Alþýðublaðið - 11.09.1958, Qupperneq 5

8
Pimmtudagur 11. sept. 1958
A í þ ý Snbla8 í I
l>EGAR virkjunin vi5 Efra-
Sog var vígð nú í sumar, hef-
ur að líkindum fáum orðið
bugsað til gömlu Gasstöðvar-
innar við Hlemmtog sem um
sama leyti var verið að rífa.
ÞÓ var svo í eina tíð, að sér-
hverjum gesti, sem kom land-
leiðina til höfuðborgarinnar og
tafði stundarkorn við Hlemm-
torg, varð starsýnt á þetta
manrivirki. Gasstöðin stóð þá
bæjarstjórnin sá sér fsert að
taka hann að sér 1916.
Bygging stöðvarinnar var
hafin árið 1909, og varð hún
fullgerð í iúní 1910. Ef flett
er blöðum frá þessum tíma, er
hennar rækilega getið. Blaða-
maður frá „ísafold“ hefur
t. d. heimsótti stöðina og lýsir
| henni ítarlega. Fróðlegt ler á
j þsssum dýrtíðartímum að sjá,
! hver kostnaðurinn hefur verið.
sem tjöruefnum, ammoníaki
og brennisteini. Til þess að ná
þeim eru notuð ýmis tæki og
aðferðir. Brennisteinsvatninu
er náð síðast, og er það gert
með því að láta mold soga það
í sig. íslenzk mold var eigi
I talin vel hæf til þess. Fyrir því
j varð að flytja ailmiklar mold-
i arbirgðir frá Hollandi. Færi
I eigi vel, ef mold þeirri væri
j stolið !
Þegar hreinsuninm og kæl-
ingunni gr lokið. er gasinu
hleypt í gasgeyminn, og þaðan
fer það svo út í pípurnar, sem
greinast um allan bæinn.“
Eftir að Gasstöðin tók til
starfa, urðu skjót umskipti í
höfuðstaðnum, og glevmdist
þá að mestu deilan um gas eða
rafmagn.
* KOLASKORTURý
í heimsstyrjöldinni fyrri
urðu menn áþreifanlega varir
við ókosti Gasstöðvarinnar, og
fór þá margan að iðra þess að
hafa ekki heldur komið á fót
rafstöð. Af völdum stríðsins
var erfitt að útvega kol, ssm
starfræksla Gasstöðvarinna’'
var bundin við. Þó fór svo, að
með ýmsum ráðum var elds-
neyti útvegað, svo að Gasstöð-
in stöðvaðist aldrei. Frostavet
urinn mikla 1918 kom Gas-
stöðin í góðar þarfir, og má ef-
laust þakka henni mafgt
mannslífið. Á þeim tímum var
hafinn brauðbakstur í stöð-
inni, sakir þess hve brauðgsrð-
arhús bæjarins áttu í miklum
örðuglsikum, með öflun elds-
neytis. Tókst. hann hið bezta
og hélzt þessi bökun fram yf-
ir stríðslok.
* RAFMAGNÍÐ KE5IUR
- TIL SÖGUNNAR,
Árið 1921 var komið upp
rafmagnsstöð hjá Elliðaánum
og fengu þá þegar allmörg hús
í bænum rafmagn. Og þar með
voru örlög Gasstöðvarinnar
ráðin. Rafmagnið leysti gas!ð
hvarvetna af hólmi. Nokkrir
notuðu þó framan af gas til
suðu, sakir þess hve ódýrt það
var. En þess voru varla dæmi,
að gasæðar væru lagðar í ný-
byggingar, og þar kom, að
Gasstöðin varð til einskis nýt,
og hefur nú verið jöfnuð við
jörðu, — hefur vikið fyrir nýj-
um og brsyttum tímum.
Þegrar Gasstöðin var bygge
á árununt 1909—1910 var
kostnaSurini! við hana þessi;
I ■•' Yerksmiðjuhúsin kostuúia
ía.Ot-íi kr.
* íbúðarhús stoðvarstjór-
anss kostaði 12.000 kr.
;i- Gasgeymirinn og pípurn-
, unt bæinn kostuðu 312.
j j 000 kr.
I ■'• Kostnaður viff grunn og
! ýmís önnur gjöld 15.000 kr.
Fró.fflegt væri aff fá til sam-
anburðar, hversu mikið hef-
ur ka-staffi að rífa stöðina. —
Það hefur affi líkindum veri®
ekki ósvipuffi upphæð bygg-
ingarkosínaöinum, ef hún hef
ur þá ekki verið miklu meiri,
GasstöSin, áður en hún var rifin.
ein sér og þótti tilkomumikil
og: frábrugðin öðrum bygging-
um í bænum. Enda þótt nú
kunnj að þykja sem forráða-
menn hafi sýnt litla framsýni,
er þeir reistu gasstöð í staö
rafmagnsstöðvar, má ekki
gleyma því, að stöðin var til
mjikils gagns á sínum tímja.
Hús stöðvarinnar hafa mú að
fullu verið jöfnuð við jörðu,
og er ekki óstnnilegt, að mörg-
um gömlum Reykvíkingi þyki
eyðilegt um að litast, er hann
gengur um Hlemmtorg og sér
þar rústHr eiiina'r,1 Eln tímimi
gerir þær kröfur, sem enginn
fær staðið gegn, og af grunm
Gasstöðvarinnar mun væntan-
lega áður en langt um líður
rísa nýtízkuleg slökkvistöð.
Ber vissulega að fagna því. í
þessu greinarkorni er ætlunin
að minnast Gasstöðvarinnar
lítillega, en saga hennar er
lengra mál en hér rúmast.
Verksmiðjuhúsin kostuðu 45,-
000 kr., en íbúðarhús stöðvar-
stjórans 12 000 kr. Gasgeym-
irinn og pípurnar um bæinn
kostuðu 312.000 kr., en kostn-
aður við grunninn og ýmis
önnur gjöld voru 15.000 kr.
* HVERNIG GAS
* VERÐUR TIL.
Síðan lýsir blaðið því,
hvernig gas er framleitt og
segir svo :
„Vér komum fyrst inn í sal
mikinn. Sá hafði að geyma 3
eldstór, - öllu heldur eldhella,
og skein þar inn í hvítglóandi
gímöld er litið var inn um hell-
ismunnana. Inn í þessa eld-
hella er dsmbt ógrynnum af
kolum og þau hituð upp og
gerð hvítglóandi. Láta þá kol-
in frá sér reyk mikinn sem
Ieggur upp um reykháfa úr
eldstónum.
Framliliðin brotin niður.
* gas eða RAFMAGN ?
Þegar Jóhannes Reykdal
kom á fót rafstöð í Hafnar-
firð' 1904—5, fóru Reykvík-
ingar að ranka við sér, og kom
þá þegar til tals að koma upp
rafstöð. Var helzt rætt um
Elliðaárnar. Þó urðu ms'nn
síður en svo sammála í þess-
am ef'num. Sumir vildu koma
á fót gasstöð, og var mikið
irifizt um þetta, eins og ævin-
lega er nýjungar ber á góma.
Svo fór að lyktum, að „gas-
menn“ urðu ofan á, og var þar
fremstur í flokki Páll Ein-
arsson borgarstjóri. Gerður
var samningur við félagið
Carl Francke, sem sá um
íöekstur stöðvarinnar, þar til
Þessi reykur ' 'er það sem
kallast gas, en ýmislegt
verður við hann að gera áður
en hann verður notaður til
ljósmatar og suðu.
En það sem eftir verður í
eldstónum, þsgar reykurinn
(gasið) er farinn burtu, það
eru koks, sem mjög eru notuð
til eldiviðar svo sem kunnugt
ler. Áður langt líður fer gag-
stöðin að selja koks og' fá menn
þau þá sjálfsagt nokkuð ódýr-
ari, en hingað til höfum vér
átt að venjast.
Reykurinn frá kolunum
verður þegar notaður til ljóss
eða suðu. Það verður fyrst að
hreinsa hann og kæla á ýmsar
lundir, ná úr honum mörgum
efnum, sem gegnsýra hann, svo

. ■

Wm

T-eikning af væníanlegri slökkvistöð, sem verSur reist á grunni Gásstöðvarinnar,