Morgunblaðið - 24.04.1976, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 24. APRÍL 1976
17
GRÆNLANDSDAGARI
Grænlenzk menn-
ing til
vegs
virðingar

Frá höfninni f Sisimiut (Hol-
steinsborg). Þar er góð höfn,
enda talsverð útgerð þaðan á ein
fengsæiustu rækjumið Græn-
lands. Ibúar bæjarins eru tæp-
lega 4000 talsins, fiestir búa í
einbýiishúsum, en nokkrar stórar
fbúðabiokkir hafa verið byggðar
þar á sfðustu árum og hafa ís-
lenzkir menn unnið við það meðai
annarra.
___rm Johnsen.
Þessa knálegu grænlenzku stúlku hittum við á götu f Jakobshöfn
á Vestur-Grænlandi. Hún var á leiðinni í afmæli vinkonu sinnar
og kiæddist að sjálfsögðu sfnu ffnasta skarti.

-. 7 'ig- ■ -
t-> ■* r
Krakkar f Sisimiut við fullbúinn kajak sem Knud Rasmussen lýðháskólinn á, en kajakinn hefur verið
á stöðugu undanhaldi sfðustu ár fyrir nýrri tækni og er lftið til af kajökum f hinum ýmsu bvggðum. Nú
er þó áhuginn að vakna á ný og m.a. stendur til að stofna á næstunni siglingaklúbb f Holsteinsborg á
vegum Knud Rasmussen skóians.
SISIMIUT heitir bærinn. einn af þremur
stærstu bæjum Grænlands, og nafnið þýð-
ir refagrenisfóikið, en danska nafnið á
bænum er Holsteinsborg og því er mest
haldið á loft f danska kerfinu. Hitt er svo
að f vaxandi mæli taka fbúarnir upp græn-
lenzka nafnið Sisimiut.
Það eru mikil tilþrif f þessum bæ,
3500—4000 fbúar, umfangsmiklar bygg-
ingarframkvæmdir, stór rækjuvinnsla og
frvstihús, slippur, elliheimili, sjúkrahús og fiest annað sem
tilheyrir vestrænu nútfmaþjóðfélagi og stolt bæjarins er eina
sjálfstæða grænlenzka menntastofnunin á Grænlandi, Knud
Rassmussen lýðháskóli, kenndur við hinn kunna Grænlandsvin
og landkönnuð.
Knud Rassmussen lýðháskóli getur tekið á móti 24 nemendum í
heimavist og miðað er við að nemendur séu orðnir 18 ára gamlir.
Hingað til hefur fólk á aldrinum 18—48 ára sótt skólann, en
kennsla f skólanum á tímabilinu frá hausti tii vors fer þannig
fram að f fvrsta hluta, eða til janúar, er tekið fvrir námsefni sem
nemendur leggja sjálfir fram eftir áhuga á hinum ýmsu þáttum
og f þriðja lagi er einnig tekið fyrir námsefni sem nemendur
velja f samráði við kennara skólans. Knud Rassmussen lýðháskói-
inn er grænlenzk menningarmiðstöð, sem býr við mjög naumt
fjármagn, en verkefnin eru óþrjótandi og mörg hver varða
sfðustu möguleika á að halda til haga ýmsu efni rótgróinnar
menningar Grænlendinga f þessu vfðfeðma landi sem er 21
sinnum stærra en Isiand. Knud Rassmussen lýðháskóli er stofn-
settur til þess að hefja upp á ný og kvnna menningu sjálfra fbúa
landsins á tfmamótum þegar áhrif annarra þjóða fara um hlöð
þessa fámenna þjóðfélags sem telur um 40 þús. íbúa. en auk
þessara 40 þús. Grænlendinga 10 þús. Danir í landinu og þeir
sitja f stöðum á flestum helztu póstum í atvinnu og menningarlffi
Græniands. T.d. eru allir skóiastjórar nema tveir, Danir, en
grænlendingarnir tveir sem eru skólastjórar eru þeir Karl Elias
Olsen, skólastjóri Knud Rassmussen lýðháskóla og Ingmar
Egede, skólastjóri Kennaraskólans í Góðvon, en báðir þessir
menn flytja fyrirlestra á Grænlandsviku Norrænu hússins.
Þá má og geta þess að um tveir þriðju hlutar kennara í
Grænlandi eru Ilanir og þeir Grænlendingar sem hafa samskonar
kennaramenntun og danskir hafa samt sem áður lægri laun en
þeir dönsku. Þannig eru vfða furðuleg tilþrif í fjölmörgum
þáttum mannlffs á Grænlandi í dag og minnir óþyrmilega á þá tfð
er tslendingar urðu að berjast gegn dönskum áhrifum og
danskri stjórn á tslandi. Islenzkt sjónarmið er þó ef til vill ekki
alveg sanngjarnt og eðlilegt miðað við Grænland. en víst er að
það er verið að bvggja upp f Grænlandi danskt fvrirbæri, en ekki
grænlenzkt þjóðfélag bvggt á grænlenzkri menningu og
samféiagslffi, enda eru vandamái Grænlendinga f dag ótal mörg
og rekja flest rætur sfnar til rótlevsis og mismunandi aðstöðu
fvrir danska kerfið og þá Grænlendinga sem enga eða litla
dönsku geta taiað. Á margan hátt eru Grænlendingar þannig
gestir f sínu heimalandi.
Eitt lítið dæmi er að skólakerfi Græniendinga er það sama og f
Danmörku. lengd skólatfmans og hvaðeina, þótt Grænlendingum
kæmi ugglaust margfalt betur styttri skólatfmi eins og tíðkast hjá
okkur, þvf þá ættu nemendurnir kost á að vinna að uppbvggingu
landsins, og ekki veitir af mannskapnum, og um leið kost á að
kynnast iandi og þjóð eins og fslenzkt æskufólk hefur getað í
sumarlevfum sfnum með því að leggja hönd á plóginn í hinum
ýmsu atvinnugreinum. Þess má líka geta að af 40 þús. Grænlend-
ingum eru um 20 þús. undir 15 ára aldri. Grænlenzkir skóiamenn
fengu mikinn áhuga á þvf fvrirkomulagi sem hér er haft þegar
þeim var kvnnt uppbvgging fslenzka skólakerfisins.
Grænlenzkt menning er afkvæmi sérstæðs samfélags, fólks sem
vann jöfnum höndum að veiðum til lífsbjargar og listrænum
tilþrifum á sviði útskurðar, sauma, smfða og sagnlist Græniend-
inga með söngvaívafi er snar þáttur í menningu þeirra 4000 ára
sem talið er að menn hafi búið á Grænlandi.
Auðvitað ættu hinar norrænu þjóðir að standa við bakið á
Grænlendingum í uppbvggingu samfélags þeirra, fyrst og fremst
með tilliti til Grænlendinga sjálfra en ekki gróðasjónarmiða
erlendra aðila til langtfma. Það er ekki hægt að sjá bölsýnishorn
á öllu sem Danir eru að gera á Grænlandi, en ailt of mörgu og það
væri verðugt verkefni fvrir tslendinga, ef við á annað borð
viljum eitthvað vera að skipta okkur af öðrum þjóðum, að sinna
Grænlandi í stað ýmissa landa sem standa okkur mun fjær á
flestum sviðum, en við erum þó að sýna lit f aðstoð.
Það var gaman að rabba við kallana á bryggjunni í Sisimuit,
bátagerðir af minni stærðum eins og við búum við, þeir voru með
færi, iínu og svo rækjutrollin. Harðir kallar. léttlvndir og um leið
ákveðnir á meiningunni. Þeir töluðu mikið um sfðustu tillögur
skipuKagsfræðinganna. Þær voru varðandi olfuborun og leit út af
vesturströnd Grænlands. Það var að sjálfsögðu búið að ákveða í
skrifborðsvinnuhópnum hvar ætti að borga, stinga það út á korti
og merkja kvrfilega, en þegar til kom var nákvæmlega um að
ræða aðalrækjuveiðisvæði sjómanna í Sisimuit, hagsmuna-
árekstur með tilhe.vrandi deilum og puðri.
Tækniþróunin og framtak Konunglegu Grænlandsverzlunar-
innar í því efni hefur brevtt mörgu til góðs fvrir Grænlendinga
en alvarlegasta spurningin er enn og verður um skeið: Hver er
von Grænlendinga f stjórn og framkvæmdum eigin mála?