Morgunblaðið - 07.09.1972, Qupperneq 17

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGLPR 7. SEPTEMBER 1972
17
ÞRIÐJA GREIN
íslenzki fáninn - án
allrar minnimáttarkenndar
Miinclien, ágrúst. — Er ísland
veruleiki í lífi annars fólks en okk-
ar norðurskamtsbúa? Ekki verðw
maður var við það hér í Múnehen
— og þó. 1 Tromsö spurðu flestir,
þegar þeir heyrðu okkur tala: „Ertu
frá Islandi?" Nákvæmlega þessum
orðum. Tromsö er fyrir norðan heim
skautsbaug og samskiptin milli ís-
lands og Noregs hafa farið fram
mikl'U sunnar. Samt var Island til í
Tromsö. Og leiðsögumaðurinn í
Þrándheimi, eða Niðarósi, fjallaði
um samskipti Isllands og Noregs fyrr
á öldurn, talaði um erkibiskupsdæm-
ið og skýrði útlendingunum frá því
að fyrr á tímum hefði verið töluð
íslenzka í Noregi. Hann minntist
ekki á „gammelnorsk“. Og í upplýs-
ingabaaklingi um Niðarósisdómikirkju,
sem minnir að mikilleik einna helzt
á Kölnardómkirkju, er ágætt sögu-
legt yfirlit með tilvitnunum í „Is-
lendinginn Snorra Sturl'uson", enda
þótt enskir sagnfræðingar leggi ekki
alltof mikið upp úr sögulegu heim-
ildagildi verka hans, a.m.k. rakst ég
í fyrra á grein þess efnis í einu
helzta sagnfræðiriti Breta. Aftur á
móti segja Norðmennirnir að lýsing-
ar Snorra og annarra íslenzkra rit-
hö'funda komi yfirleitt mjög vel heim
og saman við fornleifarannsóknir.
Þetta er hið forna Island, sokkið
í haf mikillar sögu. En hvað þá um
Island nútímans? Jú, því sikýtur
upp endrum og eins, fyrir tilstuðl-
an NATOs, þorskastríðs, skákeinvíg
is, einhvers rithöfundar eða lista-
manns, kannski vísindamanns eða
einhvers annars leifturs í flugelda-
sýningu þjóðanna. Hér í Múnchen
sést ísllenzki fáninn stöku sinnum og
þá helzt í einhverj'Uim búðarglugga,
prentaður á ræmur ásamt öðrum fán
um, og þá gjarna á næstu grösum
við Norðurlandafánana. Á Olympíu-
leikvanginum blaktir íslenzki fáninn
við hún á sinum stað, næstum þvi
fyrir miðju og til hliðar við
Olymipiueldinn: fagurblár, óvenjiu-
lega hreinn og án allrar minnimátt-
arkenndar, sýndist mér. Það yljaði
hjartanu að sjá hann blakta við eld-
irin. Barnaskapur? Stolt? Minnimátt-
arkennd? Ég veit það ek'ki. En
ósköp er notalegt að sjá íslands get-
ið vegna einhvers annars en legu
landsins, hernaðarþýðingar eða fiski
miða. Auðvitað er landið harla
áþreifanleg staðreynd á landakort-
um hernaðarsérfræðinga stórvelda,
en það er ekkert til að hreykja sér
af. Mikiu fremur áhyggjuefni.
Skyldu þeir hafa áhuga á sögu okk-
ar eða menningu? Og aidrei iosnar
maður við þetta fóllk, sem fær kaup
fyrir að stunda einhverjar pólitísik-
ar trúarsetningar, ýmist tll að sigra
heiminn eða bjarga honum. Af ein-
hverjum duldum ástæðum hefur mér
alltaf þótt Þangbrandur leiðinleg-
asta persónan í Islandssögunni. En
þeir eru margir þangbrandarnir á
vorum dögum. Ekkert hafa þeir lært
af Grikkjum, t.a.m. þá augljósu stað-
reynd að skemmtilegra er að kasta
kringlu en grjóti. Jafnvel hér í
Olympíuþorpinu var einhver óhugn-
anlégur sjónleikur, ég held óundir-
búinn og utan dagskrár, sem átti
vist að fjalla um þrælahald og kúg-
un. Þetta var sjónleikur, ekki leik-
rit, enda fínna nú orðið. Olympíu-
lei'karnir eru líka sjónleikur. I þorp
inu má sjá fólk af öllum þjóðum,
klætt alls kyns fatnaði, konur mál-
aðar, sumir karlmenn með litað hár:
svart, gult og hvitt fólk á grimu-
balli.
I Olympíuþorpinu eru margir án-
ingarstaðir, með litlum hentugum as-
besthúsum eða kofurn úr einhverju
slí'ku efni og minntu einna helzt á
l'itla svertimgjakofa sem lýðveldis-
kynslóðin sá á myndum með frásögn
um af Stanley og Livingstone. Það
voru kofar í lagi og karlar í krap-
inu. Nú man þá víst enginn lengur.
Yfir hverjum áningarstað er dálítill
plasthiminn á að gizka 40x40 metr-
ar og undir þessum plasthimni eru
símaklefar, pósthús, verzlanir og sitt
hvað fleira. Kofarnir eru rétt fyrir
utan þessi plastþorp, enda engin
hætta að rigni inn í þá. Á einum
þeirra stóð: Olympia shops. Á hann
var límd stór græn klippmynd af
kaffibolla. Þegar nánar var að gætt,
var þessi kofi, og aðrir áfastir,
snyrtihús og klósett. Tveir hvítir
kofar voru þar rétt hjá með rauð-
um krossi. Það eru eins konar lækna
miðstöðvar.
Þetta eru einu mistökin, sem ég
hef séð i Olympíuþorpinu, að setja
shops í staðinn fyrir toilet á kof-
ana. En það gerði ekkert til. Það
leyndi sér ekki, þegar inn var komið.
Ég fór auðvitað strax að velta þvi
fyrir mér, hvort við gætum ekki
keypt svona plastþorp af Þjóðverj-
um fyrir þjóðhátíðina 1974, það er
einfalt og snyrtilegt, fljótlegt að
setja það upp og skrúfa það sund-
ur. Það getur varla kostað stórfé.
Og þó að við að sumra dómi getum
ekki verið sjálfstæð þjóð og sýnt það
í verki, t.a.m. með þvi að minnast
sameiginlega mikilla áfanga í sögu
okkar, þá höfum við efni á því, ef
vilji og stórhugur eru fyrir hendi.
Þjóðverjar eru ekkert smeykir við
smámunina. Olympíumastrið eitt og
himinninn yfir aðalleikvanginum,
suindhöllinni og leikfimisalnuim, svo
að dæmi séu tekin, eru þvi til vitn-
is. Þar fer saman hið eftirsóknar-
verðasta af öl'lu að dómi Ásmundar
myndhöggvara: list, tækni, vísindi.
Svona þorp væri honum að skapi.
Ef hann kæmi hingað, mundi hann
jafnvel gleyma að taka í nefið.
Við höldum áfram og nú blasir við
okkur auglýsing með mynd af ein-
hverjum hálfguði. Undir henni
stendur hvorki meira né
minna: Maharagi — zeigt den
Weg zur Wahrheit. Vonandi veit
hann eitthvað um sannleikann, og er
sjálfsagt ekki einn um það. Og ekki
slaknar á spennunni, þótt áfram sé
haldið. Á einum stað er verið að
auglýsa ágæti einhvers spekings sem
er: Botschaft Des Göttlichen Lichts.
Islenzkt skáld, sem eitt sinn var orð-
ið talsvert þekkt hér í Þýzkalandi,
s'krifaði um annan sendiherra, sá var
frá Júpíter. Hver man hann lengur
í Þýzkalandi ? Og hvað skyldi sendi-
herrann hans vera samanborið við
fulltrúa hins guðlega ljóss? Samt
hefur einmitt þessi höfundur, Guð-
mundur Kamban, skrifað að mínu
viti bezt heppnaða leikrit íslenzks
höfundar, Vér morðingjar, sem er
svo fínt verk að engu má muna
hvort úr þvi verður kraftaverk eða
katastrófa. Leikarar Þjóðleik-
hússins gerðu því góð skil méð sann
færandi sýningu. Og minnisstæðri.
En litlU mátti þó muna.
Og enn logar Olympiueld'urinn
glatt. 1 þess'um eldi á að vera hægt
að sjá kyndil mannúðar og kærlteika.
Mér þótti vænt um hvað íslenzki
fáninn stendur nálægt þessum eldi.
Ef til er tákn friðar í heiminum,
frelsis, jafnréttis og bræðralags, þá
er það hann. Og hver gæti með réttu
mótmælt því að íslenzki fáninn sé
tákn þess sama? Ég var að vísu að
lesa í einhverju ensku blaði að fólk
í Grimsby og Huil væri þessu ekki
alveg sammála. Þá það. Ég var líka
að lesa eitthvað um það að Bretar
og Þjóðverjar hefðu hitzt i Cuxhav-
en til að bera saman bækur sínar
fyrir nýtt þonsikastríð og hefðu
ákveðið að hafa samstöðu um aðgerð-
ir á hafinu umhverfis ísland eftir 1.
september. Ef ísiland á að halda
áfram að vera veruleiki, en ekki
gamal't og háliifgleyimit ævinitýri, verð-
um við að virða að vettugi skoðan-
ir þessa annars ágæta fólks.
Og samt fer ævimtýri’ð Islandi bezt.
Ævintýrið, skáldskapuritvn, þjóðsag-
an. íslenzikt skáld sagði eitt sinn að
hann væri aðeins til i ljóði símu.
Biskupinn yfir Isiliandi, herra Sig-
urbjörn Einarsson, mótmælti þessari
staðhæfingu, þegar hann hélt lík-
ræðuma yfir skáldimu, sagði að engirnn
gæti verið allur og aðeins í ljóði
sinu. Það getur svo sem verið. En
skáid lítur öðruvisi á málið. Samt
hafði biskupinn liklega rétt fyrir
sér: enginn getur aðeins lifað í Ijóði
sínu.
Ekki eimu sinni Island.
Islenzki fáninn dreginn að liún í Olympíuþorpinu.