Morgunblaðið - 25.03.1972, Blaðsíða 16

1(5 MORGQNBLAÐEÐ, LAUGARDAGUR 25. MARZ 1972
tttgefandi hf. Árvekuc Rðylfljavík
Fram'kvaamdastjóri Haral'dur Sveinsson
■Riitstjórar Mattihías Johannesson,
Eyjólifur Konráð Jórisson.
Aðstoðarritstjóri Styrmir Gunnarss'on.
Ritstjórnarfulltrúi Rorbjönn Guðmundsson
Fréttastjóri Björn Jóíhannsson
Auglýsirvgastjöri Ámi Garðar Kristinsson
Ritstjórn og afgrelðsla Aðalstrærti 6, sími 10-100.
Augi'ýsingar Aðalstreeti 6, sfmi 22-4-80
Ás'kriftargjald 225,00 kr á 'mániuði innanlands
I laiusasöifu 15,00 ikr eirvtakið
CRöðugar og verulegar verð-
^ hækkanir undanfarnar
vikur hljóta að valda vax-
ándi áhyggjum. Ef svo held-
ur fram sem horfir, verður
óðaverðbólgan orðin óstöðv-
andi, þegar kemur fram á
sumar. Frá áramótum hefur
orðið allt að 36% verðhækk-
un á búvöru, þ.e. daglegum
neyzluvörum alls almennings.
Að sumu leyti stafar búvöru-
hækkunin af því, að ríkis-
stjórnin ákvað að lækka veru-
lega niðurgreiðslur búvöru,
þrátt fyrir 50% hækkun á
heildar útgj öldum fj árlaga.
Að öðru leyti má rekja rætur
þessarar miklu búvöruhækk-
unar til kjarasamninganna í
desember, en bændum ber
lögum samkvæmt svipuð
kjarabót. Búvöruhækkunin
ein frá áramótum hefði orð-
ið launþegum og þá sérstak-
lega láglaunafólki þung í
skauti, sérstaklega vegna
þess, að þessi hækkun hefur
ekki enn komið fram í kaup-
gjaldsvísitölu vegna vísitölu-
fals ríkisstjórnarinnar.
En auk búvöruhækkunar-
innar hafa fjölmargar aðrar
neyzluvörur og þjónusta
hækkað á undanförnum vik-
um. Óþarft er að rekja mörg
dæmi þess. Húsmæðurnar,
sem að jafnaði annast inn-
kaup á matvörum og öðrum
nauðsynjum til heimilisins,
þekkja þetta vel. Innfluttar
matvörur hafa hækkað, bæði
vegna verðhækkana erlendis,
vegna sílækkandi gengis ís-
lenzku krónunnar og vegna
kostnaðarhækkana innan-
lands. Margvísleg opinber
þjónusta hefur hækkað og á
eftir að hækka. Þessi verð-
lagsþróun er mjög ískyggi-
leg. Verði ekki gerðar raun-
hæfar ráðstafanir til þess að
hafa hemil á henni, boðar það
illt eitt. Á miðju sumri á al-
menningur von á miklum
skattahækkunum, sem munu
reýnast mörgum skattgreið-
endum býsna þungar í skauti.
Þær verðhækkanir, sem
þegar hafa orðið frá því að
kjarasamningar voru gerðir í
desember sl., hafa tvímæla-
laust leitt til mjög verulegrar
kjaraskerðingar hjá launþeg-
um og ljóst er, að sú launa-
hækkun, sem þeir fengu út-
borgaða í desember hefur
verið étin upp með vísitölu-
falsi og verðhækkun og raun-
ar miklu meira en það.
Vinstri stjórnin virtist hafa
það eitt markmið í janúar-
mánuði að fresta ákvörðun
um verðlagsmál fram yfir 1.
febrúar sl. til þess að koma
í veg fyrir, að verðhækkanir
kæmu fram í kaupgjaldsvísi-
tölu 1. marz sl., en síðan hef-
ur öllu verið sleppt lausu.
Einhvern tíma hefði Alþýðu-
samband íslands og verka-
lýðsfélögin látið heyra til sín
af minna tilefni heldur en
þessu,
Auk þess, sem verðlags-
hækkanir hafa þegar skert
lífskjör almennings og skatta-
hækkanir munu gera það enn
frekar, þegar líður á árið,
hefur þessi ískyggilega þróun
alvarlegar afleiðingar í för
með sér fyrir hag atvinnu-
fyrirtækjanna, stöðu þjóðar-
þúsins út á við og fjármál
hins opinbera, ríkis og sveit-
arfélaga. Stöðugar kostnaðar-
hækkanir hjá atvinnurekstr-
inum vegna verðlagshækkana
og kaupgjaldshækkana munu
verða til þess, að enn verður
knúið á um nýjar verðlags-
hækkanir til þess að standa
undir vaxandi tilkostnaði.
Smátt og smátt byrjar þessi
víxlverkun að grafa undan
stöðu útflutningsfyrirtækj-
anna og samkeppnisaðstöðu
iðnaðarins heima fyrir og er-
lendis. Verði ekki enn frek-
ari verðlagshækkanir á ís-
lenzkum sjávarafurðum á
næstu mánuðum erlendis, er
vá fyrir dyrum í fiskvinnsl-
unni, þegar líða tekur á árið.
Hin mikla þensla í efnahags-
lífinu og mikil peningavelta
mun einnig leiða til vaxandi
innflutnings og stóraukinis
þrýstings á gjaldeyrisvara-
sjóðinn. Er ekki ólíklegt, að
þess fari að sjást merki inn-
an tíðar, að gjaldeyrisvara-
sjóðurinn minnki fremur en
að hann haldi áfram að auk-
ast. Áhrif þessarar þróunar á
ríkisfj ármálin verða mjög
neikvæð og er þó ekki á það
bætandi, þar sem ríkissjóður
er nú í mikilli skuld við
Seðlabankann.
Vinstri stjórnin lýsti því
yfir við valdatöku sína í sum-
ar, að hún mundi sjá til þess,
að kaupmáttur launamanna
ykist um 20% á tveimur ár-
um. Þetta ætti út af fyrir sig
ekki að vera erfitt, en þó
ber ekki á öðru en að
hún mun svíkja það. Vinstri
stjórnin lofaði því einnig að
halda verðlagsþróuninni inn-
an þeirra marka, sem verð-
lagshækkanir væru í nálæg-
um löndum. Þetta loforð er
þegar rokið út í veður og
vind. Engin merki eru sjáan-
leg þess efnis, að vinstri
stjórnin ætli að taka í taum-
ana. Hins vegar sýnir önnur
stórhækkun á verði áfengis
og tóbaks á nokkrum mánuð-
um, að örvænting er að grípa
um sig hjá fjármálaráðherr-
anum. Ekki er heldur ólík-
legt, að hann hafi áhyggjur
af yfirdrætti sínum hjá
Seðlabankanum. En þótt öll-
um sé ljóst hvert stefnir, sit-
ur vinstri stjórnin aðgerðar-
laus. Og ekki er við öðru að
búast, þegar vitað er, að ein-
stakir ráðherrar eru hættir
að mælast við.
HVAÐ ÆTLARÐU LENGI AÐ
SITJA MEÐ HENDUR í
SKAUTI, ÓLAFUR?
Þáttaskil í málum
*
Norður-Irlands
EFTIR MARGRÉTI B.IARNASON
ÞÁ er að þvi komið, sem lengi hef-
ur verið vænzt, að brezka stjómin
svipti heimaþingið á N-Iplandi la.ga-
og framlkivæimdavaldi um stundarsak
ir og iaki stjórn landsins í eigin hend
ur. Hafa þannig orðið þáttaskil í
málum N-Irlands en spurnin.giln er,
hvort næisti þátftur verður friðisaim-
legri en sá síða.sti, h.vort hlutaðeig-
andi aðilar hafa fengið nóg af deil-
um oig hryðj.uverkum og fallast á
málamiðlun eða tnvort þeir standa
■við fyrri yfi.rlýsiingar sínar um að
berjast till úrslíta.
Brezka stjórnin hefur sætf mik-
illi gagnrýni fyrir aðlgerðarleysi í
málum N-Irlands. En með nokikrum
sanni má segja, að henni hafi ver-
ið vorkiunin, því fátt, ef noikfcuð, hef-
ur bemt til þess, að tillögum til mála-
miðiiunar yrði jáfcvætt tefcið. Innan
stjórnarinnar hefur rákt ágreiningur
um hvað gera skyldi og er vafasamt,
að hún hefði láitið til skarar skríða
nú, ef hryðj'uverkastarfsemi Irska
lýðveldishersins hefði efcki gen.gið
jafn lamgft og raun bar vitni síðustu
vifcurnar -— ag hættan á gagnað-
gerðum mótimælenda farið að sama
sfcapi vaxandi.
Sú ráðstöfun brezfcu stjórnarinn-
ar að svipta Stormont-þingið völd-
um, þó ekki sé nema i eitt ár, á
sennilega eftir að vekja reiði mót-
mælenda. Er ekfci ólifcleg't, að þeir
líti svo á, að hún hafi svifcið þá með
því að gefast upp fyrir hryðjuverk-
um IRA -— því það hefur verið eitt
meginatriðið i afstöðu stjórnar Bri-
ans Faulfcners, að láta eklki undan
oflbelidi, heidur láta hart mseta hörðiu.
Lífclega liitur Irsfci lýðvelðishermn
einnig s.vo á, að hann hafi neyft
brezkiu stjórmina til aðgerða, en vafa
m'ál er, að forystulið ha.ns verði þar
ifyrir fúsara tii friðar.
Þegar firá þv.í var sfcýrt í brezk-
um blöðum fyrir rúrwum mámuði, að
í vændium væru tilllögur frá breztou
stjóminmi til málami'ðlunar, sögðu
ýmsir forysfiuimenn. kaþðlsfcra að þær
væru viisbending um vamarafstöðu
Stormont-stjómarinnar og Breta oig
nú væri um að gera að láita kné
fylgja kviði, hætta ekiki baráttunni
fyrr en sigur væri unninn, Stormomt-
þinigið endanile.ga leyst upp oig land-
ið allt sameinað umdir eina stjóm.
Vissul'ega má til sanns vegar færa,
að þessar ráðstafanir brezfciu stjórn-
arinnar feli í sér viðurfcenningu á
því, að það stjórnarfyriifcomulag,
sem Bretar settu N-Irlandi með sfcipt
ingu landsins árið 1921, hafi efcki
staðizt. Það hefur nú veri'ð vi’ð lýði
í hálfa öld og hafa Bretar tiltölu-
lega lírt.il afskipti haft af stjórnmála-
lífiniu í Ulster. I skjóM þess afskipta-
leysis hefiur meirihiliutanum, undir
stjórn sambandssinna, tekizt að
halda níðri kaþólska minnihlutanum
og bei'ta hann misrétti, sem hefði
aldrei liðizt i Englandi sjálfu. Við
þessar aðstæður hafa eldar óánæigj-
unnar nærzt, unz þeir urðu að báli,
sem enginm fékk við ráðið.
Skipting írlamds á sinum tíma var
neyðarúrræði Breta, er ljóst varð,
að brezk- ag skioZkættaðir mótmæl-
endmr í landinu vildu ekfci við það
una, að landlið flengi heimastjórn i
heild oig þeir yrðu að lúta yfirráð-
um kaþódsfcra íra. Mikið og lengi
hafði verið barizt fyrir heimasfjórn
fyrir Irland, meðal annars var
Gladstone ötull talsmaður heima-
stjórnar og einn af fyrstu meiri háitt-
ar stjórmmiállamönn.um brezfcum, sem
gerðu sér grein fyrir styrfcleika og
dýpt þjóðerniskenndar Ira. Þá risu
upp samtöfc Orangista á Irlandi og
með aðstoð íhaldssamra afla á Eng-
landi tófeist þeim að hindra fram-
gang málsins. Er sagt, að Gladstone
hafi tekið mjög nœrri sér ósigur í
þessu máli enda þá orðinn aldur-
hiniginn og heWsutæpur.
Sfcömmu áður en heimsstyrjöldin
fyrri hófst, voru Bretar aítur á móti
reiðubúnir að veita Irum heima-
stjórn, en aifltur sitrandaði máilið á
andstöðu mótmælenda oig miunaði þá
litltu að til borgarastyrjaldar kæmi.
HeimsstyrjÖMin kom í veg fyrir
hana — og frekari framtavæmdir í
málimu — en átökin héldiu áfram
jafnskjótt og hemni var lofcið. Fór
svo, að Bretar treystu sér ekiki til
að veita landinu hei'mastjórn gegn
vilja mótmællenda og gripu til þess
ráðs að skipta landinu. Þeir gerðu
það híns vegar með þeim hætti, að
innan stjórnarsvæðis mótmælenda
varð þriðjiunigur ibúanna kaþólskrar
trúar og andvitour skiptingunni. Imn-
an áhrifa.svæði’s kaþólsifcm — nú
írska lýðveMisins, Eire, varð einnig
eftír talsverður fjöldí móitimæienda,
— þeir eru nú eitthvað á annað
hundrað þúsund — en þótt þeir hafi
haflt yfir ýimsu að tavarta varðandli
sambúðina í þessu harðkaþólsfca
rílki, hefur hlutsfcipti þeirra ékfci ver-
ið sambærMegf vi'ð hlutskipti himna
kaþóllsfciu í Ulster.
Á hinn bógim.n heflu.r tiliviist mót-
mælenda á Mandi í sjiáMu sér átt
þátt í þvi, að stjórnin í Du.blin hef-
ur orðið að fara með gát varðandi
deilurnar á N-írlandi. Þar kemiur
Jíka til hve háðir Irar enu viðskipt-
um við Breta, þei'r mega varla við
frekari efnahagssfcerðingu vegna
þessara deilna en orðin er með hinni
mifclu tatomörtaun á ferðamanna-
straumi tiil landsins.
Sennilega bindiur meirihiluti íbúa
N-Irland.s miiklar vonir við ihlubu.n
brezkiu stjómarinnar, fólfcið er löng.u
orðið þreytt á því að lifa í stöð-
ugri Mfshættu, eiga spremgingu yf-
irvofiamdi við hvert fótmál. Þeirri
skoðun hefur óðurn vaxið flylgi, að
Stormiont-stjórnin geti ekfci unmið
buig á starfsemi Irsfca lýðveldishers-
ins. Þær i'áðstafanir hemnar að fang-
elsa hundriuð mamna, sem grunað-
ir eru urn stuðnimg við IRA — án
réttarihaldia — hafa einunigis aufcið
á blóðsútheHlinigarnar og spremgjur
IRA verða öflugri og afdnifaríkari
með hverjum degi.
Mótrmælagamga 50.000 mótmælenda
í Belfast fyrir sfcömimu sýndi á hinm
bóginn, að í þeirra fylkingum eru
margir reiðubúnir til bardaga. Van-
guard-ifyLking Williams Craiigs hefur
lömgu lýst siig viðtoúna vo'pnaðri bar-
áttu fiyrir frjiálsu Ulster, ef reynt
verði að hrófla við stöðu Stormont
og séra Ian Paisley er reiðubúinn
til að tafca höndum saman við Oi'ai.g,
ef nauðsyn krefur.
Ef tiil viM verður bein stjórn
Breta á N-trlandi till þess að tooma
í veg fyrir bongarastyrjöld, — en
Edward Heatlh venður áreiðamlega
etoki öflundisverðuir af því hlu'tverki
sem hann hefiuT tekið að sér.