Morgunblaðið - 20.11.1977, Blaðsíða 17

16
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 20. NÓVEMBER 1977
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 20. NÓVEMBER 1977
17

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjóm og afgreiðsla
Auglýsingar
hf. Arvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir GunnarssOn.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6, sími 10100.
Aðalstræti 6, simi 22480.
Áskriftargjald 1 500.00 kr. á mánuði innanlands.
í lausasölu 80.00 kr. eintakið.
Verzlunarfrelsi
í þágu almennings
Verðlagsmál hafa lengi verið til umræðu og skiptar skoð-
anir um það, hvort hagsmunir neytenda séu bezt tryggðir
með verðlagsákvæðum á borð við þau, sem nú eru við lýði eða
afnámi verðlagshafta. Nú fyrir nokkrum dögum samþykkti
verðlagsnefnd 10%hækkun álagningar, sem í raun þýðir, að
álagning hækkar um 1 prósentustig á þeim vörum, sem
hingað til hefur mátt leggja á 10% o.sv.frv. Þessi leiðrétting
er gerð til þess að gera verzluninni kleyft að standa undir
auknum útgjöldum en t.a.m. launakostnaður einn á þessu ári
hækkar um 60%. Þessari ákvörðun verðlagsnefndar var tekið
með þeim hætti á síðum kommúnistablaðsins, að verzlunin
hefði fengið afhentar yfir borðið 3000 milljónir króna. Sú
yfirlýsing er einkar athyglisverð í Ijósi þess, að enn hefur
verzlunin ekki í tið núverandi ríkisstjórnar fengið samþykkta
jafn háa álagningu og hún hafði í viðskiptaráðherratíð Lúðvíks
Jósepssonar. M.ö.o. þegar Alþýðubandalagið fór með við-
skiptamál fékk verzlunin hærri álagningu en hún hefur i dag!
En hvað sem þvi líður er Ijóst, að fleiri og fleiri gera sér grein
fyrir þvi, að núverandi verðlagsákvæði eru neytendum í óhag.
Raunar heyrast nú stöku raddir í hópi kaupmanna um það, að
þeim sjálfum henti betur að viðhalda prósentuálagningarkerfi,
þótt yfirgnæfandi meirihluti verzlunarstéttarinnar sé áreiðan-
lega þeirrar skoðunar. að frelsi í verðlagsmálum sé öllum fyrir
beztu. Morgunblaðið hefur lýst eindregnum stuðningi við
afnám verðlagsákvæða og frelsi i verðlagsmálum. Þessi
stuðningur Morgunblaðsins við frelsi á þessu sviði byggist
fyrst og fremst á þeirri sannfæringu blaðsins, að með frelsi í
verðmyndun sé hagur neytenda bezt tryggður.
®y99Í®n<ii rök hafa verið færð fyrir þvi, að meðan núverandi
verðlagningarkerfi er við lýði stuðlar það að óhagstæðum
innkaupum frá útlöndum og hærra vöruverði. Verðsamkeppni
í matvöruverzlun sem fer stöðugt vaxandi sýnir hins vegar, að
verzluninni er treystandi fyrir frelsi á þessu sviði og að það
mun tryggja neytendum lægra vöruverð
Geir Hallgrimsson, forsætisráðherra, ræddi verðlagsmálin
sérstaklega á fundi Kaupmannasamtaka íslands í liðinni viku.
Á fundi þessum lýsti forsætisráðherra yfir eindregnum stuðn-
ingi við frelsi i verðmyndun en benti jafnframt á, að verðlags-
höft hefðu um langa hrið verið trúaratriði hjá hagsmunasam-
tökum og stjórnmálaflokkum. Hins vegar kvaðst hann þeirrar
skoðunar. að viðhorf almennings væri að breytast og slík
hugarfarsbreyting fólksins í landinu væri forsenda þess að
unnt yrði að koma á frelsi á þessu sviði. Geir Hallgrimsson
upplýsti á þessum fundi. að væntanlega yrði frumvarp að nýrri
verðlagslöggjöf lagt fyrir þetta þing og afgreitt. Hann kvað
augljóst, að i frumvarpi þessu mundi felast málamiðlun og vel
gæti svo farið, að nauðsynlegt yrði að ganga lengra i
málamiðlun en hann sjálfur teldi æskilegt til þess að koma
umbótum fram. Hins vegar sagði forsætisráðherra, að hann
teldi mikilsvert að fá fram einhverja breytingu í verðlagsmál-
um, stiga eitthvert skref þannig að hreyfing kæmist á málin. í
lok ræðu sinnar á fundi Kaupmannasamtakanna sagði Geir
Hallgrimsson: „Ég er ekki að lofa gulli og grænum skógum og
ég vara við of mikilli bjartsýni i sambandi við það frumvarp,
sem lagt verður fyrir Alþingi um nýja verðlagslöggjöf. Það á
vafalaust eftir að va(da einhverjum ykkar vonbrigðum. en það
verður spor í rétta átt. Við skulum hafa það markmið fyrir
augum að koma á frjálsræði i verðmyndun, á lánamarkaðnum
og i gjaldeyrisverzlun, ekki vegna einnar stéttar heldur vegna
heildarinnar Þvi mikilvæga hlutverki, sem verzlunin gegnir,
getur verzlunin þvi aðeins sinnt að hún hafi til þess viðunandi
skilyrði."
Þau verðlagshöft, sem hér hafa verið við lýði i áratugi. hafa
litt dugað i baráttunni gegn verðbólgunni. Það er timi til
kominn að reyna nýjar aðferðir. Ein þeirra er sú að afnema
verðlagshöft og gefa verzlunina frjálsa einnig að þessu leyti.
Slikt frelsi mun stórauka samkeppni í verzlun og verða
kaupmönnum og innflytjendum hvatning til þess að ná
hagstæðum innkaupum. Mörg rök hniga að þvi, að vöruverð
til neytenda myndi beinlinis lækka, ef þessi háttur er á hafður,
enda þótt hagur verzlunar batni einnig vegna hagstæðari
verzlunarhátta Við eigum að gera þessa tilraun, ekki fyrst og
fremst vegna verzlunarstéttarinnar, heldur vegna almennings,
vegna neytenda.

Matvæla
ástandiö
er med
skásta

fyrtrbari i «"d'
Or. Jvkyl' H
I yfirl«lú «»«inl1
.r * raun«r «»k.
(f! .tel Söru
I óvember nk.
’2 utanUndsferðir.
td krónur.
6 »ly« irrBlil I ■»
■» I Sovjfrlkjunu
■ Ida JöMp nokk
- -. ijomuou «1 Ilrei
J»»»p þrui brrvih lra«i
uverandi lluglreyi*
Rey kj avíkurbréf
Laugardagur 19. nóvember
Dr. Jekyll
Fyrra sunnudag birti Magnús
Kjartansson dálítið furðulega rit-
smíð um Ólaf Jóhannesson, fyrr-
um forsætisráðherra sinn, og
fylgdi henni stór teikning af hin-
um síðarnefnda eftir Kjartan
Guðjónsson, þar sem Ólafur er að
leggja framsóknarkabal, enda er
þetta pólitísk mynd og styðst við
ný-raunsæið í myndlist. Brosið á
öiafi var svo ýkt, að minnir einna
helzt á hvitu hrossbeinin, sem
Finnur Jónsson málaði utan um
söguna af strokuhestinum
Stjörnu, og hékk lengi vel uppi í
stofu 6. bekkjar B. í Menntaskól-
anum í Reykjavík. Mynd Finns
var þó ólikt áhrifameiri, enda
stirðnar húmor Kjartans í brosi
Ólafs Jóhannessonar með þeim
hætti, að listrænt markmið mynd-
arinnar hverfur til upphafs síns,
svo að tekið sé til orða eins og
,,góður“ gagnrýnandi mundi gera,
ef honum væri mikið niðri fyrir:
pólitísk list þarfnast pólitískrar
sannfæringar,
En myndin af Ölafi Jóhannes-
syni er að sjálfsögðu ekkert aðal-
atriði í sambandi við furðusmíð
Magnúsar Kjartanssonar, þvert á
móti á hún einungis að vera dálít-
il undirstrikun á heiti hennar,
„Dr. Jekyll og mr. Hyde“. Af ein-
hverjum dularfullum ástæðum
minnir gálgahúmor Magnúsar
talsvert á nýútkomna bók Örlygs
Sigurðssonar, nema hvað fyndni
Örlygs er að sjálfsögðu miklu
náttúrlegri, einkum í afmælis- og
minningagreinunum, enda sagði
hann I samtali við ritara þessa
bréfs: ,,Ég hef gefið sumum í af-
mælisgjöf að skrifa ekki um þá í
Moggann, og aðrir hafa frestað
þvi að deyja af einskærum ótta
við að ég mundi skrifa um þá
minningargrein, t.a.m. frænkur
mínar margar hér fyrir sunnan —
og hafa þær náð háum aldri fyrir
bragðið. Þannig hef ég stuðlað að
langlífi fólks — og geri aðrir bet-
ur. Annars fjallar allt sem ég
skrifa um sjálfan mig, en það sér
bara enginn." Ekki hefur Magn-
úsi Kjartanssyni tekizt það, sem
örlygi skáldbróður hans tókst: að
fara I launkofa með sjálfan sig.
En aftur á móti liggur í augum
uppi, hver er tilgangur Magnúsar
með greininni um Ólaf Jóhannes-
son, þó að tilgangur Örlygs liggi
ekki alltaf í augum uppi. En Ör-
lygur segir, þó ,,að öíl ferðalög
væru farin til horfinnar æsku“,
eins og einhver framúrstefnu-
maður hefur víst komizt að orði,
„og því er ég alltaf að leita að
barninu I sjálfum mér og öðrum“.
Smíð Magnúsar Kjartanssonar er
einnig ferðalag. En hann er ekki
að leita að barninu í Ólafi Jóhann-
essyni, síður en svo, heldur mr.
Hyde, svo geðfelld, sem þessi sam-
líking er! Grein Magnúsar Kjart-
anssonar er þannig einnig ferða-
lag, þó ekki inn I bernsku hans,
heldur til þeirra ára, þegar þeir
Magnús og Ólafur Jóhannesson
sátu saman f vinstri stjórn með
bros á vör og Magnús þóttist þess
fullviss „að persónuleiki hans
(Ólafs) er ekki vitund klofinn".
t fyrrnefndu samtalskorni við
örlyg sagði hann, að það fyrsta,
sem hann gerði alltaf, þegar hann
færi inn í flugvél væri að taka
fram ælupokann, teikna mynd á
hann og fá sér bjór til að yfirstíga
flughræðsluna, „en hún fylgiröll-
um stórséníum, eins og kunnugt
er .. og eina Ieiðin til að yfirstiga
hræðsluna er að ganga á vit henn-
ar trekk í trekk“. Það er augljóst,
að Magnús Kjartansson á eitthvað
svipað erindi við Ólaf Jóhannes-
son, ef dregnar eru ályktanir af
sálfræðilegri útlistan Örlygs Sig-
urðssonar. Og enda þótt Magnús
Kjartansson hafi ekki gengið á vit
hræðslunnar „trekk I trekk“ til að
yfirstíga hana, hefur hann nú
a.m.k. gert það einu sinni of oft.
Pólitísk hræðsla er sízt betri en
önnur hræðsla, þvi að hún er ótti
við að missa völd oj* yfirráð. Það
er dálítið spaugilegt og sorglegt í
senn að horfa upp á Magnús
Kjartansson af öllum mönnum
sakna þess með einstæðum hætti
að vera nú ekki lengur spilafélagi
Ólafs Jóhannessonar og þeirra
framsóknarmanna, en huggar sig
alfarið við þá fullyrðingu Steins
Steinars, að það hafi verið vit-
laust gefið:
Að sigra heiminn er eins
og að spila á spil
með spekingslegum svip
og taka í nefid.
Og þótt þú tapir, það
gerir ekkert til,
því það er nefnilega
vitlaust gefið.
Hitt er undanskilið, hver gaf.
Það var „nefnilega" íslenzka þjóð-
in í síðustu kosningum!
Allt er þetta í anda Örlygs Sig-
urðssonar og undarlegt, að hann
skuli ekki enn hafa tekið þátt í
þessu spili. Engum væri ætlandi
að spila það með jafn eftirminni-
legu brosi á vör. En pólitíkusarnir
hafa allir staðið saman um það
sem einn maður, að Örlygur Sig-
urðsson og hans líkar kæmust
ekki að spilaborðinu, enda hefði
hann klumskjaftað þá á auga-
bragði, og jafnvel Magnús Kjart-
ansson hefði flúið á vit bernsku
sinnar og aldrei snúið aftur, því
að Örlygur er náttúrukraftur,
sem ekkert stenzt, en það er
Magnús ekki. Og það sýnir betur
en flest annað, hvað lýðræðið er í
raun og veru húmorlaust, að
Bandaríkjamenn skuli vera að
velta því fyrir sér mánuðum og
jafnvel árum saman, hvort þeir
eigi að leyfa konkorde-þotum að
lenda í New York vegna hávaða, á
sama tíma og örlygur Sigurðsson
er þar aufúsugestur.
Órlygur segist vera „lítillátur
listamaður" og eiga þeir Magnús
Kjartansson lítillætið sameigin-
legt, eins og alkunna er. En hann
og þeir á Þjóðviljanum geta lært
fleira af Örlygi, t.a.m. það, sem
hann segir sjálfur um ritsnilli
sína, að „hér stendur bunan eins
og vélbyssuspýja út úr þessum
lítilláta listamanni ...“ En það er
engin vélbyssuskothríð úr Þjóð-
viljanum og hefur ekki verið —
og engir fallið fyrir þeirri kúlna-
hríð, nema spörfuglar og þreklitl-
ir pólitískir spjátrungar.
— eða mr. Hyde
Af þessu sést, að grein Magnús-
ar Kjartanssonar minnir talsvert
á nýja bók Örlygs Sigurðssonar,
fremur en Robert Louis Steven-
son, enda þótt frumleikann skorti
og slagkraftinn og þá ekki sízt
þennan „sveiflukennda mandó-
línsskjálfta og iistræna titring",
sem er einkenni á skrifum skáld-
málarans, eins og hann lýsir því
sjálfur. En það er eftirtektarvert,
hve Magnúsi hefur hrakaö í list-
rænu mati, því að sú tilvitnun í
fslenzka ljóðlist, sem honum virð-
ist hvað eftirminnilegust, er svo-
hljóðandi:
Þetta er Hlíðarhreppsnefndin,
hún er að skríða í Kuðunginn.
Ekki er frfður flokkurinn,
mér finnst að prýði hundurinn.
Sjá nú allir að þarna er verið að
læða inn í úttekt um Ólaf Jóhann-
esson dálitlum lofspng um „hund-
ínn“, sem lagður hefur verið yfir
hálendi íslands og er nú farinn að
gelta. Þetta er sem sagt ættjarðar-
ljóð um orkustefnu Magnúsar
Kjartanssonar, iðnaðarráðherra,
en það er annar maður en sá, sem
nú situr á þingi og æfir sig í
fornum framburði íslenzkum,
eins og kunnugt er.
Þó eru áhrif Örlygs Sigurðsson-
ar á Magnús Kjartansson greini-
legust í þessum lævísu setning-
um, þar sem Magnús skýlir sér á
bak við ummæli forseta Samein-
aðs þings, Asgeirs Bjarnasonar,
og væri nú gaman að vita, hvort
Asgeir treystir sér til að standa
við þær fullyrðingar, sem Magnús
hefur eftir honum: „Ég þekki að
vísu þær kenningar sumra sál-
fræðinga að menn geti haft tví-
jafnvel Örlygur Sigurðsson dott-
inn út úr myndinni. Magnúsi
Kjartanssyni hefur tekizt að
klumskjafta hann á prenti. Það er
eins og dottið hafi á dúnalogn og
spilamennskan sé ekki lengur
grin, heldur forboði mikilla tfð-
inda: hundabyssuhvellur og tjald-
ið fellur. Farsinn er orðinn að
átakanlegum vestra, kúrekarnir
tyggja vindlana, brjóta viskíglös-
in, leita sér skjóls með hendur á
byssubeltinu — og af öllum
mönnum stendur Asgeir Bjarna-
son einn á sviðinu, þegir þunnu
hljóði af alkunnri Ijúfmennsku,
svo að enn sé vitnað i Magnús
Kjartansson, og bíður þess, sem
verða vill. Það er ekki undarlegt,
þó að hann vilji nú hætta þessum
leik.
En þar sem Þjóðviljinn er aL
vörublað, eins og allir vita, og
Magnús Kjartansson alvörupóli-
tíkus, þá eru nú orð Steins Stein-
ars hætt að vera fyndin, þegar
hann sagði af alkunnu æðruleysi:
Við lifum á erfiðum timum. Þegar
nokkurt málgagn á íslandi alið
eins á hatri, tortryggni og öfund
og Þjóðviljinn um margra áratuga
skeið, með þeim árangri auðvitað,
að svokallað stéttahatur er fyrir
löngu orðið að eins konar mein-
semd í mörgu fólki, bæði í Al-
þýðubandalaginu og vinstra meg-
in við það. Nú tekur Magnús
Kjartansson allt í einu niður
grimuna, sem hann notaði til að
spila við Ólaf Jóhannesson, setur
upp englahárið og gerir upp sak-
irnar við engan annan en „föður
Jósep Stalín" dauðan (auðvitað).
Og hann talar svofelldum orðum
við unga fólkið, sem ýmist flýr
Alþýðubandalagið eða mænir
þangað vonaraugum: „Þessi átak-
anlega tímaskekkja (guðspjall
Stalíns og annarra marxista af
hans kynslóð) ætti nú að vera
liðin hjá, en þó ástunda hópar af
ungu og myndarlegu fólki hér á
Íslandi enn þá iðju að tilbiðja
baráttumenn eins og Trotský eða
Maó og líta á kenningar þeirra
eins og trúarbrögð ..Þetta eru
allt í bezta lagi í baðstofu Þjóð-
viljans? Hefur nokkur heyrt talað
um erfiðleika hjá Alþýðubanda-
laginu? Hafa t.a.m. ritskýrendur
Þjoðviljans nokkurn tíma horft af
öðrum eins sjónarhóli í saman-
lagðri sögu blaðsins — eða hvað?
Dæmi um útsýnið af þessum
háa sjónarhóli birtist á sunnudag-
inn í Þjóðviljanum, en hann mun
vera hæsta þúfa, sem hægt er að
komast upp á, að áliti marx-
istískra húmorista. Þar segir m.a.
svo — og „fríkar" höfundur
greinarinnar að sjálfsögðu „út“
án þess að ganga fram af nokkr-
um manni, enda hvorki efni né
ástæða til þess: „Þó slá Reykja-
víkurlýsingar hans flest úr (svo!)
sem fyrr hefur verið gert:
hljóðlátt er holtið
en í hábænum iðkaður ómstrið-
ur söngur var fyr
ó langt er nú um liðið
siðan láréttum í hinsta sinn
þar verðir mér vörpuðu á dyr
(útumholt&hólablús)
skiptan persónuleika,. firna sund-
urleitan. Eg las ungur fræga
skáldsögu sem breski rithöfund-
urinn Roberl Louis Stevenson
skrifaði um þetta fyrirbæri á önd-
verðri þessari öld, Dr. Jekyll og
mr. Hyde. Hann greinir þar frá
visindamanni, Jekyll að nafni,
prúðum og drengilegum, sem
finnur upp lyf til þess að draga
fram verri hluta persónuleika
sins. Þegar hann tekur inn lyfið
breytir hann i senn um útlit og
innræti, verður ferlegt afstyrmi
sem vinnur hin verstu óhæfu-
verk. Mér þótti sú kenning for-
seta sameinaðs þings að Ólafur
Jóhannesson væri fyrirbæri af
þessu tagi harla kynleg; hins veg-
ar láðist forsetanum að geta þess,
hvort Ólafur væri Jekyll sem
dómsmálaráðherra og Hyde sem
formaður Framsóknarflokksins
— eða öfugt.“
Nú er farið að hitna í kolunum.
SpiJamennskan í algleymingi. Og
Örlygur Sigurðsson er leiðinleg-
ur, þá er hann samt skemmtileg-
ur; en þegar Magnús Kjartansson
er skemmtilegur, þá er hann
ævinlega leiðinlegur.
Ef æskan vill
rétta þér
örvandi hönd
Annað er það, sem vekur at-
hygli i pökergrein Magnúsar
Kjartanssonar: Þær áhyggjur,
sem hann hefur af æsku flokks
síns og bernskubrekum „róttækl-
inga“ hér á landi. Magnús Kjart-
ansson er að sjálfsögðu nógu gáf-
aður maður til að sjá í hendi sér,
að ástæða er til að hafa slíkar
áhyggjur. En hann verður, ásamt
flokksbræðrum sínum, að líta i
eigin barm og leita þar svara við
efasemdum sínum. Eða hefur
alvöruþrungin aðvörunarorð til
þessa unga fólks. En þau koma
því miður úr hörðustu átt. Marx-
isminn er hvergi iðkaður sem vís-
indi, heldur trú og guðspjall.
Hann er með sama marki brennd-
ur og guðspjöll annarra ofsatrúar-
manna. (Nú mun Sovétstjórnin
jafnvel hafa sæmt morðingja
Trotskýs æðsta heiðursmerki i til-
efni af afmæli byltingarinnar —
og þótti engum mikið!)
En hví skyldi Magnús Kjartans-
son þurfa að hafa allar þessar
óskaplegu áhyggjur af æskunni?
Er ekki i raun og veru allt í
stakasta lagi? Situr ekki grallara-
spóaleg fyndni húmorlausra
marxista í fyrirrúmi i mestum
hluta af því, sem skrifað er í
Þjóðviljann, enda þótt hún birtist
þar einatt sem hátíðleg alvara og
grátt gaman? Magnús ætti að geta
litið miklu glaðari pólitiska daga
en fram kemur af grein hans um
ólaf Jóhannesson. Eða er ekki
„Heimspekilegar vangaveltur
um þjóðfélagsstöðu" er einnig
mjög gott dæmi um Reykjavíkur-
rómantik Megasar, aðferðafræði
hans, og ekki sist málfar, en þar
segir meðal annars:
I skoti utaní grjótinu
anganþrungnu þríhyrndu,
hvar þrifnaðar stundar biggi
óstórar vandanir (!—ek)
& í pakkhúsi við höfnina
hlandgræna dröfnina
þar eru helvítis göfugir
kamrar — hurða andvani
en þar gái ég mér á
lókinn með
göfgina i sálinni
gulir eru straumar þinir
hland
mitt í skálinni.
Fer því sú skoðun að verða ,,at-
hugandi" hvort ekki sé orðið
timabært að taka niður hausinn á
Tómasi sem trónir á Langafortói
og setja Megas í staðinn, þvi nú
hefur þeim síðarnefnda fyrstum
tekist það sem Tömas fyrstur
reyndi: að yrkja boðleg reykjavík-
urljóð. En þá er líka öruggt, að
einhverjir myndu úthverfast
(svo!) gjörsamlega."
Þetta stendur svart á hvítu í
Þjóðviljanum á sunnudaginn var,
alþýðubandalagsfólki til íhugun-
ar, en öðrum til efs um það, að
menningarleg íhaldssemi „þjóð-
frelsishetjanna" sé í fullum
blóma. Og spyrja má með Magn-
úsi Kjartanssyni: hvort er Þjóð-
viljinn dr. Jekyll á sunnudögum
og mr. Hyde hvunndags — eða
öfugt?
Það er athyglisvert, sem ungur
rithöfundur, sérfræðingur í líf-
fræðilegri sálarfræði, Ernir
Snorrason, segir nýlega i samtali
og á hér heima sem e.k. innskot
og markverð áminning: „Ég
var reyndar ekki í París árið 1968,
heldur í borginni Tours. Við fór-
um samt mikið til Parisar á fundi
sem nefnd rithöfunda og náms-
manna stóð fyrir. I þeirri nefnd
voru meðal annars Jean-Paul
Sartre og fleiri. Það kom strax i
ljós þarna, að hreinleiki og einurð
i skoðun Ieiðir til terrorisma í
einhverri mynd. Terrorisminn
þróast einhvernveginn uppúr
byltingarhugsjón. Það er bara
spurning um hvort lilgangurinn
helgi meðalið, og hjá flestum er
það nú ekki."
Og enn fremur: ,,Ég var póli-
tiskt hugsandi hér áður fyrr, en
heltist einhverra hluta vegna úr
lestinni. Er núna einna helst á því
að allt sé að verða eins og Orwell
lýsti því í bók sinni „1984“. Að
allir séu að verða eins. En þó ég sé
vinstrisinnaður þá get ég ekki
hugsað mér að allir séu vinstri-
sinnaðir."
Nú veit að vísu enginn hvað er
að vera „vinstrisinnaður", en
ýmsir, ekki sizt „róttæklingar"
við Þjóðviljann og „vinstra" meg-
in við hann, mættu vel íhuga
þessi orð ungs, leitandi manns,
sem trúir ekki á „Stóra pabba",
þjóðfélagið sem einhverja alls-
herjar forsjón. Slik trú hefur i för
með sér taugaveiklun, segir hann.
Um slíka taugaveiklun fjallar
þetta Reykjavikurbréf.
r
Arangur
marxistískra
„vísinda”
En snúum okkur aftur að spila-
mennsku Magnúsar Kjartansson-
ar. Hann segir um Jósep Stalín:
„Það slys gerðist í sögu marxism-
ans, að í Sovétríkjunum komst til
valda Jósep nokkur Stalín, sem
ungur hafði verið sendur i skóla
grísk-kaþólskra guðfræðikreddu-
meistara í Tvílýsi, þar sem augu
Geirs Hallgrímssonar hættu allt í
einu að vera alvarleg en ljómuðu
af gleði í haust. Jósep þessi
breytti fræðikenningu í guðspjall
sem enginn hefði hæfileika til
þess að túlka nema hann sjálfur,
en ef aðrir reyndu það urðu þeir
að sætta sig við opinberar galdra-
brennur samkvæmt fordæmi ka-
þólskra . . .“ Aður var Magnús
Kjartansson búinn að fullyrða, að
Alþýðubandalagið væri flokkur
„sem styðsl við fræðikenningar
marxista. í þvi sambandi er vert
að rifja upp, að marxisminn er
fræðikenning, tilraun til þess að
skilgreina þjóðfélagsvandamál á
hliðstæðan hátt og náttúruvísind-
in kanna og skilgreina náttúrulög-
málin."
Nú vita samt allir, að einu vís-
indin. sem hafa sprottið af þessari
fræðikenningu eru þau sem
kenna fólki að útrúma samherj-
unt sinum jafnt sem andstæðing-
um, hvernig eigi með vísindaleg-
um aðferðum að koma alheil-
brigðu fólki inn á geðveikrahæli
og pynta það þar með aðferða-
fræði dr. Jekylls, og hvernig hægt
er á vísindalegan hátt að murka
. lifið úr rithöfundum, þagga niður
í þeirn eða senda þá með valdi í
útlegð. Þetta eru einu sjáanlegu
merki hinna miklu „marxistísku
visinda", sent Magnús talar um.
Hann og raunar allir aðrir ættu að
kynna sér vandlega grein, sem dr.
Sigurður Friðjónsson. háskóla-
kennari i líffræði, skrifaði i Morg-
unblaðið næstliðinn sunnudag
undir fyrirsögninni: Valdstjórn
og visindi. Þar fjallar hann um
hin marxistísku „vísindi", og hve
grátt þau hafa leikið sovézku
þjóðina. Niðurstaðan i þessari
stórmerku grein dr. Sigurðar um
örlög erfðafræði i Sovétríkjunum
og Lysenkós eru m.a. þessar:
Um Vavilov: „safn hans varpar
nýju ljósi á allar hugmyndir okk-
ar um uppruna nytjajurta".
(Vavilov var dæmdur til dauða:
hann Iifði ekki af fangavistina og
dó úr næringarskorti 26. janúar
1943);
um marxistísk „vísindi": „vis-
indalegar rannsóknir eru beygðar
undir ok hugmynda um stéttabar-
áttu, sem eru þeim framandi.
Þessi tilraun til að binda visindi á
ákveðinn stjórnmálalegan klafa
felur i sér misþyrmingu hinnar
vísindalegu aðferðar og fráhvarf
frá frjálsri hugsun";
um marxisma og nazisnta:
„Hugmyndin um aðgreiningu
borgaralegrar líffræði frá öreiga-
liffræði á grundvelli stéttahug-
taka er hliðstæð tilraunum naz-
ista í Þriðja riki Hitlers til að
kljúfa visindi í arýsk norræn of-
urmennavísmdi og gyðingleg
bolsevísk væsklavisindi á grund-
velli kynþátta. Hin visindalega
aðferð viðurkennír engar aðgrein-
ingar af þessari tegund... A
sama hátt og kynþáttahugmyndir
nazista voru harla losaralegar var
merking hugtaksins „borgaraleg-
ur visindamaður" í reynd övið-
komandi þjöðfélagsstéttum, held-
ur táknaði einfaldlega mann. er
dirfðist að hafa skoðanir óháðar
Flokknum. Notkun þessa hugtaks
varð eitt af tækjum einræðisríkis-
ins til að binda visindi á stjórn-
málalegan klafa og leiddi um síðir
til 4ortimingar þeirra greina, er
fyrir árásinni urðu“;
um árangurinn: „Visindi voru
bundin á stjórnmálalegan klafa.
Fyrirbrigði og kenningar er koma
stjórnmálaerjum á engan hátt við
voru ýmist flokkaðar sem „aftur-
haldssamar" eða „framsæknar".
Hér að ofan hafa þegar verið
nefnd fjölmörg dæmi um villi-
mennsku af þessari tegund. Hinir
sovézku vandhafar urðu fórnar-
lömb eigin áróðurs. Tortiming
erfðafræði hafði í för með sér
beinar og grafah-a’-War afleiðin-
ar fyrir sovézk;- ha- sei l'ið."
Hvers á Stalín
að gjalda?
Og nú má spyrja: Tóku forystu-
menn Alþýðubandalagsins aldrei
þátt í galdrabrennununt? Hafði
Þjóðviljinn aldrei neitt að segja
um hin marxistísku „visindi" i
Sovétríkjunum? Hvernig væri nú
að taka niður englahárið, Magn-
ús?
Þegar Stalín dó. 5. marz 1953,
birtist svofelld forystugrein - i
Þjóðviljanum tveimur dögum síð-
ar og væri nú ekki úr vegi. að
Magnús Kjartansson. þáverandi
ritstjóri Þjöðviljans, legði út af
henni, næst þegar hann tekur sér
penna í hönd? Það má vera, að
lærimeistari hans. Einar Olgeirs-
son, geti lánað honum pennann,
sem forystugreinin var skrifuð
með — en margt skrítið hefur
verið skrifað i Þjóðviljann með
þeim penna — og er enn:
„Stalín er látinn. Með honum
hafa allir hinir fjórir miklu braut-
ryðjendur og lærifeður sósialism-
ans: Marx, Engels. Lenín, Stalín,
kvatt oss. Einhverri stórbrotn-
ustu ævi, sem lifað hefur verið. er
lokið.
Með klökkunt hug og djúpri
virdingu hugsa allir þeir. sem
berjast fyrir sósialisma á jörðinni.
til hins ógleymanlega. látna leið-
toga.
Vér minnumst hins unga eld-
huga. sem vakti undirokaða þjóð
sina til baráttu fyrir frelsi og
tendraði neista sósialismans í
brjósti kúgaðs verkalýðs Kákasus-
landanna.
Vér hugsunt til baráttumanns-
Framhald á bls. 18