Morgunblaðið - 17.08.1974, Síða 10

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 17. ÁGÚST 1974
5 ára áætlun um fræframleiðslu —
Undirstaða gróðuráætlunarinnar
I HINNI merku afmælisgjöf
þjóðarinnar, Iandgræðslu- og
gróðurverndaráætluninni, til
minningar um 1100 ára búsetu í
landinu, er gert ráð fyrir, að
Rannsóknastofnún landbún-
aðarins og Sandgræðsla ríkisins
noti 10 míllj. króna til söfnunar
og prófunar innlends og er-
lends fræs. En svo einfalt sem
það kann að virðast, þá liggur
þarna meira að baki. Til að
undirbúa þetta, hefur hér verið
sérfræðingur frá Matvæla- og
landbúnaðarstofnun Samein-
uðu þjóðanna (FAO), Svíinn
Gösta Julén, og hefur í sam-
vinnu við sérfræðinga
Rannsóknastofnunar landbún-
aðariris gert tillögur að fimm
ára áætlun, sem miðar að þvi að
koma upp framleiðslu á
nægjanlegu magni af harð-
gerðu og fljótvöxnu grasfræi til
notkunar við uppgræðslu og
ræktun. Af tækniaðstoð Sam-
einuðu þjóðanna hafa verið
lagðir til þessa verkefnis 47.500
dollarar, sem dr. Julén leggur
til að verði hækkaðir upp I 60
þúsund dali. Hefur hann þegar
skilað áætlun sinni til FAO og
jafnframt kynnt hana í Iand-
búnaðarráðuneytinu hér.
Mbl. hitti Gösta Julén að
máli, áður en hann hélt til Sví-
þjóðar, en hann er yfirmaður
rannsóknadeildar fyrir fóður-
jurtir Sænska fræsambandsins,
auk þess sem hann hefur tekið
að sér tækniverkefni víða um
heim fyrir FAO, frá því hann
starfaði sem plöntusérfræðing-
ur hjá stofnuninni í Róm.
— Þegar ég var beðinn uæm
að taka þetta verkefni að mér á
íslandi, tók ég því strax. Auk
þess sem það er góð tilbreyting
frá verkefnum í hitabeltislönd-
unum, þá er þetta á því sviði,
sem ég hefi starfað að í 35 ár.
Og verði framhald á þessu, þá
væri að minnsta kosti skynsam-
legt að hafa samvinnu við Norð-
urlöndin og það gæti leitt til
góðrar samvinnu milli minnar
stofnunar og Rannsóknastofn-
unar landbúnaðarins.
— Verkefnið er í því fólgið,
að íslendingar þurfa að fá hent-
ugt grasfræ til uppgræðslu og
ræktunar. Hingað til hefur til
þess verið notað innflutt fræ,
sem ég tel ekki að sé nægilega
haðgert. Eg álít, að betra sé að
nota fræ af íslenzkum uppruna,
sem annaðhvort er framleitt
hér, þegar mögulegt er, eða er-
lendis. Til að ná árangri er val-
ið á þessu fræi mikilvægast.
Hér á landi hefur aðeins verið
kynbætt eitt afbrigði af vallar-
foxgrasi, sem dr. Sturla
Friðriksson hefur unnið á
Korpu. Dr. Julén leggur til að
byrja á vallarsveifgrasi og tún-
vingli, sem unnið hefur verið
að hér, en nú þarf að fá fram af'
þeim afbrigði. Til þess að flýta
fyrir, hefi ég stungið upp á því,
að fyrst verði valin góð upp-
skerumikil og h"rðgerð tún,
þar sem mikið er af þessum teg
undum, og tekin fræ af þeim
síðsumars. 1 slíkum túnum eru
fyrir hendi grös, sem eru búin
að lifa lengi í landinu og sanna
gildi sitt. Þetta þurfa ekki að
vera nein viðurkennd afbrigði,
heldur er aðalatriðið, að þau
hafi sýnt ágæti sitt I þessu
landi.
— Þessar tillögur miðast við
fimm ára áætlun, sem mætti
framlengja um önnur fimm ár.
Gert er ráð fyrir tæknihjálp,
sérfræðingum og tækjaaðstoð
frá Sameinuðu þjóðunum. Og
þá miðað við, að þannig fengist
m.a. lítil fræræktunarstöð í til-
rauiiaskyni.
— Þegar búið er að fá hent-
ugt grasafbrigði, annaðhvort
kynbætt eða villt íslenzkt, þá
þarf að snúa sér að því að rækta
fræið. Ég tel, að hægt sé og
borgi sig að rækta hér fræ af
vallarsveifgrasi og túnvingli.
Og því þarf á næsta ári að byrja
á því að koma hér upp aðstöðu
og hefja tilraunir. Ég geri ráð
fyrir, að á Tilraunastöðinni að
Sámsstöðum verði miðstöð fræ-
ræktunarinnar, en á Möðruvöll-
um og á fleirum tilraunastöðv-
um RALA úti á landi verði
kannað hvar hægt er að fram-
leiða grasfræið. Einnig þarf að
gera tilraunir með ræktunarað-
ferðir á Sámsstöðum. Það er
mjög mikilvægt að fá strax í
gagnið fræakra og framleiðslu
fræs I stað þess að bíða eftir
kynbættum afbrigðum, til að
komast að raun um hvernig á
að rækta, þreskja, hreinsa og
flokka fræið. En tilraunatækin
munu fást með styrk frá Sam-
einuðu þjóðunum, eins og ég
sagði áðan. En strax i haust
mun þetta verða undirbúið.
— 1 lok þessa fimm ára
áætlunartímabils, reiknum við
þá með að hafa í höndunum
íslenzkan efnivið, hélt sérfræð-
ingurinn áfram. Þá eigum við
að vita hvar á tslandi hægt er
að rækta fræ af þessum plönt-
um. Við höfum þá líka fengið
reynslu af þvi hvernig á að
standa að því. Vallarsveifgras-
og túnvingul má áreiðanlega
og innlendum grasstofnum. Og
þriðji maðurinn beri ábyrgð á
eftirliti með gæðum fræsins,
spirunarhæfni o.fl. Tilrauna-
stjórinn á Sámsstöðum, Krist-
inn Jónsson, verður svo ábyrgur
fyrir fræræktuninni sjálfri. En
auk þess sjá tilraunastjórarnir
á Möðruvöllum, Reykhólum,
Skriðuklaustri og Hvanneyri
um prófanir á grasstofnunum.
Þannig hefi ég lagt áherzlu á,
að byggt verði upp teymi, þar
sem hver maður ber ábyrgð á
sinum hluta verksins undir
yfirstjórn dr. Björns Sigur-
björnssonar, forstjóra Rann-
sóknastofnunar landbúnaðar-
ins. Það er ákaflega mikilvægt,
að öll séu þessi verkefni sam-
ræmd. Hugmyndin er, að
seinna meir verði fræ ræktað í
stórum stíl á Sámsstöðum, hjá
landgræðslunni i Gunnarsholti
og hjá einstökum bændum, t.d.
undir Eyjafjöllum og í öræf-
um.
— Ég vil taka sérstaklega
fram, að við erum ekki aðeins
að hugsa um að fá fræ fyrir
ræktað land, heldur ekki siður
til uppgræðslu á örfoka landi,
sagði Gösta Julén undir Iok«m-
talsins. Ég legg áherzlu á, að
leitað sé eftir tegundum, sem
þola mikið og vaxa fljótt. Nóg
er fáanlegt af afkastamiklum
jurtum erlendis, og þær geta
gefið mikla uppskeru, en duga
skammt hér. Og ég álít ein-
hvern mikilvægasta liðinn I
þeirri viðleitni að hefta upp-
blástur að hafa nægilega harð-
gerða stofna og nægilega mikið
fræ af þeim.
— Ég held líka, að eftir að við
höfum fengið gott og harðgert
fræ, þá muni bændur líka auka
mjög ræktun, en þeir hafa hing-
að til haft of lélegt fræ og sán-
ing oft mistekizt, bætti Björn
Sigurbjörnsson við, en hann
hafði hlustað á tal okkar.
Gösta Julén kvaðst þegar
hafa sent skýrslu sína til FAO
og beðið um, að áætlunin yrði
hafin 1. september næstkom-
andi, sem hann kvað þó tæplega
geta orðið. Einnig hefði land-
búnaðarráðuneytið hér fengið
afrit af skýrslunni og mundi fá
hana formlega. Og væru því að-
eins eftir undirskriftir, til að
hægt væri að hefja þessa mikil-
vægu starfsemi — E. Pá.
Við frætöku á Korpúlfsstöðum. Dr. Gösta Julén, sérfræðingur Sameinuðu þjóðanna, Þorsteinn
Tómasson, sérfræðingur i jurtakynbótum, og dr. Björn Sigurbjörnsson, forstjóri Rannsóknastofnunar
landbúnaðarins. Ljósm. BR.H.
Unglfrrgat vinna að þvi að skera vallarsveifgras á Korpu vegna ræktunar á næsta ári.
Seinna verð-
ur ræktað
hér í stórum
stfl fslenzkt
fræ á Sáms-
stöðum,
Gunnars-
holti og hjá
einstökum
bændum,
segir sér-
fræðingur
Sameinuðu
þjóðanna.
rækta í landinu til fræfram-
leiðslu. En þær tegundir, sem
ekki er hægt að rækta fræ af í
stórum stil hér, yrði að fram-
rækta erlendis. Ég býst ekki
við, að hér verði hægt að rækta
þannig í stórum stll vallarfox-
gras, axhnotapunt, fóðurfax og
ýmsar fíngresistegundir. Hvar
þá? I hvaða fræframleiðslu-
landi sem er. t.d. á Norðurlönd-
um, Englandi, Kanada eða
Bandaríkjunum.
— Þessi fimm ára áætlun
yrði unnin á vegum Rannsókna-
stofnunar landbúnaðarins og
tilraunastöðva hennar hér á
landi og I samvinnu við bún-
aðarskólann á Hvanneyri og
landgræðsluna i Gunnarsholti.
Kynbæturnar sjálfar munu
fara fram á Tilraunastöðinni á
Korpu. Sérfræðingur i jurta-
kynbótum frá RALA, Þorsteinn
Tómasson, er á förum til Sví-
þjóðar til framhaldsmenntunar
á þessu sviði með styrk frá S.Þ.
og mun stjórna því verki. Þá er
lagt til að annar sérfræðingur
RALA, dr. Hólmgeir Björnsson,
sjái um að framkvæma sam-
ræmdar prófanir á innfluttum