Morgunblaðið - 17.09.1977, Side 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 17. SEPTEMBER 1977
ORKA & TÆKNI
eftir VALGARÐ
THOKODDSSÉN
Orkuvinnsla
úr sjávarleðju
• Um víða veröld hafa menn
áhyggjur af hugsanlegum orku-
skorti, þegar oliulindir heims-
ins verða þurrausnar, en marg-
ir spá því að svo verði innan
nokkurra áratuga. Þá stendur
eftir vatnsaflið — þar sem
hann rignir — en á hinum stóra
mælikvarða fullnægir það að-
eins örlitlu broti af orkuþörf
mannkynsíns. Svo eru það kol-
in, sem til eru í ríkum mæli og
spáð að endist mun lengur en
olían. Að lokum kjarnorkan,
sem margir telja ótæmandi
orkulind, en fjöldinn allur ótt-
ast sem sprengiorku, eyðandi
lífi.
En orku þurfum við að hafa,
að öðrum kosti hverfum við ald-
ir aftur í tímann, og {fStrfum að
byrja á ný — en sumir spyrja
þó hvort það sé svo hörmulegt.
Þá eru uppi ýmsar hugleið-
ingar og tilraunir um að virkja
orku sólargeislanna, orku vind-
anna eða sjávarfallanna, en að
sinni hafa slíkir tilburðir borið
lítinn árangur. Að lokum er það
svo jarðvarminn, en könnun á
alhliða vinnslu hans er skammt
á veg konin.
Það er ekki að furða að marg-
ir spreyti sig á vandamálinu, og
að margar hugmyndir sjái dags-
ins ljós.
Hér er ein þeirra:
Maður að nafi Claude de Tur-
ville, að menntun nefndur um-
hverfismálaverkfræðingur,
starfandi við vísindadeild
ensku ríkisrafveitnanna, telur
sig hafa fundið upp aðferð til
að vinna orku úr sjávarleðju.
Verkfræðingur þessi hefur
um árabil, í tómstundum sín-
um, kannað leðju á botni
Bristolflóa í Suður-Engiandi,
við mynni Severnfljóts. Hann
hefur um langan tíma fram-
kvæmt efnagreiningu á leðj-
unni, og staðreynt magn líf-
rænna efna í henni. Þá hefur
hann hannað búnað til þess að
vinna orkugjafa úr leðjunni og
nýlega tekið út einkaleyfi á
slíkum búnaði.
Aðferð hans er fólgin í því að
draga úr leðjunni hin lífrænu
efni með því að skola hana í
hringrásarbúnaði mreð petro-
leter — rokgjarnri jarðolíu —
en síðan er hið blandaða líf-
ræna efni hitað upp, en við það
myndast gas, sem nota má til
orkuframleiðslu.
Verkfræðingurinn telur að
með tækjum, sem kosta myndu
um 15—20 milljónir sterlings-
punda (5—7 milljarða ísl. kr.),
mætti framleiða gas að verð-
mæti um 75 milljónir sterlings-
punda (26 milljarðar isl. kr.) á
ári.
Hann telur að sams konar
leðja, sem hann hafi fundið á
botni Bristolflóa, finnist mjög
víða um heim, en þó ekki þar
sem ísöld hafi herjað á sínum
tíma. Hann fullyrðir að magn
þessarar leðju í heiminum sé
það mikió að það geti fullnægt
allri orkuþörf mannkynsins um
næstu 10.000 ár, miðað við ár-
lega notkun sem nú.
Það var þá það — en eftir er
að vita hvaða aðili vilji hætta
fjármunum sínum í slika til-
raunaverksmiðju, sem Ciaude
de Turville trúir að ráðið geti
bót á orkuskorti heimsins.
Claude de Turville með orkuleðju frá botni Bristolflóa.
Orka frá hafsbotni
og álverksmiðja
Kjarnorka
og kvenhylli
Ekki eru allir jafn smeykir
við kjarnorkuna, svo sem sjá
má á meðfylgjandi mynd. Þar
sjást tvær stúlkur að loknum
sundspretti i frárennslisvatni
kjarnorkuversins Ringhals i
Svíþjóð, en þetta orkuver er
það stærsta á Norðurlöndum,
nú 1600 MW., en verður innan
skamms tíma fullbyggt i 3400
MW. (Allt virkjað vatnsafl á
íslandi var 392 MW. í iok 1976).
Sérfræðingar stöðvarinnar
telja það ekkert hættulegt
heilsu manna að baða sig og
synda í þessu vatni, og stúlk-
urnar virðast sama sinnis.
Hér er um að ræða kælivatn,
sem runnið hefur í gegnum
stöðina út i vik og þaðan til
sjávar. I víkinni er vatnið næst
stöðinni að jafnaði um 28 stiga
Eftir sundsprett f kjarnorkuvatni.
baksýn.
heitt, en kólnar þegar fjær
dregur og verður um 18 stig í
nágrenni mynni víkurinnar.
Kjarnorkuverið Ringhals f
Verkfræðingar stöðvarinnar
vara aðeins við einu, og það er
að synda alveg að stöðvarvegg,
Alverið í Lynemouth. Efst, nær miðju, eru kolanámurnar, sfðan færiband fyrir kolin og efst til hægri
raforkuverið.
þvi þar sé hraðinn á vatninu
um 5 km-á klst., og geti þar
myndast hvirflar.
Álver í Bretlandi
Mikið hefur verið rætt og
ritað um okkar álver i Straums-
vik, og mætti nú eftilvill breyta
til og taka einnig annað álver
til athugunar, úti i hinum stóra
heimi. Ég vil ekki fara langt,
aðeins yfir Atlantsála, til Bret-
lands.
Árið 1972 var þar tekið í
notkun nýtt álver i Lynemouth
í Northumberland. Eigandi
þess er hin heimsþekkta álsam-
steypa Alcan Limited, þ.e.a.s.
sá armur hennar, sem skrásett-
ur er í Bretlandi, og hefur i
heiti sinu viðbótarskilgreining-
una UK.
Svo sem dæma má af ártalinu
1972, er verksmiðjan allný af
nálinni, og má vænta þess að
þar sé notuð nýjasta tækni á
ýmsum sviðum. Svo sem kunn-
ugt er var álverið í Straumsvík
tekið í notkun árið 1969. Í Lyne-
mouth er framleiðslugetan tal-
in 120.000 tonn á ári, en í
Straumsvík 75.000 tonn.
i Lynemouth eru 4 kerjaskál-
ar, hver 500 metrar að lengd.
Þar er dregið úr mengun með
búnaði, sem úr enskunni mætti
þýða sem þurrskrúbbun, en það
mun vera svipað því sem nú er
verið að koma fyrir í Straums-
vik. Auk þessa eru i Lyne-
mouth reykháfar frá kerjunum,
8 að tölu, hver 80 metrar á hæð.
Forstjóri álversins upplýsir
að engin mengunarvandamál
hafi komið fram við rekstur
verksmiðjunnar. Innan 6—7
km frá verksmiðjunni búi um
25.000 manns, en óheimilt sé að
hafa íbúðarhús nær athafna-
svæðinu en 2 km.
Raforkumál verksmiðjunnar
eru nokkuð framandi fyrir okk-
ur. Straumsvík kaupir rafork-
una frá vatnsorkuveri, sem boð-
ið getur hagstæð kjör. Lyne-
mouth framleiðir hins vegar
raforkuna i eigin kolakyntri
rafstöð.
Þetta kann að vera furðulegt,
þegar þess er gætt að raforku-
kerfi rikisins er samtengt um
hæstspennulinur allar götur
frá Norður-Skotlandi til syðstu
marka Englands, og ætti því að
liggja beint við að tengja álver-
ið því kerfi.
Ástæðan hér mun vera sú, að
í næsta nágrenni við verksmiðj-
una eru kolanámur, sem Iítt
voru starfræktar, en öll kola-
vinnsla í Bretlandi er í höndum
eins fyrirtækis i eigu ríkisins, á
sama hátt sem öll raforkumálin
eru í höndum eins rikisfyrir-
tækis, svo sem einnig er t.d. í
Frakklandi og italíu, en í sam-
starfi þessara tveggja ensku
ríkisfyrirtækja þótti hagkvæm-
ara, út frá heildarsjónarmiði,
að hafa þennan hátt á, enda er
verð kolanna sett mjög lágt —
það lágt að ekki fást upplýsing-
ar um verð raforkunnar, né
verð þeirra kola sem orkuverið
notar. Ennfremur kann stað-
setning verksmiðjunnar þarna
að hafa þótt æskileg út frá ýms-
um fleiri sjónarmiðum.
Orkuverið er all stórt, eða 390
MW., nær tvöfalt aflmeira en
nauðsyn er á vegna álbræðsl-
unnar, en hér er um öryggisráð-
stöfun að ræða, svo og vegna
óhjákvæmilegra stöðvana ein-
stakra véla orkuversins, til eft-
irlits og viðhalds, án þess að
bræðsla í álverinu stöðvist á
meðan.
Kolanámurnar eru aðeins i
500 metra fjarlægð frá orkuver-
inu, og kolin flutt þangað á
færibandi. Kolin eru rnulin og
orkuverið kynt með koladufti.
Reykháfur orkuversins er 114
metra þár.
Löndunaraðstaða er rétt við
verksmiðjuna, og geta þar lagst
að 22.000 tonna skip.