Morgunblaðið - 18.07.1973, Page 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 18. J0L,1 1973
Úr ferð um Fnjóskadal:
„Hef verið
þjónn um-
hverfisins66
— segir Valtýr Kristjánsson
oddviti í Nesi
I Nesi í Fnjóskadal hýr
Valtýr Kristjánsson oddviti i
Hálshreppi. Við tókiun hús á
Valtý í siðustu viku og rædd-
um við hann um landsins
gragn og nauðsynjar, fram-
kvæmdir hreppsins, vegagerð,
skólamál o.fl. Valtýr á sæti í
skólanefnd og byggingarnefnd
nýja bama- og ungiingaskól-
ans að Stórutjörnum í Ljósa-
vatnsskarði, en þann skóla
bygg.ja fjórir hreppar, Háls-
hreppur, Grýtubakkahrepp-
ur, Ljósavatnshreppur og Bárð
dælahreppur. Við báðum
Valtý fyrst að segja okkur
frá skólanum.
SKÓLINN A
STÓRUTJÖBNUM.
— Byg-ging þessa skóla er
stærsta verkefni hreppsins
nú, en við í Háishreppi eigum
28% skólans. Þarna verða um
120 — 130 börn og unglingar
þar af 96 í heimavist. Við
ráðgerum að sá áfangi sem
nú er verið að byggja verði
fokheldur í haust og bætast
þá við kennsluálmuna og
heimavistina, sem fyrir eru,
miiliálma, með kennarastofu,
Skrlístofu skólastjóra og svo
lítlum leikfimisal. Svo erum
við að hugsa um litla útisund-
laug og er geysimikill áhugd
fyrir þvi að henni verði lok-
ið sem fyrst. Þá verður hægt
að lcenna bömunum sund þar
á kennslutímanurrj og myndi
spara okkur í hreppnum mikil
útgjöld við að senda bömiin
i sundkennslu annað. En það
er samt ekki séð fyrir endann
á byggingu skólans þótt vel
miði. Ef grunnskólafrumvarp
ið verður samþykkt getum við
þurft að byggja meira, jafn-
vei sérálmu fyrir unglinga-
deildina, því svo gæti farið, ef
skyldunám verður lengt um
eitt ár að við bætist heill ár-
gangur á Stómtjamaskóla,
sem auðvitað kallar á miklu
meira rými fyrir unglingana.
Það er erfitt að vera með skóla
í uppbyggingu þegar svona
miklar breytingar á skóla-
kerfinu og á námsskrá fara
fram samtímis. Við eigum erf-
itt með að plana fyrir fram-
tiðina fyrr en við vitum hvað
verður um þetta frumvarp.
— Hvað finnst þér annars
um grunnskólafrumvarpið ?
— Ég er alveg samþykkur
sumu sem er í þessu frum-
varpi. Hins vegar tel ég að
lenging skólaársins sé óhent-
ug í sveitum og mæti þar
meiri andstöðu en t.d. lenging
skólaskyldunnar um einn vet-
ur. Ég held að það geti verið
sálfræðilegt spursmál í sam-
bandd við þetta og krakkam-
ir fengið andúð á skólagöngu
almennt ef þau væru neydd
til að sitja í skóla lengur á
hverju ári en nú er. Sérstak-
lega þau, sem áhuga hafa á
sveitastörfum, þau kæmust þá
ekki tiH að vera í sauðburð-
inum og í réttum. Ég held að
krakkar sem áhuga hafa á að
vera í skóla geri það þá af
frjálsum vilja eftir að skóla-
skyldunni er lokið og að það
hafi betri áhrif á þau að finna
a 5 þau eru ekki skyldug til
þess, heldur fara út í þette
af frjáisum v.’lja.
EKKI NÓGU MIKIL
SÁLFRÆ3DI
Menn gleyma stundum þvi
sálfræðilega i hverju máld.
Bama- og unglingaskeiðið er
einmitt mikið mótunarskeið á
ævirnní og nú er verið að
færa frá heimilunum og leggja
á herðar skólanna og kenn-
aranna meira uppeldi en áður,
og þar með meiri ábyrgð.
Foreldrar verða að reyna að
gæta þess að ekkert verði
gert í þessum málum sem gæti
orðið bömunum tii tjóns.
VIL FÁ ÞJÓÐVEGINN
YFIR LEIRURNAR
Valtýr hefur alltaf haft
mikinn áhuga á samgöngu-
málum. Hann segist hafa kom-
ið auga á það í gegnum árin
að undirstaðan undir l'ífsaf-
komu fólksins séu almenni-
legar samgöngur allt árið, og
þá nú ekki sízt vegna hins
nýja skóla, þangað sem keyra
verður böm tái og frá um
helgar og sum daglega. Val-
týr telur að það sé alger
grundvaliarframkvírmd að
ljúka sem fyrst við lagningu
þjóðvegarins firá Akureyri og
þaðan út Svalbarðsströndina
og um Víkurskarð norð-
ur yfir. Þessi leið hefur
Valtýr í Nesi við tréð í hlað
verið umdeild vegna nátt-
úruvemdarsjónarmiiða, en Val
týr segir að þessi leið og hin
sem til greina kemur út Eyja-
fjörð og um Kaupvangssveit
séu eins og hvítt og svart.
„Ég er fæddur hér og upp-
alinn og þekki þessa heiði út
og inn og tel mig vita nokk-
uð um þetta mál,“ segir Val-
týr, en hann hefur undan-
farið setið i stjómskipaðtri
nefnd sem fjallað hefur um
þennan veg.
SAUBNAUT 1 FLATEY?
1 fyrra bættist Flateyjar-
hreppur á ný við Hálshrepp,
en Fiatey var úr honum tekin
1907 og myndaður um hana
og Flateyjardalinn sérstakur
hreppur. En nú er eyjan sem
sé á ný undir lögsögu Háls-
hrepps. Binhverjir hafa sýnt
áhuga á ræktun sauðnauta í
Flatey og við spyrjum Valtý
oddvita um afstöðu hreppsins
til þess máls.
varpanum. Fnjóská í baksýn.
— Hreppnuim hefur aldrei
verið skrifað neitt um það og
þetta rnunu hafa verið samtök
áhugamanna um málið. Ég er
þessu máli ekki mikið kunnug
ur og hef aðeins séð um þetta
í blöðum og útvarpi. En ég
hefði haldið að ekki væii rétt
veðurfar fyrir slíkar skepnur
þama 1 eynni, þvi þar er
mjög úrkomuisamt. Ég þarf að
kynna mér betur svona hug-
myndir áður en ég get sagt
eitthvað meira um þær.
Valtýr er fæddur og upp-
alinn í Nesi og hefur haft
þar búskap i 24 ár. Oddviti
hefur hann verið 1 19 ár.
„Ég hef nú alltaf bekkzt við
blaðamenn og verið illur og
homóttur“, sagði hann, en var
engu að síður hinn Ijúfmann-
iegasti er okkur bar að garði.
Valtýr segist nú vera orðinn
nokkuð þreyttur á öllu félags-
málavafstrinu. „Ég hef verið
eins konar þjónn umhverfis-
ins ef svo má segja,“ og með
það kvöddum við Valtý í Nesi.
„Brallaði bæði
Tekið hús á Emil
Guðmundssyni í Brúnagerði
og skrafað um Flatey o.fl.
satt og logið“
Myndin, sem Emii gaf Mbi. af bæ sínuni, Brúnagerði.
ÞEGAR blaðarnaöur Morgim-
blaösins var á ferðinni í
Fnjóskadal, var ætiiuiin, að
hann slægist í för með ung-
mennafélagsmönnum úr daln-
um í snmarferð þeirra út í
Flatey. Sú ferð féll þó niður
vegna veðurs, en til að hitta
þó alltént einhvem, sem búið
hafði í Flatey, gerðum við
okkur ferð til Emiis bónda
Guðmundssonar í Brúnagerði
í Fnjóskadal, sem bjó í Flatey
tii ársins 1957.
Það voru gostir hjá Emil
og Kristinu konu hans, þegar
okkur bar að garði, en Emii
tók okkur engu að siður vel
og hraustlega: „Sælir strákar
mínir og hvað skyldu þeir nú
segja til helzt í dag?“
— Það er maður héma frá
Morgunblaðimu, sem viU tala
við þig uim Flatey, sagði
Hjörvar Þörsson á HáJisi, sem
með blaðamanni var.
— Flatey? Hvtað ætli sé nú
svo sem hægt að segja hon-
um, mamninum, um Flatey,
aornað en að það sfkí-n bara
sama sólin þar og hér, sagði
Emil og gáði til veðurs.
Og þar með vwum við
boðnir til stofu í Brúniagerði
til að spjalla um Flatey og
Emil sjálfan og laxveiðimenm-
im í Fnjóská, sem standa
með vinstra fótinn upp úr
ánni á steini í landi Bmils
fyrir hádegi, en sikipta um
steM'ingu eftir hádegi og hafa
þá hægra fótinin upp úr, það,
sem eftir er dags. Etn það er
bezt að geyma laxinn og
byrja á Flatey.
Emil er fæddur i Flatey og
við látum hann um að segj a
frá Mfinu í eynni í stiuittu máli
og staðháttum.
— Frá Flatey er dásamlegt
útsýni i góðu veðri aEt frá
Rauðanúpi á Sléttu sólarsinn-
is í Siglunes í Eyjafirði. Út-
sýnið er fallegt og tillkomu-
mikið en sums staðar hrika-
tegt, há fjöll viða og kletitar
í sjó fram.
Eyjan er grasi gróin og vel
ræktanileg. Þaðan er stutt á
miðin og næsibum sama í
hvaða átt er haldið, alls stað-
ar eru mið, þótf sum séu
betri en ömmur.
Aðalatvinnuvegur í eynni
frá öndverðu viar sjósóknin,
enda þóbt menn haifi liika haft
kýr og kindur til að geta Ufað
því sjálfistæða lífi sem nauð-
syniegt var í eynni. Fáir
staðir eru betur falinir til
sjósóknar og þar mieð góðrar
fjárhagsafkomiu þegar vel
gengur.
P’élagslífið var Wtið, enda
Sótti yngra fólkið í skólana
eða í atvinnu annað, en þó
var á hauiStin oflt ungt fólk
heima, þegar mimrukuðu róðr-
ar, og þá var ýmisiLegt gert
sér til gamans, bæði satt og
logið. BöUin fóru fram án
nokikurs fytllirís og menn
sfkemmtu sér vel við harmón-
ikkumúsik. í eymd bjuggu
að staðaldri um 100 manns,
en það váir þó nokkiuð mis-
jafnit eftir ánstSimuim, Seinast,
þegar eyjan flór í eyði fyrir
3—4 árum, bjuggu þar 30—40
manms.
— Hvers vegna fór Flatey
í eyði?
— Höfuðástæðumar fyrir
þvi voru tvær, slæmar sam-
göngur og öryggisleysið sem
því fylgdi. ÁætHiunarferðir
voru 1 eyna hálfismámaðar'tega
og sáu heimamenn um þær,
en riikið lagði til þeirra fé. En
ferðimar voru dýrar, taka
þuirfti báta frá veiðurn til
þeirra og vegna dýrra ferða
gáfust rnenn upp við að búa
í eynni. Kominn var flugvöll-
ur á eyna en það er sama
hvort um er að ræða skip eða
flugvélar, það geta komið þau
veður, að hvorugt verði not-
að og þá einamgrast eyjan og
t. d. verður þá ekki náð i
læfcni. Nú, þegar fiólk var
orðlð sæmilega efnað og
þucrfti ekfci beinlímis að erfiða
fyrir morgumdagimn, þá hætti
það búskap í eynmi. Atvirunu-
lieysi var ekfci í Flatey heldur
fyrst og fremst öryggiisleysi
í læknamáiuim og dýrar sam-
göngur. Fóilíkið fliuttist síðan
til Is/lands, til Húsavífcur og
viða r, enda ástæðul'aust að
búa þama þegar ekki var á
þvií nedn knýjandi þörf.
— Var mikið af bömum i
eynni?
— Það þótti eikki bú i Flat-
ey, ef ekki v-ar f-uMur bær af
bömium. Sá þótti búa smátt,
se-m ekki hafði 6—8 böm, og
sumir áttu upp í 14 börn. Og
það var sieim sé all-t í gegn
mikið af þömum i eynni.
Emil var á sínum tímia odd-
viti og við spyrju-m hann um
pólitíikina í Flatey.
— Pólitíik var aldrei til í
Flatey i venjulegri merkin-gu.
En það vair kannski pólitík í
amnarri merkinigu, því auðvit-
að höfðu menn stu-mdum
skiptar Skoðanir á sam-a mál-
inu. En menn höfðu otftast
sama áhiuga á þeim málium
sem fyrir lágu. Sfcólinn var
nú aðaláíhyggjuefnið hjá ofck-
ur og bam-afræðslan og svo
náttúrlega samgöngu-mar. En
við gátum svo setm deilt um
smáatriði, þao vantaði ekkd.
— Salknar þú ekki búset-
unnar í Fla-tey ?
— Nei, mér er alveg sama
hvar þúfan er. Ég er efcfci svo
jarðbundinn. Aðalatriðið er,
að fiólfcið komi sér fyrir sjálft,
og memm miega ekíki binda sig
otf mikið. Ég fcann við mig
hvar sem er og get búið eftir
því sem vindu-rinn blæts.
Meðan Elmil bj-ó 1 Flatey,
fékkst hann við ýrnis sitörf.
M. a. var hann kafari á Húsa-
vdk í þrj'ú sutmur. H-ann seg-
ist ekki hafa frá neinu að
segja í samibandi við það.
— Maður fylgdist roeð fiski
meðan maður var að vinna
þama niðri og veidöi sér I
soðið. Hægt var að grípa
Framhald & bis. 15.