Morgunblaðið - 18.12.1974, Qupperneq 23

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 18. DESEMBER 1974
23
Einar Haukur Ásgrímsson:
Óþolandi
hraksmán
EKKERT í landhelgissögu Islend-
inga er eins mikilvægt og haf-
réttarráðstefnan, sem háð verður
á komandi ári.
Allt og sumt, sem síðasta rlkis-
stjórn aðhafðist I landhelgismál-
inu, var tilraun til að eigna sér
hróðurinn af þeirri útfærslu, sem
vér væntum að hafréttarráðstefn-
an muni heimila, enda lýstu ráð-
herrar siðustu stjórnar yfir því
hver af öðrum fyrir kosningarnar
í sumar, að einasta vonin til að
afla 50 milunum viðurkenningar
væri ef til fengist fulltingi haf-
réttarráðstefnunnar.
Takist oss íslendingum ekki að
nota það einstaka tækifæri, sem
ráðstefnan er, verður það oss
sjálfum einum um að kenna.
Verði niðurstaða ráðstefnunnar
eins hagstæð og vér vonum er
óskándi, að það verði oss sjálfum
meira að þakka en aðilum á borð
við ríkisstjórnir Chile og Perú.
Ekkert ætti að vera oss að van-
búnaði, vér eigum hafréttarsendi-
herra, sem nýtur trausts og virð-
ingar fram yfir flest alla menn á
vettvangi hafréttarmála.
En hvernig búum við hann að
heiman? í einu orði sagt hrak-
smánarlega.
Sögulegt hlutverk.
Við mann, sem þjóðin þarf að
fela svo sögulegt hlutverk, þýðir
ekki að segja: Far þú á ráðstefn-
una og látum oss sjá, hvort þú
kemur fram vorum ýtrustu kröf-
um, áöðru ljáum, vér ekki máls.
Slíkt nesti yrði sendiherra vorum
fjötur um fót á ráðstefnunni og
myndi torvelda honum að hafa
áhrif á gang mála.
Hafréttarsendiherra vor þarf
að fá alhliða umboð til samninga
og málamiðlunar til að efla hann
til áhrifa á gang mála oss til heilla
á hafréttarráðstefnunni, sem er
fyrst og fremst gríðarstór samn-
ingafundur.
Bjarni Benediktsson sagði í
merkri grein að fjórar leiðir væru
hugsanlegar til að einhliða út-
færsla öðlaðist raunhæft gildi:
1. Fyrir þegjandi afskiptaleysi
hlutaðeigandi þjóða.
2. Með úrskurði milliríkja-
dómstóls.
3. Með milliríkjasamningum.
4. Fyrir breytingar á þjóða-
rétti.
I samræmi við þetta er sú
meginkenning Henry Kissingers,
að velgengni þjóða á milliríkja-
vettvangi fari ekki eftir stærð eða
herstyrk heldur hve ótrauðar og
hyggnar þær séu að koma málum
sínum fram með samningum.
Samhljóma þessu er einnig það
heilræði, sem öldungadeildarmað-
urinn Henry Jackson gaf olíu-
samningamönnum Bandarikj-
anna nýlega, að jafn gagnslaust
væri fyrir þann, sem koma þyrfti
fram máli þjóðar sinnar á milli-
rikjavettvangi að höfða til samúð-
ar mótaðilans og að hóta honum
hörðu. Sá sem í alvöru ætlaði að
koma máli sinu fram yrði að vera
reiðubúinn til málamiðlunar.
Þýzki samningurinn.
Til að styrkja stöðu vora á haf-
réttarráðstefnunni er bráðnauð-
synlegt að setja niður deilu vora
við Vestur-Þjóðverja. Öleyst deila
um 50 mílurnar er frá sjónarmiði
hafréttarráðstefnunnar sönnun
þess, að vér séum ekki færir um
að stjórna 200 milum.
Vér megum ekki láta hneykslun
vora á óbilgirni Vestur-Þjóðverja
verða til þess að vér vanrækjum
að neyta allra bragða til að
styrkja málefnalega stöðu vora á
hafréttarráðstefnunni. Slík van-
ræksla, sem mikil hætta er nú á
að vér gerum oss seka um, væri
vanvirða við raunverulega braut-
ryðjendur þjóðarinnar í land-
helgismálinu, sem allir eru látnir,
þá Einar Arnórsson, Júlíus Haf-
stein, Jóhann Þ. Jósefson, Pétur
Ottesen, Ölaf Thors og Bjarna
Benediktsson.
Vér ýmist sendum Vestur-
Þjóðverjum vinarkveðjur og skor-
um á þá að sýna oss skilning, eða
vér hótum þeim að bera togara
þeirra ofurliði, en hrökkvum svo
undan á flæmingi, þegar Vestur-
Þjóðverjar gangast inn á að bjóða
oss mjög hagstæðan samning.
1 samningnum eins og hann
stóð oss til boða fyrir skemmstu
eru fjórir meginkostir, sem hver
um sig myndi styrkja samnings-
stöðu vora gífurlega á hafréttar-
ráðstefnunni.
í fyrsta lagi undirgangast Vest-
ur-Þjóðverjar að takmarka afla
sinn við 85.000 tonn af öllum Is-
Iandsmiðum ekki einungis innan
50 milnanna.
i öðru lagi viðurkenna Vestur-
Þjóðverjar lokaðar landhelgislín-
ur mislangt frá landi allt að 128
mílum frá grunnlínum.
I þriðja lagi skuldbinda Vestur-
Þjóðverjar sig til að virða svæði
sem síðar kunna að verða friðuð
fyrir botnvörpu.
t fjórða lagi undirgangast Vest-
ur-Þjóðverjar það stranga ákvæði,
að togari sem brjóti ákvæði samn-
ingsins um möskvastærð eða
brjóti ákvæði samningsins um
bann við veiði smáfisks skuli
missa fyrir fullt og fast leyfið til
fiskveiða á Islandsmiðum grunnt
sem djúpt.
Slík hegning við möskva-
stærðarbroti er hvergi til í milli-
rikjasamningi og er þetta einnig
geysimikilvægt atriði.
Möskvastærðareftiriit.
Ef samið yrði gætu varðskips-
menn vorir skoðað vörpurnar
hvenær sem er og hvar sem er á
Islandsmiðum. en undanfarin
misseri hafa þeir ekkert getað
skoðað hjá Vestur-Þjóðverjum.
Sú hætta veldur mörgum þung-
um áhyggjum, að þýzku togara-
skipstjórarnir séu í bræði sinni að
eyðileggja miðin hér við land með
smáríðnum vörpum. Þessi hætta
hyrfi úr sögunni strax og samið
yrði.
í góðri trú.
Skýrslan um viðræðurnar í
Bonn í nóvember október ber með
sér svo augljóst er, að hafréttar-
sendiherra vor hefir í góðri trú
talið sig vera að leggja síðustu
hönd á samninginn i stöðugu
simasambandi við ráðherra hér
heima. Siðan kemur hann heim
með þennan hagstæða samning,
sem sjálfsagt var að fullgilda hió
bráðasta. En þá bregður svo við,
að samningurinn er eyðilagður
vegna nauðaómerkilegs ákvæðis
um veiðiheimild fyrir 17 frysti-
togara.
Nauðaómerkileg krafa.
Krafan um útilokun frystitog-
ara frá Islandsmiðum er svo litils
virði, að það tekur því ekki að
grafast fyrir um hvaðan hún er
upprunnin. Hitt er vist, að þessi
krafa um útilokun frystitogara er
þegar oróin oss allt of dýr. Hún
var keypt inn í samninginn við
Breta þvi verði, að í staðinn var
fellt úr honum ákvæðið um
130.000 tonna hámarksafla, sem
Bretar voru reiðubúnir að fallast
á.
Haft er á orði, að vér verðum
að útiloka frystitogara af þvi
þeim sé það engin vorkunn, því
þeir geta sótt á fjarlægari mið en
isfisktogararnir.
En það kemur dagur eftir þenn-
an dag.
Það styrkir vorn málstað bæði á
hafréttarráðstefnunni og eins ef
ráðstefnan fer út um þúfur, að
floti Vestur-Þjóóverja á Islands-
miðum sé þannig úr garði gerður,
að honum sé engin vorkunn að
vikja þaðan.
Það veikir vorn málstað bæði á
hafréttarráðstefnunni og eins ef
ráðstefnan færi út um þúfur, ef
vér gerum þvi skóna, að minni
togarar Vestur-Þjóðverja megi
fiska hér ef til vill svo lengi sem
þeir endast, bara þeir séu ekki
frystitogarar.
Mismunun I veiðiheimildum
eftir tegundum skipa innan þýzka
togaraflotans er pólitiskt sprengi-
efni innanlands i Norður-
Þýzkalandi, sem heimskulegt er
af oss að hræra í, því það stælir
stjórnina í Bonn móti oss.
Óttinn við
Rússa
Vér skákum ekki Rússum út af
tslandsmiðum með útilokun
frystitogara. Rússar eiga marga
tugi af ísfisktogurum, sem að
jafnaði eru látnir landa i móður-
skip til að spara siglingartima en
vel geta sótt á tslandsmið frá
Múrmansk, ef Rússar kæra sig
um.
Engir aðrir en kommúnistar
ættu að óttast það, þótt koma
þyrfti til samningaumleitana af
hálfu Rússa því afli þeirra á Is-
landsmiðum hefir ekki verið
nema fjögur þúsund tonn á ári að
meðaltali síðustu fimm árin,
mestmegnis grálúða, sem tekin er
nær eingöngu utan 50 mílnanna.
Sannleikurinn er sá að nú er
mjög hagstætt tækifæri til að
semja við Rússa um takmörkun
afla þeirra. Ef samið yrði við
Rússa á sama grundvelli og Vest-
ur-Þjóðverja um takmörkun há-
marksafla, yrði aflaheimild Rússa
aðeins þrjú þúsund tonn á öllum
Islandsmiðum.
Þetta er svo litið að það skiptir
oss engu máli, en hins vegar er
Rússum opin leið að stórauka
sókn sina á Islandsmið, ef ekki er
við þá samið og allt látið reka á
reiðanum. Sama máli gegnir um
Pólverja og Austur-Þjóðverja.
Niðurstaöa
Fyrir órökstudda kröfu um úti-
lokun frystitogara skirrast kjark-
litlir stjórnmálamenn ekki við að
eyðileggja samning, sem stór
fengur hefði verið að. Og þeir
skirrast ekki við að gera það á
þann hátt, að hneisan lendi á haf-
réttarsendiherra vorum en ekki á
viókomandi ráðherra.
Islenzkum kjósendum er ekki
bjóðandi, að íslenzkir hagsmunir
skuli vanræktir af ímyndaðri til-
litssemi við myndugleik þeirra
stjórnmálamanna, sem höfðu bit-
ið sig fasta i kröfuna um útilokun
frystitogara. Ævinlega hlæjum
vér dátt, þegar sagt er frá því i
heimsfréttum, að einhver vald-
hafi hafi svo óttast slettur á
myndugleik sinn, að hann hafi
heldur brugðizt skyldu sinni við
þjóð sína, og segjum: Slíkt mynd-
um vér aldrei þola hér.
Þessi hraksmánarlega meðferð
á hafréttarsendihérra vorum yrði
oss til stórtjóns á hafréttarráð-
stefnunni. Úr þessu verður að
bæta með því að gera annað af
tvennu en þó helzt hvort tveggja,
að semja strax við Vestur-
Þjóðverja, og gera hafréttarsendi-
herra vorn að hafréttarráðherra.
Hvor sem er þessara ráðstafana
yrði til bóta, en báðar eru nauð-
synlegar til að efla möguleika
vora til áhrifa á niðurstöður haf-
réttarráðstefnunnar.
Löndunarbannið er smáat-
riði
Efnahagsbandalagstollurinn,
taka togarans Arcturusar og lönd-
unarbannið eru smáatriði sem
engu máli skipta samanborið við
kosti þýzka samningsins. Athygl-
isvert er, að þar sem þetta löndun-
arbann er sett af stjórnvöldum,
getur þýzka stjórnin aflétt því
eins skyldilega og hún lagði það á,
gagnstætt því sem var, þegar
hagsmunasamtök settu löndunar-
bann i Bretlandi og hlýddu svo
ekki fortölum stjórnvalda að af-
létta því fyrr en seint og siðar
meir.
Mál togarans mætti til dæmis
fella niður gegn afnámi löndunar-
bannsins. Máli togarans hefir ver-
ið áfrýjað til Hæstaréttar. Ekki
ætti oss að vera neitt kappsmál aó
láta það koma fyrir Hæstarétt, því
enginn getur fullvrt nema Hæsti-
réttur sýkni togarann, enda var
þess getið i fógetadómnum frá
Vestmannaeyjum að íslenzku lög-
in, sem togarinn var dæmdur eft-
ír, stangist á við þjóðarrétt.
Hæstiréttur er að sjálfsögðu eini
aðilinn hér á landi, sem tillit þarf
að taka til slíks.
Hér er alls ekki verið að hvetja
til undansláttar heldur aðeins
verið að benda á, að það er nauð-
synlegt að beita hyggindum til að
ná árangri.
Hér eru rettu
jólagjafirnar
fyrir eiginmanninn!
Ódýr hrœrivél.

Kraftmíkíl ryksuga!
Dregur snúruna inn.
philips kann tökin
á tækninni
Fislétt straujárn.
heimilistæki sf
Sætúni 8 — Hafnarstræti 3
Símar 20455 og 25655