki
þeir, sem Hann'bal Valdimar®-
son tilgreindi, sem umboðsmenn
kommúnista í „austurvegi", þó
allir viti að þeir standa á bak
við þessi samtök. Slíkt væri of
áberandi. Heldur er þar að
finna innan um og samanvið
menn og konur, sem enginn væn
ir um að ekki vilji þjóð sinni
vel, en flestir sjá, að hafa látið
blekkjast af áróðri kommúnista
og ganga að þessu leyti erinda
þeirra af hreinni fávizku.
Sorglegasta dæmið um hvað
kommúnistum hefur tekizt vel
upp blekkingin í sambandi víð
varnarliðið, er þegar góðkunnir
borgarar þessa lands hafa kom-
ið hingað til Reykjavíkur labb-
andi sunnan úr Keflavik göhigiu
móðir og aðframkomnir í þeirrl
sælu trú að þeir væru að vinna
þjóð sinni gagn með þessu röltl
Franihald á bls. 20