Morgunblaðið - 24.04.1976, Side 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 24. APRÍL 1976
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
hf. Arvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Læknadeild svari
Tíminn segir ! forystu-
grein s.l. fimmtudag, að
„ástæðulaust upphlaup" hafi
orðið, þegar skipað var í
prófessorsembætti í
kvensjúkdómum og fæðingar-
hjálp og ekki hafi allir kunnað
fótum sínum forráð i þessu
..upphlaupi"
Hér hefur ekki verið um neitt
„upphlaup" að ræða og enginn
verið meiddur persónulega,
enda er það rétt, sem blaðið
segir, að „valið stóð á milli
hinna færustu manna". En mál-
efnaleg rökræða hlýtur að vera
leyfileg um þetta mál eins og
önnur.
Háskólinn er opinber stofn-
un. Þegar starfsmenn hans eru
beðnir um að svara og fyrir-
spurnin er borín fram á kurteis-
legan hátt og málefnalegum
forsendum, ber þeim að svara,
hvort sem þeim líkar betur eða
verr. Stöðuveitingar við
Háskólann hafa oft sætt gagn-
rýni eins og kunnugt er, en þó
mun það oftar hafa verið — í
slíkum tilfellum — að ráðherr-
ar hafi ráðskazt upp á eigin
spýtur og í pólitískum tilgangi
með málefni Háskólans heldur
en hitt, að hinar ýmsu deildir
virði ekki viðteknar leikreglur.
Nú hefur það aftur á móti
gerzt, að læknadeildin hefur
sýnt, að innan veggja
Háskólans eru klíkur og pukur-
starfsemi, jafnvel innan
þessarar merku deildar, lækna-
deildar. Menn höfðu áður vit-
að, að ýmiss konar pólitísk af-
skipti hafa farið fram innan
veggja Háskólans og þá ekki
sízt í sambandi við þjóðfélags-
og bókmenntakennslu ýmiss
konar, en að læknadeildin væri
ekki laus við vafasamar
ákvarðanir vegna áróðurs og
klíkna hefði enginn trúað að
óreyndu. En nú er þetta því
miður komið í Ijós. Ef nokkur
stofnun á íslandi ætti að vera
laus við klíkustarfsemi og
pukur, hvað þá pólitiska þröng-
sýni og fordóma, þá ætti það
að vera Háskóli íslands. Hann
ætti að vera ríki í ríkinu, sjálf-
stæð stofnun, virðuleg og
áhrifamikil, byggð á vísindaleg-
um forsendum, en ekki pólitík,
allra sízt persónupólitík.
Víð þekkjum úr stjórnmála-
sögunni að ráðherrar hafa seilst
inn á starfsvið Háskólans, en
aftur á móti hefur þessi merka
stofnun, sem betur fer, sjaldan
gefið færi á sér þannig, að
virðingu hennar væri ekki sam-
boðið. Nú hefur það gerzt, að
læknadeildin hefur hunzað álit
dómnefndar, sem hún sjálf
óskaði eftir að veitti leiðsögn
við stöðuveitingu og þar með
hefur deildin átt þátt í því að
skerða sjálfstæði Háskólans.
Enginn ráðherra þarf, hér eftir
að minnsta kosti, að hlusta á
niðurstöður, sem frá meirihluta
deildarinnar koma.
Þetta er því miður sannleikur
og ber að harma að svo illa er
komið fyrir þessari virðulegu
stofnun, Háskóla íslands. Allir
hafa að vísu fylgzt með þvi,
hvernig óróaseggir í röðum
stúdenta hafa misnotað að-
stöðu sina við Háskólann og
reynt að breyta þessu höfuð-
vígi sjálfstæðra skoðana, frjáls-
lyndis og lýðræðis í eins konar
hreiður fyrir vinstrisinnaðar
öfgaklíkur, en það er önnur
saga. Læknadeildin er a.m.k.
ekki fallin svo lágt, sem betur
fer, enda þótt hún hafi ekki
gætt að sér í umræddu tilfelli.
Morgunblaðið hefur skrifað
málefnalega um síðustu stöðu-
veitingu við læknadeild Háskól-
ans og dettur ekki í hug að
efna til æsinga né kasta rýrð á
einn eða neinn, allra sízt að
draga að ósekju í efa hæfni
þess umsaekjanda, sem
prófessorsembættið hlaut.
Þvert á móti var í siðasta
Reykjavíkurbréfi Morgunblaðs-
ins, fyrra sunnudag, einmitt
minnzt á hæfni umsækjandans
þótt blaðið héldi því fram, að
hinn umsækjandinn hefði sam-
kvæmt niðurstöðu norrænnar
dómnefndar sérfróðra vísinda-
manna í læknisfræði átt að
standa embættinu nær. Af
þeim sökum var veitingin átalin
hér í Morgunblaðinu og eftir-
farandi spurningu varpað
kurteislega fram; hvernig rök-
styður meirihluti læknadeildar
ákvörðun sína?
í Reykjavikurbréfinu var
m.a. komist svo að orði: „Að
sjálfsögðu getur meirihluti
læknadeildar verið á móti ,
nefndaráliti, en hann verður þá
að rökstyðja af hverju."
Morgunblaðið og fleiri aðilar
hafa áður spurzt fyrir um, hver
sé ástæðan fyrir því, að meiri-
hluti læknadeildar hunzar
einróma meðmæli nor- ■
rænnar dómnefndar,
sem hún óskaði sjálf eftir,'
enda verður að telja, að
með henni hafi verið fullnægt
skilyrðum um faglega, hæfa,
óvilhalla og hlutlæga nefnd,
„en þá bregður svo við í lækna-
deild, að meirihluti hennar
greiðir atkvæði, með þeim um-
sækjanda, sem nefndin taldi
siður uppfylla þau skilyrði um
vísindaleg vinnubrögð, sem
ætlast er til af prófessorsefni og
nefndin jafnvel höfð að háði og
spotti", segir ennfremur í fyrr-
nefndu Reykjavikurbréfi. Og
blaðið heldur áfram; „í bréfi
fimm lækna til forseta lækna-
deildar segja þeir m.a. um
þetta mál: „Vér ítrekum þó, að
vér teljum deildarstjórn hafa
staðið rétt að þessu máli og vér
teljum dómnefndarálit
prófessoranna Þorkels
Jóhannessonar, Ingelman-
Sundberg og Ingerslev standa
óhaggað og vera einan rök-
heldan grundvöll fyrir veitingu
prófessorsembættis í kvensjúk-
dómum og fæðingahjálp."
í staðinn fyrir að svara fyrr-
nefndri málefnalegri spurningu
Morgunblaðsins gerir deildar
ráð sér lítið fyrir og vítir þessa
fimm lækna, notar sem sagt
vinnubrögð sem maður hefði
getað átt von á úr öllum áttum
— öðrum en frá sjálfum
Háskóla íslands. Þetta eru
slæmar fréttir, en vonandi
verða þærtil þess, aðeinhverjir
háskólamenn taki við sér og
hristi slyðruorðið af þessari
gamalgrónu stofnun, sem
nefnd hefur verið æðsta
menntastofnun landsins.
Þegar meirihluti læknadeild-
ar hafði hunzað niðurstöðu
dómnefndarinnar, var málið
tekið upp í fyrirspurn á Alþingi
íslendinga, eins og kunnugt er,
og verður það ekki tiundað hér.
Af þvi tilefni sagði Morgun-
blaðið m.a. í Reykjavíkur-
bréfinu: „Það er því nauðsyn-
legt að endurskoða atkvæðis-
barni manna um stöðuveitingu
við Háskólann, því að bersýni-
legt er að hinar einstöku deildir
valda ekki þessu verkefni. En
það, sem verst er af öllu í þessu
sambandi, er, að læknadeildin
hefur sjálf hunzað niðurstöðu
sérfræðinganefndar, og póli-
tiskir ráðherrar þurfa því
naumast í framtíðinni að hlusta
á niðurstöður dómnefndar,
hvað þá að fara eftir þeim,
þegar læknadeildin sjálf snið-
gengur þær af einhverjum
dularfullum ástæðum. Lækr.a-
deildin hefur þvi með þessu
veitt pólitískum ráðherrum
óskertan rétt til þess að snið-
ganga allar þær nefndir, sem
ákvarða eiga um hæfni um-
sækjenda við Háskólann, og
ekki einasta það, heldur geta
pólitikusar nú með skírskotun
til afstöðu læknadeildar í þessu
tilfelli sniðgengið vilja deild-
anna sjálfra og skipað í stöður
við Háskólann eftir pólitískum
línum eingöngu, eða þá eftir
geðþótta hvers og eins ráð-
herra. Það er þetta sem harma
ber. í þessu liggur kjarni
málsins. Með þessari atkvæða-
greiðslu í læknadeildinni hefur
sjálfstæði Háskólans verið
skert, það er augljóst mál.
Hann getur ekki krafizt þess
lengur að hafa úrslitaáhrif í
eigin málum. Flokkadrættir og
alls kyns pukurstarfsemi í
læknadeild undanfarið hafa því
sýnilega flutt valdið, sem átt
hefði að vera i hinum einstöku
deildum í Háskólanum, upp í
Stjórnarráð".
Þetta er enn rifjað upp af
gefnu tilefni. Og ennfremur er
þess nú aftur krafizt, að meiri-
hluti læknadeildar geri grein
fyrir afstöðu sinni og rökstyðji
það málefnalega hvers vegna
gengið var framhjá áliti meiri-
hluta norrænnar dómnefndar
áliti.sem hún hafði sjálf óskað
eftir.
ÞUNGAMIÐJA EIMREIÐAR-
INNAR á áttræðisafmælinu
(3.—4. hefti 1975) er viðtal við
Ragnar Jðnsson f Smára ásamt
greininni Leikmaður spjallar
um lýðræði eftir Hannes H.
Gissurarson.
Trúin og iistin — haldreipi
og lífsfylling nútímafólks
nefnist viðtalið við Ragnar.
Þetta viðtal er hið athyglisverð-
asta eins og vænta mátti. Ragn-
ar fræðir lesendur um uppruna
sinn og bernsku, bókaútgáfu og
annað menningarstarf og segir
frá kynnum sínum af kunnum
mönnum. Ljóst er að fyrir hon-
um vakir annað og meira en
miklast af því, sem hann hefur
sjálfur unnið. Það er rödd hóg-
værðar, sem viðtalið vitnar um,
en í þeirri rödd er í senn fólgin
leiðbeining og viðvörun.
- ,,Við vorum allir húmanistar,
og það laðaði suma að sósíal-
ismanum, að kenningar hans
voru mannlegar,“ segir Ragnar
um þá, sem hvað mestan svip
hafa sett á menningarlíf aldar-
innar. En listin lifir,
kenningarnar deyja. Um
Jóhannes úr Kötlum segir
Ragnar: „Honum leið oft illa.
Mér liggur við að segja, að Ung-
verjalandsmálið hafi næstum
því dregið hann til dauða, svo
vonsvikinn var hann, þó að
hann reyndi að bera sig vel.“
Um Stein Steinarr stendur:
„Steinn var einhver einlægasti
sósíalisti eða kommúnisti, sem
ég hef kynnzt. En það fór fyrir
honum eins og fleirum, gall-
arnir á kenningunni komu í
ljós, þegar átti að setja hana í
kerfi og vinna eftir eins og
teikningu." Steinn hóf baráttu
með hálfum sannleika gegn
algerri lygi. Heimkominn frá
Sovétríkjunum orti hann Ijóðin
þrjú, sem Ragnar kallar „orð-
sendingar til kommúnista-
flokksins“: Formála á jörðu,
Kreml og Don Quijote ávarpar
vindmyllurnar. Um hina „berg-
málslausu múra" Kremlar orti
Steinn:
Dimmir, kaldir og óræðir
umlykja þeir
eld hatursins,
upphaf lyginnar,
ímynd glæpsins.
Ragnar getur þess réttilega
að kommúnistar séu „svolítið
vandræðalegir núna, en það er
vegna þess, að línan er ekki
nægilega afdráttarlaus". En
hvað er það, sem getur lagt
kommúnismann að velli? Að
dómi Ragnars Jónssonar er það
sá húmanismi, sem er „virðing-
in fyrir mannlegum tiífinning-
um og því, sem maðurinn hefur
fram yfir dýrin: trúna, upp-
hafninguna, hugmyndaflugið".
Tvennt segir Ragnar, sem sjálf-
stæðismönnum ætti að vera
gagnlegt að hyggja að: „Sjálf-
stæðismenn hafa enn ekki gert
sér grein fyrir því, hvað það er
mikilvægt að hafa listamennina
sin megin — miklu mikil-
vægara á Islandi en annars
staðar." Einnig minnir Ragnar
á hina gömlu húmanista meðal
peningamanna, sem hikuðu
ekki við að styðja listir: Hall-
grím Benediktsson, Héðin
Valdimarsson, Arent Claessen
og Bíla-Steindór.
Ég get ekki annað en dáðst að
Hannesi H. Gissurarsyni fyrir
ritgerð hans Leikmaður spjall-
ar um lýðræði, sem er ádeila á
hina innantómu „hefðarspeki"
stjórnmálamannanna, þankar
um vanda lýðræðisins og síðast
en ekki síst að minnsta kosti á
köflum skarpleg athugun á
túlkun kommúnistá^á lýðræði.
Það eina, sem ég get fundið að
ritgerð Hannesar er að hann
seilist um of aftur í tímann til
samanburðar. Skemmtilegra
hefði verið að hann fjallaði um
kenningar nýmarxista og
ýmissa spámanna vinstristefn-
unnar í hópi yngri manna í
staðinn fyrir að eltast við gaml-
ar syndir manna eins og Björns
Franzsonar og Gunnars
Benediktssonar. Þegar hann í
upphafi ritgerðarinnar deilir á
kennara í námsbraut í almenn-
um þjóðfélagsfræðum við
Háskóla lslands, sem hafa „lít-
inn tíma gefið sér til fræði-
starfa, enda önnum kafnir við
aðra iðju og veraldlegi á vinstri
væng stjórnmálanna“, veróur
lesandinn forvitinn og heldur
að nú eigi alldeilis að taka af
skarið. En þá er Hannes orðinn
fræðilegur aftur og hirðir lítið
um það, sem næst okkur er.
Ég held að viðtalið við
Ragnar Jónsson
Ragnar Jónsson og ritgero
Hannesar H. Gissurarsonar séu
góðar vísbendingar um hvar
Eimreiðin stendur á merkum
tímamótum. Ekki verður annað
sagt en þetta nýja hefti lýsi
mikilli grósku. Fjölbreytni þess
er töluverð og að öðrum heftum
ólöstuðum er þetta eftirminni-
legasta heftið síðan Magnús
Gunnarsson tók við ritstjórn
Eimreiðarinnar 1972.
Nokkur skáld leggja Eimreió-
inni lið að þessu sinni: Hannes
Pétursson, Hrafn Gunnlaugs-
son, Kristján Karlsson,
Matthías Jóhannessen og Nína
Björk Árnadóttir. Ljóð Ninu,
Báknið og I vistinni, hafa
vinninginn ef dæma skal skáld-
skap eftir alvöru, en sé skop
mælikvarðinn er erfitt að gera
upp á milli þeirra Kristjáns og
Matthiasar. Hringrásir
Kristjáns og Misvísanir
Matthíasar eru varla ortar af
allsgáðum skáldum nema vera
skyldi vísa, sem Matthías hnýt-
ir aftan við sinn brag:
Óskáldin „orlu sinn haulastein
á blóðakri íslen/.krar listar",
(sagði doktor IIolli í hæpinni grein):
ófríðar konur eiga einnig
rétt á að vera kysstar.
Hér mun átt við ritdóm, sem
Þorvarður Helgason skrifaði í
Vísi um ljóðabækur eftir þá
Símon Jóh. Ágústsson og Helga
Sæmundsson.
Svo skemmtilega vill til að í
sama hefti birtist smásaga eftir
Þorvarð Helgason og nefnist
Hin mikla freisting. Þessi saga
er að vissu marki skyld nýlegri
skáldsögu Þorvarðar, Nýlendu-
sögu. Viðfangsefninu eru gerð
skil með goðsögulegum hætti.
Saga tveggja manna er í raun-
inni saga eins manns, þess, sem
segir söguna. Skáldsagan
greindi frá morði, smásagan
sjálfsmorði. Bæði eru morðin
táknræn.
Dimmir,
kaldir og
óræðir