Morgunblaðið - 01.07.1972, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, UAUGARDAGUR 1. JÚLÍ 1972
Lennart
Peter
Amie Lise
Birgit
VValter
TannlæknaþiogiO:
íslendingar 30 árum
á eftir tímanum
— í muirn- og tannverndarmálum
ÞIN& Skaridinaviskii tannlækna-
félagsins stendur nú yfir í
Reykjavík, en því lýkur í kvöld.
Þetta ar 36. þing samtakanna, en
þau voru stofnuð árið 1866. Þing
þessi eru haldin að jafnaði þriðja
hvert ár í einhverju hinna fimni
Norðurlanda tii skiptis. ísienzkir
tannlæknar sjá nú i fyrsta skipti
urn mót þetta.
Við lituim við í Háskóla tslands
í g*r, þar sem þingið var að
störfluim. Á t-veimiur stöðum í há-
Skðftabygginguinini s jálf ri voru
hiaWnir fyrirlestrar, og imenn
nápuðu á miili eftir því siem
á/hiuiginm fyriir efmunum sagði ti-1
utn. Við tókum tali forseta ráð-
steflímmniar, Geir P. Tómasson.
Geir sagði, að tillgangur félags-
iints væri að vinna að auikmu sam-
starfi félaga og félagasamtaíka á
Norðurlöndunium. Á þimgiinu
■væru haldnir fyrirlesfcrar um
þróunina í málefnum sem vörð-
uðu tanmiækniingar. Bæði væru
þaö miáil af félagslegum toga
spuniniin, sivo sem tannverndar-
tniáil, og svo einnig þau mál sem
vörðuðu faglegu hliðina svo sem
það nýjasta í tæfkniþróunimni.
— Það mál, sem okkur ts-
Dendingunium fiimnst áhuigaiverð-
ast að fylgjast með er þróunin
i hinni félagslegu uppbyggingu
irnunin- og tannheilsugæzil'U i sam-
tantgi við alrmemna heiisuvemd.
Við emuim í þeim efnum aflit að
30 ánum á eftir hinum Norður-
iandaþjóðmmuim. Mál þessi hafa
hér verið algjörlega vanrælkit,
með þeinri undantekningu einni,
að inú er kominn vísir að upp-
byggingu skölaitanimlækninga hér
í R/eykjavíik.
CXkikar stefna er hims vegar sú,
að tíl að byrja með sfkúli sikipu-
taggja efltirilit með 'bamnuim barna
á aldrimum 6 til 13 ára á felags-
tegum grumdveiili. Síðem yrði far-
ið út í að hafa efltirilit með böm-
um 2—6 ára, og loks myndum
við reyna að flæra aidurstak-
martkið upp í 17 ára. Þetota verð-
ur ailtt að flá eðlill'egan þróunar-
tíma, þannig að við gebum lært
af hverju skrefi um sig.
Þá tókum við tali Sten Arn-
ell frá Svíþjóð. Þar í landi er öfl
ug tannverndarstarfsemi rekin á
vegum félagsskapar sem nefnist
„Svemska Tannvernet". Félagar
í þessum samtökum eru flietsitir
tannlœknar, en þó eru ýmsir
menn úr öðrum stéttum, svo sem
kennarar og lækmar, félagar. Við
spurðum Arnel'l um aðdraigand-
ann að stofnun þessa fléiagisskap
ar og um starfsemi hans.
— Það var ekki fyrr en í seinni
heimsstyrjöidinni, og lá næstu ár
um eftir hana, að menn fóru að
setja tammskemmdir í beint sam-
heingi við mataræði ag annað í
dagllegum venjum manna. Á
striðstímunum voru ýmisar vör-
ur skammtaðar, svo sem sykur,
og leiddi það af sér stórlega
minnkun tannskemmda. Menn
fóru svo að rannsaka þetta, eða
öllu heldur að veita því smátt og
smátt eftirtekt.
Árið 1950 stofnuðu tannlækn-
ar í Svíþjóð >svo með sér þenn-
an flélagsiskap, sem skyldi beita
sér fyrir au'kinni munn- og tann
vernd. Skilningur fyrir þessu
máli var í fyrstu afar taikmark-
aður, en iglæddist þó smátt og
smátt. Þremur árum seinna lágu
svo fyrir niðurstöður úr rann-
sókn, sem gerð var á vegum heil
brigðiisráðuneytísm's, sem sýndu
það svart á hvítu að tannlæknar
höfðu á réttu að standa.
Nú hefur þessurn félagsiskap
vaxið mjög fiskur um hrygg, og
lausttega áætlað eru félagar í hon
um á mittli 3 og 4 þúsund manns,
bæði tannlæ'knar og aðrir.
— Jú, það eru ailir félagat
meira og minna virkir. Hinn al-
men'ni tannlæknir við sjúklinga
sína, ekki sízt þeir sem flá í stól-
inn titt sín áhrifamikla rnenn úr
þjöðfélaginu, svo sem þingmenn
eða rtáðherra. Kennarinn við
nemendur sína og sikólayfirvöld,
og svo mætti ttengi telja.
Það hafa veirið gerðar herferð-
ir út uim landsbyggðma með alils
kyns upplýsinga- og auglýsinga-
starfsemi, og nú er óhætt að
flutíyrða, að árangur heftur náðst,
þvi taninskemmdir fara mjög
minnkandi í landinu.
Þá hittum við að máli Lenmart
Winström, tannlæknii frá Sví-
þjóð. Við lei/t’uðum álits hans á
því hvaða tiigangi þing sem
þetta þjónaði.
— Það þjónar vissulega mikil-
vægum tiligamgi. Hér eru ræddar
allar helztu nýjungar í tarrn-
læknimgum og hér miðla menn
þeirri þekkingu og reynsttu, sem
þeir hafa öðlazt á liðnum árum.
Ég tel þetta mjög mikilvægt
fyrir hinn almenna tannlækni,
þar sem hann kynnist hér einnig
nýjungium í tannlæknisfræðum
og í tækni.
— Nei, við höfum ekki rætt
hér þerman sánsaukalausa bor,
sem þeir í Ameríku segjast hafa
fundið upp, enda er hann svo til
nýkominn fram og er ekki enn
kominn á markaðinn.
Peter B. Nielsen hefur verið
starfandi tannilæknir í 5 ár i
Kaupmannahöfn. Hann sagðist
eimkum hafa komið á þetta þing
til þess að heimsækja Isiand og
jaflnframt til að hiitta koliega
sína af öltum Norðurlöndunum.
— Nei, það er ósköp takmark-
að gagn sem ég hef haft af
þessu þingi. I Kaupmannahöfn
höldum við árlega ráðsbefnu fyr-
ir tannlækna og er þangað boðið
ölium helztu forkóifum innaun
stéttarinnar af Norðurlöndnm.
Það má þyi segja, að maður
haifi ekki kynnzt neinum nýjung-
um á þessu þingi, þar sem hér
er fjailað um nokkurn veginn
sömu viðfangsefnii og gert var
á ráðstefnuninii i Kaupmanna-
höfn í janúar sl.
Waiter Quaie er formaður
norska tannlæknafélagsins. Að-
spurður sagðist hann vera mjög
ánægður með þetta þing. Sagð-
iist hann telja skoðanaskipti sem
þessi eiimkar nauðsynleg, altéint
væri það fyrir eldri tannlækna.
— Það má lttikja þessu við bil-
stjóra, sem hefur haft ökuskír-
teini i fjölda ára og aldrei
au'kið þekkingu sina í
umferðarmálum. Við verðum að
reyna að verjast slílkri sitöðnuin,
ella væri hætt að við lentum fljót
laga í „árekstrum".
Hér á þessu þinigi fáum við
tækifæri til að fylgjast með öll-
um nýj ungum, enda ekíki vain-
þörf á að hafla augun opin þar
sem þróunin er svo ör sem í þess
ari fræðigrein.
Annars er eitt helzta áhuga-
mál okkar eldri taninJlætenanina
það, að komið verðí á flót sam-
norrænum dkóia, eins konar end-
urhæfimgarstöð, þar sam tamn-
lækrnar gætu aukið við þekík-
inigu sína eftir að skólagöngu
lýkur.
Tvær umgar stúlkur voru á
gan.ginum, og voru sízt þesslegar
að vera tánnlætemar. Þegar við
hims vegar sáum merkispjöld
þeirra, gáfum við otekur á tal við
þær. Þær kváðust heita Anme-
Lisa Salomonsen og Birgit Veien
Nielsen, og vera sbarfamdi barma-
tanindækinar í Danmörteu. Þær
söigðust einkum hafla komið hinig
að til þess að kynnast landiimu,
auk þess, sem önnuir þeirra,
Anne-Lise, ætti hér skyidmenni.
Þær kváðust þó hafa haft mofclk-
urt g>agn af því að sækja ráðstefn
Framhald á bls. 23.
ÓIi Bieltvedt, formaður tannverndarsýningarinnar i Ámagarði, Sten Arnell og Geir P. Tómas-
son.
Spassky
Nú er að hefjast i Reykja-
vílk einvígi. þeirra Spasskys
og Fischers um heimsmeistara
titilinn í skák. Mjög mikið
hefur verið ritað og rætt um
einvigið, og virðast flest-
ir álíta Fischer líklegri sig-
urvegara. Undirritaður er í
hópi þeirra, sem telja Fisch-
er sigurstranglegan, en til að
sannfæra lesendur um, að
Spassky verði ekki auðunn-
inn, birtast hér tvær snjall-
ar skákir. Fyrri skákin er frá
skáttcþingi Sovétríkjanna
Bronstein
1960, en sú síðari frá skák-
móti í Hollandi 1970.
Hvítt: Spassky
Svart: Bronstein
KÓNGSBRAG®
1. e4 e5 2. f4 (Ekki er lík-
legt, að Spassky beiti þess-
ari byrjun í einviginu við
Fischer, þótt færi gefist.) 2.
— exf4 3. Rf3 d5 4. exd5
Bd6 5. Rc3 Re7 (Svartur vill
eiga möguleika á að valda
peðið á f4 með Rg6. önnur
leið er 5. — Rf6 6. Bb5+ Bd7
7. De2-j- De7 8. Dxe7-f- Kxe7
9. Bc4, en slíkt hefði ein-
hvem tíma þótt litilfjör-
legt Kóngsbragð.) 6 d4 0-0 7.
Bd3 Rd7 8. 0-0 h6 (Spassky
áleit, að betra hefði verið að
leika 8. — Rf6 9. Re5 Rexd5
10. Rxd5 Rxd5 11. Dh5 g6
12. Dh6 Df6 o.s.frv.) 9. Re4
Rxd5 10. c4 Re3 11. Bxe3 fxe3
12. c5 Be7 (Betra en 12. —
Bf4 13. g3 Bg5 14. Rfxg5
hxg5 15. Dh5 með vinnandi
sókn.) 13. Bc2 He8 14. Dd3
e2 15. Rd6!! (Hvítur leyfir
svörtum að drepa hrókinn á
fl með skák!) 15. — Rf8
(Bezta vömin er að áliti
Spasskys 15. — Bxd6. 16.
Dh7+ Kf8 17. cxd6 exfl H+
18. Hxfl exd6 19. Dh8+ Ke7
20. Hel+ Re5 21. Dxg7 Hg8
22. Dxh6 Db6 23. Khl Be6
24. dxe5 d5 og hvítur hefur
peð fyrir skiptamuninn og
svarta kóngsstaðan er
ótrygg.) 16. Rxf7! exfl D+ 17.
Hxfl Bf5 (Ekki gengur 17.
— Kxf7 18. Re5 + + Kg8 19.
Dh7+ Rxh7 20. Bb3+ Kh8 21.
Rg6 mát. Eða 17. — Dd5 18.
Bb3 Dx£7 19. Bxf7+ Kxf7 20.
Dc4+ Kg6 21. Dg8 Bf6 22.
Rh4+ Bxh4 [22. -— Kg5 23.
Dd5+ Kxh4 24. Hf4+ Bg4 25.
g3+ Kh3 26. Dg2 mát.] 23.
DÍ7+ Kh7 24. Dxe8 og hvitur
hefur vinningsstöðu, því
menn svarts vinna svo illa
saman.) 18. Dxf5 Dd7 19. Df4
Bf6 20. R3e5 De7 21. Bb3
Bxe5 (Eða 21. — Re6 22.
Dg4 og svartur er varnar-
laus.) 22. Rxe5+ Kh7 (Eftir
22. — Kh8 23. Dg4 neyðist
svartur til að leika 23. —
Kh7 vegna hótunarinnar 24.
Hxf8+ ásamt Rg6+.) 23. De4
og svartur gafst upp, þvi
hann er glataður eftir 23. —
g6 eða 23. — Kh8 24. Hxf8+.
Hvítt: Spassky
Svart: Donner (Holland)
FBÖNSK VÖRN
1. e4 e6 2. d4 d5 3. Rc3
Rf6 4. Bg5 dxe4 (Eða 4. —-
Be7 5. e5 Rfd7 o.s.frv.) 5.
Rxe4 Be7 6. Bxf6 Bxf6 (6.
— gxf6 kemur sterklega til
greina.) 7. Rf3 Bd7 8. Dd2
Bc6 9. Rxf6+ Dxf6 (Enn kem
ur 9. — gxf6 til greina.) 10
Re5 0-0 11. 0-0-0 Hd8 (Áætl-
un Donners lítur ekki illa út,
en er tímafrek.) 12. De3 Be8
13. g3 Rd7 14. Bg2 c6 1K '1
De7 16. h4 f6 (Veiikingm á e6
verður afdrifarík, en svartur
var mjög aðþrengdur.)
17. Rf3 Bh5 18. Bh3 Bxf3 19.
Dxf3 Rf8 20. Hhel Df7 21.
Bfl! (Biskupinn er á leið tii
c4) 21. — Hd6 22. Bc4 Had8
(Leiðir til taps, en eftir 22.
— f5 hefur hvítur öil tromp á
hendi.) 23. f5 Hxd4 24 fxe6
Hxdl+ (Eða 24. —D e7 25.
Da3! c5 26. Dxa7 Hxdl+ 27.
Hxdl Hxdl+ 28. Kxdl Rg6 29.
Dxb7! og hvítur vinnur.) 25.
Hxdl Hxdl+ 26. Dxdl og
svartur gafst upp, því 26. —
Rxe6 27. Dd6 tapar manni og
26. — De7 27. Dd8! er ekki
glæsilegt heldur: 27. —
Dxd8 28. e7+ Dd5 29. Bxd5+
cxd5 30. e8 D.
Bragi Kristjánsson.