Morgunblaðið - 21.06.1975, Page 14

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 21. JtJNÍ 1975
UMSJÓN: Bergljót Halldórsdóttir, Björg Einarsdóttir, Erna Ragnarsdóttir.
Lilja Ólafsdóttir.
ttEva talar”
1 Vesturbæjarlauginni var
ys og þys s.l. laugardagsmorg-
unn. Bæjarbúar, ungir sem
aldnir, karlar og konur fjöl-
menntu til laugar og syntu, að
þvf er virtist, án afláts.
Eva Koistad, sem gisti
Reykjavík þennan eina dag til
þess að vera ræðumaður á há-
tíðafundi vegna Kvennaársins,
hafði látið í ljósi tvær óskir
viðvikjandi dvöl sinni í
Reykjavík.
Þegar hún kom hingað árið
1968 á þing norrænna kven-
réttindafélaga var henni sýnd
laugin og síðan hefur hún átt
þá ósk að mega baða sig í
henni. Heitu pottarnir- snorra-
laugarnar- og tengsl þeirra við
höfund Heimskringlu vöktu ó-
skipta athygli hennar. Og þeg-
ar henni var tjáð-að sund hefði
verið skyldunámsgrein í ís-
lenzkum skólum i áratugi
skyldi hún betur sundgleðina,
er þarna ríkti.
í framhaldi af skólasundinu
barst talið að skólum almennt;
1 lögum um skólakerfi hér á
landi er kveðið á um jafnan
rétt kynjanna i skóla og mun
það að einhverju leyti vera
sniðið eftir svipuðu ákvæði i
grunnskólalögunum norsku.
En eins og Eva sagði — það er
ekki nóg að setja ákvæðið í
lögin — það verður að fylgja
framkvæmd þess eftir. Norð-
menn hafa, í kjölfar jafnréttis-
ákvæðisins hjá sér, gert áætl-
anir um og hafið endurskoðun
á innihaldi skólabóka, endur-
skoðun á kennaramenntun og
endurhæfingu kennara sem
þegar eru i kennslu, með tilliti
til jafnrar stöðu karla og
kvenna innan skólanna.
Að loknum sundsprettinum
var þeginn bolli af heitu kaffi
Eva Talar“ eftir Ásmund
Sveinsson
hjá Önnu Sigurðardóttur að
Hjarðarhaga 26, en Anna og
Eva eru gamalkunnugar og
hafa skrifrst á, f mörg ár. „Um
hvað við skrifuðum" sagði
Anna, „flest milli himins og
jarðar s.s. misrétti og mann-
réttindi, stöðu giftra kvenna
innan heimilis og utan, skatta-
mál hjóna og hjúskaparlög-
gjöf. Eitt sinn fjölluðum við
dálitið um það, hvernig kona,
sem búin er að koma börnum
sínum á legg, en sinnir eftir
sem áður eingöngu um heimili,
hættir oft að eiga ráð á tíma
sínum. Aðrir setja á tíma
hennar og segja sem svo að
hún hafi svo litið um að hugsa
o.s.frv.
Eva tók þetta atriði lil um-'
ræðu á fundi, þar sem hún
hafði framsögu. Mjög margar
konur tjáðu sig um þetta og
sögðu fra reynslu sinni, við
þessar aðstæður. Margar hafði
langað til að nota tíma sinn,
við störf á vinnumarkaðinum
eða við félags- óg líknarmál.
En þær megnuðu ekki að
brjóta sér braut, út úr venju-
bundnum farvegi, ýmist vegna
skorts á viðurkenndri verk-
kunnáttu, ónógum möguleik-
um til endurhæfingar eða
vöntunar á sjálfstrausti og
hvatningu heimafyrir."
Eva hafði mikinn áhuga fyr-
ir að skoða Kvennasögusafnið
hjá Önnu og hún undraðist
hversu mikið og margvfslegt
efni varðandi sögu og réttinda-
baráttu kvenna var tiltækt og
Anna sjófróð um þessi mál að
fornu og nýju. Eva sagði, að
samskonar söfn erlendis hefðu
ótvfrætt sannað gildi sitt og
hún vildi vita hverra erinda
þeir kæmu, sem sæktu safnið.
„Fólk, sem er að fara til út-
landa á fundi og ráðstefnur og
vill viða að sér efni áður, skóla-
nemar og fólk i félagsmálum,
sem er við ritgerða- eða ræðu-
smið, fróðleiksfúst og forvitið
fólk, jafnvel fólk, sem er að
útkljá deilumál sín um eitt-
hvert tiltekið atriði og ótal
margt fleira, auk margra er-
lendra gesta, sem hér eru á
ferðinni", sagði Anna.
Nú slóst Anna með í förina
og andartak var litið inn í Nor-
ræna húsið, en það var á loka-
stigi, þegar Eva var hér sein-
ast. „Þú talar íslenzku," sagði
Eva við Maj-Britt Immander,
forstöðumann hússins og hún
svaraði brosandi „Ég held að
annað mundi ekki duga hér.“
Heimsókn til Ásmundar
Sveinssonar, myndhöggvara
var önnur ósk Evu. Hinn sf-
ungi listamaður við Sigtúnið
sagði, þegar hann hafði verið
kynntur fyrir Evu Kolstad,
„Nú, þú ert þá frá Kolstöðum
eins og ég.“
Listaverkin I vinnustofunni
vöktu hrifningu gestsins, en þó
eitt öðru fremur. Það er konu-
mynd, steypt i eir, og heitir:
EVA TALAR.
„Já,“ sagði Ásmundur,
„loksins talar Eva — en hvað
segir hún?“
Og Eva Kolstad tók undir þá
spurningu listamannsins, en
bætti við, að ef til vill væri
tilgangur Kvennaársins ein-
mitt í því fólginn að gefa
„EVUM“ um vfða veröld tæki-
færi til að tala og fá fólk til að
hlusta á sig.
í ræðu sinni á fundinum í
Háskólabfói sfðdegis sagði Eva
m.a: „Hefði ekki verið betra að
hafa Jafnstöðuár. Halda menn
ekki að Kvennaár eigi einung-
is að vera kvennahátíð“.
Og ennfremur: „Hinar
mörgu og fáránlegu athuga-
semdir, sem við höfum fengið
að heyra um Kvennaárið, sýnir
öðru betur að slíkt ár á rétt á
sér og hefur tilgang. „Flestar
þjóðir viðurkenna grundvall-
arsjónarmiðið um sömu mennt
un. En 60% ólæsra í heiminum
eru konur og hlutfall kvenna í
hópi ólæsra hefur aukist síð-
ustu 10 ár. Launamismunur
kvenna og karla hefur líka
vaxið síðasta áratug. í Banda-
rfkjunum er álitið, að kona
verði a.m.k. að hafa háskóla-
próf til að geta þénað álíka og
karlmaður með unglingapróf.
Hvað hefur orðið um launa-
jafnréttið"?
„I Noregi virðist þróunin
ekki vera i átt til launajafn-
réttis. Nýlega raungerðist þar
dæmi um úreltan hugsunar-
hátt viðvíkjandi fyrirvinnu og
hlutverkaskipan kynjanna,
sem leiddi til þess, að konum
var þokað til hliðar í atvinnu-
lífinu, en karlar án fjölskyldu-
ábyrgðar héldu störfunum af
því að þeir voru karlar. Konur
eru fyrst og fremst varavinnu-
afl, sem kvatt er á vettvang,
þegar á þarf að halda, en
stuggað burt þegar hentar."
„Venjur síast snemma inn í
hugi manna. Nemendur I
barnaskóla fengu ritgerðarefn-
ið: Þegar ég verð 50 ára.
Drengirnir skrifuðu allir um
starfið, sem þeir höfðu, ýmist
skemmtilegt, ábyrgðarmikið
eða vel launað. Þeir minntust
ekki á fjölskyldu eða tilfinn-
ingamál. Stúlkurnar skrifuðu
um hjónabandið og hversu
mörg börn þær ættu, án þess
að leiða hugann að þvf, að yfir-
leitt eru börnin uppkomin þeg-
ar foreldrarnir eru fimmtug-
ir.“
„Og sem sönnun þess hvaða
mynstur auglýsingar og viku-
blöð skapa um hina sfungu og
fögru konu, skrifaði ein stúlk-
an: Þegar ég verð fimmtug
verð ég dauð.“
„Efnt var til samkeppni I
öllum skólum um efni, sem
félli undir einkunnarorð
Kvennaársins (jafnrétti-
framþróun-friður) og barna-
heimilin og forskólarnir urðu
fyrst til að skila. Börnin voru
m.a. spurð: Hvað er kona?
Eitt svaraði: Ég þekki eina,
en man ekki hvað hún heitir.
Annað sagði: Mamma var
einu sinni kona.
Þriðja sagði: Gömul kona, en
amma er ekki kona.
Svo voru þau spurð: Hvað
gerir kona?
Svörin voru m.a.: Þær sýsla
með börn og þess háttar. —
Þær standa og horfa út um
gluggann.
Annars þvoðu þær upp. Þær
þvoðu hræðilega mikið upp
konurnar sem börnin lýstu.
Mjög fátítt var að karlmaður
tæki þátt í uppþvottinum. Við
fengum að heyra um ófrískar
konur, sem klifruðu á þökum
til að gera við — af því enginn
hjálpaði þeim. Við sáum þær
líka bera þungar innkaupa-
töskur af sömu ástæðu.
Raunsæi barna jaðrar við
kaldhæðni t.d. svaraði eitt
barnanna spurningunni um
það, hvað konur gerðu á þessa
leið: Þær gifta sig og eignast
börn. í heimi barnanna voru
mjög fáar konur í atvinnulíf-
inu. En eftir að fóstrurnar og
kennararnir greinilega höfðu
Eva Kolstad
opnað augu þeirra, fóru þau að
tala um konur sem bilstjóra,
karlmenn sem önnuðust börn,
konur sem fóru til tunglsins og
karla, sem voru hjúkrunar-
menn“.
„I höfuðstöðvum S.Þ. er
starfstilhögunin þessi venju-
legi pýramídi. Karlmaður á
toppnum. A næsta þrepi ein
kona, Helve Sipil?ásamt hand-
fylli af körlum. I fjórða lagi
frá toppnum eru fjórar konur
innan um fjölda karla, en í
botnlagi pýramfdans eru kon-
urnar — f haugum.
Þegar Kvennanefndin árið
1970, beindi athugasemdum að
ráðningarpölitík S.Þ. sjálfra
varð uppi fótur og fit í topplög-
um pýramídans, en ábending-
in var tekin til greina og nú er
það föst venja hjá S.Þ. og
nefndum þeirra að gefa
skýrslu reglulega til Kvenna-
nefndarinnar um kynskipt-
ingu starfsliðsins alls staðar i
þessari stóru S.Þ. — fjöl-
skyldu. I þessu felst framför
þótt hægt gangi."
Já Eva talaði f Háskólabíói
og við förum ekki f grafgötur
með það sem hún sagði.
Bj.E.
Menntamálaráðuneytið
hefur látið þýða ræðu
Evu Kolstad, sem hún
flutti á hátíðafundinum
14. júnf s.I. Gestir á
Kvennaársráðstefnunni á
Hótel Loftleiðum f gær
og f dag eiga þess kost að
fá þýðinguna.
Frá setningarhátíð Kvennaársins f Háskólabfó
Siðustu helgina i apríl lagði ungl-
ingasveit T R land undir fót og hélt
norður til Akureyrar til keppni við
heimamenn Teflt var á 12 borðum
og fóru leikar svo að T. R sigraði
með 7 vinningum gegn 5 Þessi
úrslit hljóta að koma nokkuð á óvart,
en þau sýna svo ekki verður um
villzt, að unglingarnir eru þegar
orðnir mjög öflugir skákmenn Sigur
þeirra er góður, jafnvel þótt Akureyr-
ingar hafi ekki teflt fram sinu sterk-
asta liði Aftur á móti er það athygl-
isvert, að á fjórum efstu borðunum
þar sem reyndustu menn unglinga-
sveitarinnar tefldu, sigruðu norðan-
menn með 3—1. Úrslit á einstök-
um borðum urðu annars sem hér
segir
1 Margeir Pétursson 0—1
Halldór Jónsson
2 Þröstur Bergmann Vz—'h
Jón Björgvinsson
3. Jón L Arnason Vi—Vi
Ólafur Kristjánsson
4 Benedikt Jónasson 0—1
Guðmundur Búason
5 Þorsteinn Þorsteinsson 1—0
Júlíus Bogason
6 Bjarni Hjartarson 1—0
Hólmgrimur Heiðreksson
7 Einar Valdemarsson 1—0
Jóhann Snorrason
8 Hilmar Hansson 0—1
Margeir Steingrimsson
9 Jóhann Hermannss '/2—Vi
Atli Benediktsson
10 Kjartan Tryggvason 1—0
Bragi Pálmason
11. Jóhann Hjartarson 'h—'h
Jónas Þorbjörnsson
12 Jón Egill Kristjánss 1—0
Arngrimur Gunnhallsson
Ósigur Margeirs Péturssonar á 1
borði kann að koma ýmsum á óvart,
en þess ber þó að gæta, að Halldór
Jónsson hefur um árabil staðið i
fremstu röð islenzkra skákmanna og
oft náð mjög góðum árangrí En
sjón er sögu ríkari, hér kemur skák-
in.
Hvítt: Halldór Jónsson 0 Svart:
Margeir Pétursson 0
Enskur leikur 1. Rf3 — Rf6, 2. g3
— g6, 3. Bg2 —r Bg7, 4. c4 —
0—0, 5. Rc3 — d6, 6. 0—0 —
Rdb7, 7. Hb1. (Hvitur gat auðvitað
beint skákinni inn i hefðbundin af-
brigði kóngsindverskrar varnar með
7. d4, en þessi leíkur leíðir yfirleitt
til mjög þægilegrar stöðu fyrir hvit-
an). 7. — e5, 8. b4 — Rh5 (?)
(Upphafið að rangri áætlun. Betra
var 8 — c6) 9. d4 — f5?
(Slæmur leikur, sem sýnir að svartur
hefur hreinlega misskilið stöðuna.
Skák
eftir JÓN Þ. ÞÓR
Nauðsynlegt og gott var að leika hér
9"— c6, og ef þá 10 c5, eða 10
b5 og þá d5 og svartur stendur vel).
10. c5! (Nú opnast allár flóðgáttir).
10. — a5? (svartur reynir að ná
mótspili, en þessi leikur gerir aðeins
illt verra 10. — dxc5, 1 1. bxc5 —
Rxc5 gekk auðvitað ekki vegna 12
Ba3, en sennilega var illskást að
leika 1 0. — Rdf6, þótt hvítur hefði
þá mun betri stöðu eftir sem áður).
11. cxd6 — cxd6, 12. Rg5! (Nú
vinnur hvitur lið og gerir um leið út
um skákina 1 2. — De8 eða 1 2 —
De7 gengur ekkí vegna 13. Rd5).
12. — axb4, 13. Ro6 — Da5.
14. Rxf8 — axb4, 15. Rxd7
— Bxd7, 16. Db3+ — Kh8,
17. Dxb7 — Hd8, 18.
Be3 — Dxa2, 19. Dc7 —
Bf6, 20. Hb8 — Hxb8, 21.
Dxb8+ — Kg7, 22, Dxd6 —
Da4? (22. — De6 hefði veitt meiri
mótspyrnu en skiptir þó varla miklu
úr því sem komið er). 23. Bc5 —
h6, 24. Df8 — Kh7, 25. Bd5 og
svartur gaf.