Morgunblaðið - 21.06.1975, Page 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 21. JUNI 1975
Útgefandi hffcÁrvakur, Reykjavík
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjörn Guðmundsson
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn og afgreiðsla Aðalstræti 6, sími 10 100.
Auglýsingar Aðalstræti 6, sími 22 4 80
Áskriftargjald 700,00 kr. á mánuði innanlands.
i lausasölu 40,00 kr. eintakið
það ekki svo að þetta fyrir-
tæki sé betur statt en
önnur fyrirtæki í Iandinu,
nema síður sé. Áður en
Alþingi lauk störfum í vor
voru samþykkt lög um stór-
fellda ríkisábyrgð Flug-
leiðum til handa, ekki ein-
vörðungu til að kaupa flug-
vélar, heldur einnig í þeim
tilgangi að tryggja rekstur
félagsins. Aðeins nokkrum
vikum seinna eru útgjöld
fyrirtækisins aukin um 200
milljónir króna vegna
Samningar við flugmenn
Kauphækkanir þær,
sem flugmenn hafa nú
knúið fram í kjarasamn-
ingum við flugfélögin, hafa
vakið almenna furðu, enda
eru þær í hrópandi ósam-
ræmi við þá almennu
stefnumörkun í kjaramál-
um, sem lögð var með
heildarsamningum Al-
þýðusambandsins og
Vinnuveitendasambands-
ins fyrir skömmu. Á sama
tima og verkamenn verða
að sætta sig við 7.400 kr.
hækkun á mánaðarkaupi
er gengið að afarkostum
flugmanna þannig að þeir
fá allt aö 100.000 kr. kaup-
hækkun á mánuði. Kaup-
hækkun flugmanna ein út
af fyrir sig er því í mörgum
tilvikum tvöfalt hærri en
máanaðarkaup verka-
manna var fyrir siðustu
kjarasamninga.
Við þær erfiðu aðstæður,
sem þjóðin á við að stríða
má öllum vera Ijóst, að
þessi niðurstaða í kjara-
samningum flugmanna er
með öllu óþolandi. Eins og
sakir standa fer enginn i
grafgötur um, að svigrúm
til almennra kauphækkana
er nánast ekkert, ef menn
ætla að koma í veg fyrir
nýja kollsteypu i efnahags-
málum. Heildarsamtök
launþega hafa sýnt nokk-
urn skilning á þessum
aðstæðum. Láglaunafólk
hefur því orðið að taka á
sig auknar byrðar í veru-
legum mæli. Þegar svo er
ástatt er með engu móti
unnt að réttlæta það, að
hæstlaunuðu launþcgarnir
fái svo gífurlegar kaup-
hækkanir, sem raun varð á
í kjarasamningunum við
flugmenn.
Upplýst hefur verið, aö
kauphækkanir þær, sem
Flugleiðir hafa samþykkt
að greiða flugliðum sínum
muni kosta félagið 200
milljónir króna á ári. Nú er
kauphækkana til fluglið-
anna éinna saman.
Örn Johnsen einn af for-
stjórum Flugleiða hefur
lýst yfir því, að stjórn
félagsins telji þessa kaup-
hækkun of mikla, en fyrir-
tækið hafi verið neytt til
þess að ganga að þessum
samningum með því að við-
semjendur þess beittu
hörðu. Ljóst er, að vinnu-
stöðvanir flugmanna og
ýmis konar skæruhernaður
getur valdið ómældu tjóni
og lagt þessa atvinnustarf-
semi í rúst á skömmum
tíma. En vitaskuld verður
það ekki þolað til lengdar,
að þessi starfsstétt geti ein
út af fyrir sig hagnýtt sér
þessar aðstæður á þann
hátt sem gert hefur verið.
íslenzkir flugmenn
vinna að sjálfsögðu mjög
mikilvæg störf og
ábyrgðarmeiri en ýmsir
aðrir og því eðlilegt að þeir
hafi góð laun. En með
nýgerðum samningum
hefur verið gengið feti of
langt. Þessir samningar
varpa skýru ljósi á nauð-
syn þess að vinnulöggjöf-
inni verði breytt. Það eru
beinlínis hagsmunir
launþegasamtakanna, að
unnið verði að breytingum
í þessum efnum þannig að
fámennir starfshópar geti
ekki misnotað aðstöðu sína
með þeim hætti, er oft-
sinnis hefur átt sér stað.
Flugmenn hafa komizt
upp með það að miða kjör
sín við laun starfsbræðra
sinna erlendis. Enginn
önnur stétt hefur komizt i
þessa aðstöðu. Og það
hlýtur að vera hverjum
manni ljóst, hvernig farið
hefði, ef almennir kjara-
samningar nú hefðu tekið
mið af launum þar sem þau
bezt gerast erlendis.
Raunar hefur engum heil-
vita manni dottið slikt í
hug, enda er slíkur saman-
burður villandi. Niður-
staða þessara kjarasamn-
inga við flugmenn er því
óeðlileg og ennfremur
háskaleg, þegar kjaramál
alþýðu eru á svo viðkvæmu
stigi, sem raun ber vitni
um. Það verður að koma í
veg fyrir, að þessi saga
endurtaki sig.
Unglingarnir tapa — ríkið græðir
-f athyglisverðri
1 skýrslu Sigurbjörns
Þorbjörnssonar ríkisskatt-
stjóra, er hann samdi fyrir
fjármálaráðuneytið um
staðgreiðslu opinberra
gjalda, kemur m.a. fram,
að um það bil 300 millj. kr.
i sparimerkjum fari í súg-
inn með einum eða öðrum
hætti. Unga fólkið, sem
skylt er að kaupa spari-
merki lögum samkvæmt,
tapar því verulegum fjár-
hæðum á ári hverju.
Ríkisskattstjóri gerir ráð
fyrir í skýrslu sinni, að
fjárhæö óframvísaðra
sparimerkja, sem seld voru
í Reykjavík á síðasta ári
hafi numið 139 millj. kr.
Hann segir ennfremur, aö
meginhluti þessara verö-
mæta sé sparendum senni-
lega glataður, annað hvort
týndur eða farinn for-
görðum á annan hátt, enda
sé erfitt f-yrir unglinga að
botna í kerfinu eða gera
sér grein fyrir raun verð-
mæti merkjanna.
Þetta eru mjög alvar-
legar upplýsingar og þær
sýna glöggt hversu opinber
skriffinnska getur verið
varasöm. Þegar þessar
staðreyndir hafa verið
dregnar fram í dagsljósið,
hlýtur það að verða stjórn-
völdum hvatning til þess að
koma á einfaldara kerfi í
því skyni að koma í veg
fyrir að ungmenni tapi svo
miklum verðmætum á lög-
mæltum skyldusparnaði
sem raun hefur orðið á.
('Heimiiisiæknjngar l )
Hópstarf lækna og
heilsugæzlustöðvar
eftir Örn Bjarna-
son lækni
A síðastliðnum vetri var nokk-
uð rætt í fjölmiðlum um heimilis-
læknaskort í Reykjavík.
Trúlegt er að einhverjum þyki
undarlegt að nýliðumyngri lækna
í heimilislækningar skuli ganga
treglega á höfuðborgarsvæðinu á
sama tíma og æ auðveldara reyn-
ist að fá lækna til starfa í dreif-
býli.
1 grein þessari verður rætt al-
mennt um orsakir heimilislækna-
skorts, raktar hugmyndir lækna
um hópstarf, greint frá ákvæðum
um heilsugæslu og heilsugæslu-
stöðvar í nýrri Iöggjöf, aðgerðum
í dreifbýli og að Iokum frá tillög-
um, sem fram hafa komið um
skipan mála í Reykjavík.
SKORTUR A HEIMILISLÆKN-
UM.
Heimilislæknaskortur hérlend-
is er ekki nýtt fyrirbæri, því allt
frá 1760 hefur reynst erfitt að
fullskipa læknishéruðin.
Þó fór fyrst verulega að síga á
ógæfuhliðina eftir að sérhæfing
hófst að marki í heimsstyrjöld-
inni síðari.
Fram að þeim tíma höfðu ís-
lenskir læknar einkum haldið til
meginlands Evrópu í sérfræði-
nám og stunduðu margir er heim
kom jöfnum höndum almenn
læknisstörf og störf í sérgrein
sinni.
Þegar Evrópa lokaðist lá leið
þeirra, sem í framhaldsnám fóru,
vestur um haf.
Að heimsstyrjöldinni lokinni
leituðu læknar einnig til Norður-
landanna, einkum Svíþjóðar,
enda reyndist auðvelt að komast
að, vegna læknaskorts vestan hafs
og austan.
Hefur síðan að jafnaði þriðj-
ungur íslenskra lækna verið sam-
tímis við nám og störf erlendis.
Þeir sérfræðingar sem heim
sneru, settust flestir að í Reykja-
vík.
Yngri læknar, sem fóru til
starfa í dreifbýli, voru flestir
stuttan tíma í héraði, læknaskipti
voru mjög tíð og héruðin oft
læknislaus langtímum saman.
Fyrir 10 árum var svo komið að
heiíir landshlutar voru að verða
Iæknislausir.
ORSAKIR LÆKNASKORTS
Ekki er ágreiningur um, hvað
hefur valdið þessum læknaskorti,
en helstu orsakir eru:
Námsuppeldi, sem beinir lækn-
um að sérhæfingu, léleg starfs-
skilyrði og fagleg einangrun.
Þegar ljóst varð að hverju
stefndi var farið að leita úrræða
til þess að stemma stigu við vand-
anum.
Bentu yngri læknar á að lausn-
in gæti verið fólgin i þvi, að búa
heimilislæknum starfsskilyrði,
sem væru lík því, sem sjúkrahús-
læknar hafa.
Tóku þeir upp tillögu um hóp-
starf lækna, sem fram hafði kom-
ið í Læknafélagi Reykjavikur og
síðar verður vikið að.
HÖPSTARF HEIMILISLÆKNA
Hópstarf lækna felst í því, að
heimilislækningar eru stundaðar
af almennum læknum, sem starfa
mjög náið saman, leita ráða hver
hjá öðrum um rannsóknir, grein-
ingu sjúkdóma og meðferð og
hafa sameiginlega spjaldskrá með
upplýsingum um þann hóp, sem
þeir veita þjónustu, en fólki er
heimilt að leita til þess læknis,
sem það kýs, hver einstaklingur
velur sér heimilislækni úr hópn-,
um.
Heppilegasta stærð á slíkum
samstarfshóp eru 3 Iæknar, sem
sinntu 5-6000 manns í héraði eða
hverfi.
Læknahópurinn hefur nokkra
starfsskiptingu og nýtur aðstoðar
ritara og annars sérmenntaðs
starfsliðs.
Hópurinn hefur sameiginlegt
húsnæði í heilsugæslustöð.
Auk almennrar læknisþjón-
ustu annast hópurinn einnig
heilsuvernd.
HÓPSTARF tJTI A LANDI
Undirbúningur hópsstarfs
hófst um 1965 og hefur slík sam
vinna heimilislækna þegar tekist
víða úti á landi.
Varð þaðan af auðveldara að
koma slíku samstarfi á, að sveita-
stjórnir gerðu víða nauðsynlegar
ráðstafanir til þess að búa lækn-
um betri starfsskilyrði og Alþingi
gerði veigamiklar og merkar
breytingar á löggjöfinni.
Með nýjum læknaskipunarlög-
um árið 1965 var fjöldi héraða
ákveðinn 54 og jafnframt kom
nýtt ákvæði um að ráðherra væri
heimilt að sameina héruð, að upp-
fylltum vissum skilyrðum og árið
1969 var aftur gerð breyting á
læknaskipunarlögum og var nú
sett inn ákvæði um að ráðherra
væri heimilt að sameina héruð og
stofna læknamiðstöðvar.
Voru nú sköpuð skilyrði til hóp-
starfs lækna í dreifbýli, en fram
að því hafði hópstarf tekizt í
kaupstöðum og stærri þéttbýlis-
kjörnum.
Loks skal skrefið stigið til fulls
með setningu laga um heilbrigðis-
þjónustu nr. 56/1973, sem gildi
tóku 1. jan. 1974.
HEILBRIGÐISLÖGGJÖF
Heilsugæsla merkir í lögunum
heilsuverndarstarf og allt
lækningastarf, sem unnið er
vegna heilbrigðra og sjúkra, sem
ekki dveljast á sjúkrahúsum. Um
starfsvið heilsugæslustöðva er
fjallað i 21. grein, en í stöðvunum
skal veita þjónustu eftir því sem
við á, svo sem hér segir:
Almenna læknisþjónustu, vakt-
þjónustu og vitjanir til sjúklinga.
Lækningarannsóknir.
Sérfræðilega læknisþjónustu og
tannlækningar.
Hvers konar heilsuvernd, þar
með taldar hóprannsóknir og
skipuleg sjúkdómsleit.
Að heilsugæslustöðvum skal
ráða ljósmæður, hjúkrunarkonur,
lækna og tannlækna og greiðast
laun þeirra úr ríkissjöði, en laun
annarra starfsmanna og reksturs-
kostnaður greiðist af viðkomandi
HEILSUGÆSLUSTÖÐVAR
Eins og lögin bera með sér er
heilsugæslustöðvum ætlað mikið
hlutverk.
Ljósmæður og hjúkrunarkonur
gegna þar veigamiklum störfum,
enda starfa þær ýmist sjálfstætt
eða í samvinnu við lækna og við
bætist ýmislegt sérhæft starfslið,
ritarar og meinatæknar svo nokk-
uð sé talið.
Til þess að vel takist og þetta
þjónustuform uppfylli þær vonir,
sem við þær eru bundnar, þarf að
koma á skipulegu hópstarfi þeirra
heilbrigðisstétta sem starfa í
stöðvunum.
Með því að taka upp nútimaleg
vinnubrögð verður hægt að bæta
úr ágöllum núverandi kerfis og
leggja meiri áherslu á sjúkdóma-
varnir en nú er gert.
Reynt verður að haga starfsem-
inni þannig, að sem mest af rann-
sóknum og meðferð fari fram
utan sjúkrahúsa og sjúkum, las-
burða og öldnum verði gert kleift
að dvelja sem lengst heima fyrir.
Starfsskilyrði úti á landi hafa
víða batnað verulega og eru sums
staðar orðin afbragðsgóð, enda
hefur árangurinn ekki látið á sér
standa, yngri læknar eru fúsari