Morgunblaðið - 25.10.1974, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 25. OKTÓBER 1974
„Gæti vart hugsað mér að
hefja slíkt einyrkjastarf”
BÆRINN Hagi í Nesjasveit
stendur nokkuð fyrir austan
Hornafjörð á gróinni kletta-
hæð. Frá þvf að bærinn var
reistur fyrir röskum 16 árum
hefur Torfi Þorsteinsson bóndi
búið þar ásamt fjölskyldu
sinni. Torfi er kunnur þar
eystra og vfðar fyrir fræði-
mannsstörf sfn og þótt hann sé
orðinn 65 ára gamall leggur
hann enn stund á fræðistörfin,
en þó ekki í jafnrfkum mæli og
áður. Óveðursdag einn fyrir
norðan knúðum við dyra hjá
Torfa og með það sama bauð
hann okkur inn f stofu og við
tókum tal saman yfir kaffiboll-
anum, en á meðan hvein og
söng f kára fyrir utan gluggann
og rigningin helltist úr loftinu.
t fyrstu sagði Torfi okkur frá
uppruna sfnum og sagði m.a.:
— Ættir mínar standa úr
Öræfasveit og Suðursveit. Ég
mun vera fimmti maður frá
Jóni Einarssyni í Skaftafelli í
Öræfum, en hann var þekktur
fræðimaður og Pálmi Hannes-
son rektor hefur m.a. ritað sitt-
hvað um hann. Einnig er ég
fimmti maður frá Þorsteini
skáldi tól frá Hofi í Öræfum, en
eftir hann er hið fræga Koforts-
kvæði, sem kveðið var um
Svein afa Einars Benedikts-
sonar.
— Ekki hefurðu búið alla tíð
hér á Haga?
O, nei, fyrst bjó ég á Þinga-
nesi og þar næst byggði ég býlið
Dynjanda, en það var þá nýbýli.
Frá Dynjanda fór ég að Arna-
nesi og bjó þar í átta ár, en þá
fékk ég ekki lengur fram-
lengdan ábúðarrétt á jörðinni,
svo að ég byggði hér á grænni
fold á vegum Landnáms
rfkisins. Nú er ég orðinn 65 ára
og þar af hef ég verið sjálf-
stæður bóndi í 35 ár.
Atvinnubylting
á nokkrum árum
— Hafa búskaparhættir ekki
breytzt mikið á þessum árum,
og það til hins betra?
— Breytingarnar hafa orðið
gífurlegar, frá þvf að við vorum
eingöngu með handverkfæri, f
það að nú er það vélarorkan,
sem vinnur. Mannshöndin
stjórnar aðeins vélunum. Það
hefur því á þessum 35 árum
orðið algjör atvinnubylting.
— Er þá ekki orðið auðveld-
ara að vera bóndi?
— Það er mörgum sinnum
léttara að vera bóndi nú en var
fyrst er ég hóf búskap. Ef ég
væri ungur maður núna, gæti
ég vart hugsað mér að hefja
slíkt einyrkjastarf. Ég hef verið
það heppinn að ég er búinn að
vera giftur jafnlengi og ég er
búinn að búa eða síðan 1939.
Konan mín heitir Halldóra
Davíðsdóttir og er einnig af
Skaftafellsættum eins og ég, en
fædd og uppalin að Brekku í
Lóni. Við eigum 7 börn, þar af
þrjá syni sem búa í Svíþjóð.
Hin fjögur eru hér heima og á
þeim hvílir búsforræðið. Þegar
vinna er með minna móti hér
heima, þá stundum við vinnu
niður á Höfn og sjálfur vinn ég
þar fyrri hluta árs svona þegar
heilsan leyfir.
— Þú sagðir að tímarnir
hefðu verið erfiðir fyrstu
búskaparárin. Geturðu nefnt
dæmi um það?
Rætt við Torfa
Þorsteinsson bónda
á Haga í Nesjasveit
Vantaði alla hrein-
lætisaðstöðu
— Ég man vel hvernig þar
var, þegar við reistum nýbýlið
Dynjanda árið 1941. Ut á þetta
býli fékk ég 4500 kr. lán, en það
var veitt til að byggja íbúðar-
húsið, en hvergi fékkst króna
til að fást við ræktun. Lánið
hrökk aðeins til áð kaupa efni í
50 fermetra íbúðarhús, þar sem
í vantaði öll lífsþægindi, svo
sem rafmagnslýsingu, upp-
hitun, vatn . og hreinlætisað-
stöðu. Það er ekki hægt að
segja að fyrirgreiðslan hafi
verið of mikil á þeim tima.
Sjálft var landið ekkert nema
blautar mýrar, og engin orka
var til að breyta því í tún.
— Hvenær komu fyrstu
vinnuvélarnar á þfnar slóðir?
— Það var með tilkomu rækt-
unarsambandsins, að vinnu-
vélarnar koma. Fyrsta jarðýtan
mun hafa komið 1948 og fyrsta
skurðgrafan á vegum Land-
náms ríkisins kom hingað 1949.
Þessar vélar valda atvinnubylt-
ingunni hjá bændum að mfnu
mati, fyrst hér í okkar hreppi
og sfðar raunar f allri sýslunni.
Samhliða þessari atvinnubylt-
ingu verður hér stórbylting í
samgöngumálum með fyrir-
hleðslu vatna og brúargerð.
Fyrst var Jökulsá á Lóni brúuð
og síðar kom brú á Horna-
fjarðarfljót. Með fyrirhleðsl-
unum hefst sfðan stórkostleg
ræktun á söndunum í Austur-
Skaftafellssýslu, sem þýddi
aukinheyöflun.sem sfðan þýddi
aftur fjölgun í bústofni.
— Nú hefur þú fengist lengi
við skriftir Torfi, hver er
ástæðan fyrir því?
— Einfaldlega sú, að ég hef
gaman af að grúska í þessu. Eg
hef haft fyrir tómstundagaman
að skrifa f blöð og tímarit í
fjölda ára. Öðrum þræði hafa
þessar greinar verið af þjóð-
legum toga og á hinn bóginn
endurminningar mínar frá lið-
inni tíð. Ég sýsla enn víð að
skrifa, en í seinni tíð hefur það
farið minnkandi, þó drep ég
stöku sínnum niður penna.
Núna man ég t.d. eftir atviki,
sem ég hef lítið sagt frá áður:
Vildi flytja húsið
Það var þannig að bróðir
minn, sem hét Einar dó um'
vorið 1931. Næstu árin eftir að
hann dó birtist hann mér
nokkuð oft í draumi, sem ég tók
nokkurt merk á. Stuttu eftir að
ég hafði reist nýbýlið Dynjanda
þá birtist þessi bróðir minn mér
alloft og hann veitti mér ávítur
fyrir að byggja á þessum stað.
Svo var það komið stundum í
draumunum að hann var að
hjálpa mér að rífa húsið upp og
flytja það burtu. Vildi hann
flytja húsið, sem var stein-
steypt, hingað vestur á Hraun
sem er vestast f Þinganes-
landi. Tíminn leið og þessi
draumur gleymdist um hríð. Ég
flutti frá Dynjanda að Árnanesi
og eftir 8 ára búsetu þar stóð ég
uppi jarðnæðislaus. En þá kom
Landnám ríkisins til og gaf mér
kost á að byggja þetta nýbýli,
sem ég nefni svo Haga og þegar
býlið var risið hér af grunni þá
rifjuðust upp fyri r mér draum-
arnir og húsið stóð á hrauninu,
þar sem bróðir minn hafði vfsað
mér tiL
Lítill kirkjunnar maður
— Ertu þá mikill trúmaður?
— Eg veit það varla, en hins
vegar hef ég aldrei verið talinn
mikill kirkjunnar maður um
dagana og trúleysi mitt hefur
orðið sumum áhyggjuefni.
Hvað sem því líður er eitt
kvæði eftir Stephan Stephans-
son mér heilög trúarjátning, og,
er það á þessa leið:
Við þeim ég tek, í hliði
nýrra heima,
Framhald á bls. 27.
fóík — fólk — fólk — fólk
Jón A. Gissurarson:
Hvar á málmblendi-
stöð að rísa?
I Morgunblaðinu 23. okt. sJ.
stendur þessi klausa í viðtali við
iðnaðarráðherra: „Málblendi-
verksmiðjan fyrirhugaða mun að
líkindum risa á Grundartanga í
Skilamannahreppi í Hvalfirði, en
það er um 15 km fyrir innan
Akranes."
Forsaga þessarar væntanlegu
versmiðju er sú, að fyrverandi
iðnaðarráðherra hafði staðið í við-
ræðum við erlent auðfélag um að
reisa slíka veksmiðju hér á landi.
Ódýr orka var það agn, sem beitt
var fyrir hina erlendu viðsemj-
endur. Hafi orkuverð verið hag-
stætt hér í upphafi þessara um-
ræðna, þá hlýtur það nú að vera
keppikefli þessu félagi að fá hér
aðstöðu, svo mjög hafa orkumál
skipast s.l. ár. Má því ganga að því
sem gefnu, að verksmiðja þessi
risi á tslandi áður langt um líður.
Samningsaðstaða okkar ætti og að
vera miklu betri en fyrir ári.
Staðarval slíks atvinnutækis
skiptir miklu máli. Erlendir aðil-
ar líta að sjálfsögðu á gróðavon
félags síns fyrst og fremst —
kannski eingöngu. Krafa þeirra
er örugg höfn, trygg orka og ódýr
flutningur innlends hráefnis. Bú-
seta starffólks, skiptir þá minna
máli, því að þeir vita, að slík at-
vinnutæki draga að sér fólk eins
og segulstál. Jafnvægi í byggð
lands er þeim lokuð bók. Islend-
ingar vilja að sjálfsögðu hag þess-
arar verksmiðju, en þeir hljóta að
huga að fleiru, sem hina skiptir
engu, ekki síst búsetu fólks og
áhrif nýrrar verksmiðju á hana.
Af fiskiðnaði slepptum, þá eru
hér fjórar stórar verksmiðjur,
sem allar eru reistar fyrir erlent
fé. Þrjár af þessu fjórum eru á
Faxaflóasvæði. Er það ekki nóg í
bili?
Um sfðustu áramót hreyfði ég
því opinberlega, að málmblendi-
stöð þessa ætti að reisa á Suður-
landi og nefndi sérstaklega Eyrar-
bakka. Frá sjónarhóli Islendinga
hefur Eyrarbakki vinning móti
Grundartanga. Eyrarbakki er gró-
in byggð með vinnuafli á 'staðn-
um. Fýrir hendi eru skóli, kirkja,
héraðslæknir og prestur. A
Grundartanga skortir þetta allt.
Eyrarbakka vantar bætta höfn
fyrir útgerð sfna og verzlun.
Stækkuð höfn þar yrði því ekki
einungis í þágu nýrrar verk-
smiðju, heldur og til framdráttar
Eyrbekkingum sjálfum. Höfn á
Grundartanga yrði of nærri
Akranesshöfn og gæti orðið henni
hættulegur keppinautur, er tímar
liðu. Eyrarbakki á langa og merka
sögu að baki. Grundartangi enga.
Eyrarbakki — Eyrar — var aðal-
höfn Islands frá upphafi vega og
fram á sfðustu öld. Söguleg rök
má og leggja á metaskálar, þegar
svo afdrifarfk mál eru vegin og til
lykta leidd.
Eins og áður er drepið á, þá
hlýtur samningsaðstaða okkar að
vera snöggtum betri en þegar mál
þetta komst á umræðugrundvöll.
Neytum þess og látum byggja
málmblendistöð þar, sem hag-
kvæmast er íslenzkum aðstæðum
og sé þá rýnt nokkuð fram á veg.
Jón A. Gissurarson.
Ingþór Sigurbjörnsson:
Kynslóðabil
eða samstarf
ÞVl miður heyrir maður stundum
sagt, að æskan og ellin eigi ekki
samleið í hugsun og starfi.
Flest hugsandi fólk mun þó
sammála um, að svo þurfi ekki
ávallt að vera og sérstaklega sé
mikilvægt að þar sé einmitt sem
best samvinna á milli.
Reynsla okkar Islendinga í 11
aldir má segja, að hafi v.erið slík,
að amma og afi og yfirleitt ellin,
hafi verið sá menntaskóli sem
æskan hafði sína umtöluðu al-
þýðumenntun frá. Gunnar
Gunnarsson rithöfundur dregur
þessa mynd bjarta fram í dags-
ljósið — héðan frá Reykjavík, er
hann lýsir hvernig öldungurinn
býr Þorkel Mána undir lífsdagana
svo að vel reyndist.
Á sama hátt, er það nú fagn-
aðarefni okkar Framtíðarfélaga,
er barnastúkan Svava býður
frjálslega fram sfna krafta til
Þátttöku í Flóamarkaðinum undir
forustu síns unga og bjarthuga,
Árna Gunnarsson kennara.
Hvatning til dáða má okkur líka
vera sá höfðingsskapur Bergs G.
Gíslasonar og þess heldsölufyrir-
tækis, að lána okkur þetta glæsi-
lega búðarpláss, að Hverfisgötu 4.
Ekki væri ég hissa á þvf, ef Ing-
ólfur Arnarson kíkti á annað borð
útúr hólnum, að honum lyftust
brár við að sjá, að höfðinglegur
hugsunarháttur tiðkast enn í hól-
jaðrinum. Svo frjálst er okkur
þetta góða húsnæði, að við getum
haft opið á laugardaginn kemur
frá kl. 10 f.h. til 5 e.h. og sunnu-
dag, frá 2—5.
Ekki lét Matthías málari heldur
við það eitt sitja að gefa okkur,
heldur lánar okkur líka til
sýningar í gluggana myndir sem!
fáir hafa átt kost á að sjá.
I augum okkar er hér um meira
en fjáröflun að ræða, ef þetta
mætti verða upphafið að því, að
hús stúknanna gæti risið á hinu
fagra svæði Reglunnar í Galta-
lækjarskógi, ungmennin hefðu
sjálf unnið að söfnun og uppbygg-
ingu og fyndu sig sjálf því eiga
góða hlutdeild í, svo að verið gæti
þeirra stolt og gleði, líkt og er um
þá nú miðaldra menn, er á sínum
tíma lögðu fram hug sinn og
krafta af mikilli fórnfýsi til að
byggja upp Jaðar (í Heiðmörk-
inni).
Þó að þensla Reykjavíkur-
borgar hafi bundið endahnút á þá
starfsemi, varð hún samt Góð-
templarareglunni á margan hátt
mikið til styrktar. Fyrst og fremst
samstilling krafta hugsjóna-
manna og verðmætamyndun af
þegnlegu og miklu vinnuframlagi
og hefi ég engan þeirra heyrt sjá
eftir því, heldur gleðjast margoft
við góðar minningar þar frá.
Ef svo vel mætti til takast, að
Flóamarkaður með svo miklu
kynslóðabili, sem er milli st.
Framtíðin og Barnastúkunnar
Svövu, næði að stilla saman ein-
huga starf, ekki aðeins við þetta,
heldur framhald á byggingu og
nýtingu húss í fögru umhverfi,
þar sem mannbætandi starf er
unnið fyrir alla sem þar koma, þá
er vel.
Það er á valdi ykkar, góðir sam-
borgarar og meðbræður, hversu
vel þetta tekst.
Verið velkomin ykkur og okkur
til hagnaðar.
Ingþór Sigurbjörnsson.
JHorgunblnbtb
nucivsniGRR
^-«22480