Alþýðublaðið - 29.11.1958, Page 5

GuSmundur Daníelsson: —
íj Hrafnhetta. Skáldsaga frá 18.
öld. ísafoldarprentsmiðja. —
Reykjavík 1958.
GUÐMUNDI DANÍELSSYNI
er mikill vandi á höndum í skáld
sagnagerð eftir „Blindingsleik“,
og naumast verður „Hrafnhettu“
við hann jafnað. Samt er ærinn
viðburður að þessari bók, og
hún mun áreiðanlega fjölga
þakklátum lesendum höfundar-
ins. Svo er þá að reyna að fjalla
um „Hrafnhettu" nokkrum orð-
um.
Þetta er sagnfræðileg skáld-
saga og uppistaða hennar
Schwarzkopfmálið á 18. öld, en
um það hefur margt vérið skrif-
að og enn meira hugsað á ís-
landi. Þó er fátt um heimildir
þeirra atburða, sem gerðust í
Kaupmannahöfn og að Bessa-
stöðum árin 1710—1724, þegar
Appolonía Schwarzkopf og Ní-
els Fuhrmann elskuðust og
deildu. Eftir lifir hins vegar sorg
fögur íslenzlc þjóðsaga. Guð-
mundur Daníelsson færir hana
hér í skáldlegan búning og gerir
lítið að stóru. Undirritaður er
ódórnbær á, hversu honum tekst
að lýsa andrúmslofti og aldar-
fari sögutímans í Danmörku og
á íslandi. En Guðmundur steyp-
ir liaglegan smíðisgrip úr brotun
um. Þetta reynist sálfræðileg
skáldsaga, harmleikurinn er
skýrður með Ijósagangi hug-
myndaflugs og andagiftar. Og
'ilesandann grunar að lokum, að
eitthvað þessu líkt hljóti að hafa
gerzt í samékiptum Fuhrmanns
og Appoloníu Schwarzkopf. —
Guðmundi Daníelssyni tekst að
gera tilbúnar staðreyndir sínar
sennilegar.
Annað meginatriðið er bygg-
ing sögunnar. í því efni er mik-
ils að vænta af Guðmundi, því
að tæknin bregzt honum varla.
Lausn þess vanda telst líka úr-
slitasigur „Hrafnhettu“. Sagan
minnir helzt á ,,Svartfugl“, þó
að efnið sé ólíkt og aldarfarið
allt annað. Tvíleikur „Hrafn-
hettu“ er annars vegar ástar-
stríð Níelsar Fuhrmanns og
Appoloníu Schwarzkopf og hins
vegar leyndarmál séra Þorleifs
Arasonar. Guðmundur Daníels-
son vefur þá þræði af mikilli
íþrótt í listilegan hnút harm-
rænna atburða, sem dauðinn
einn fær leyst í sögulok. Hann
býr „Hrafnhettu“ sjálfstæða og
skáldlega þróun. Lesandinn rek-
ur söguþráðinn á enda í eftir-
væntingu og spurn og fær vissu
lega svarið. Hér er gengið
hreint til verks og stórmann-
lega.
Guðmundur D%níelsson
Sögufólkið er dálítið svip-
dauft og fjarlægt, en þannig
verður harmleikurinn sterkari
og örlagaríkari, svo að Guð-
mundur er vís til að hafa beitt
þessari vandasömu aðferð að yf-
irlögðu ráði. Og ,,Hrafnhettu“
mætti þýða á erlend mál sem
sammannlega en islenzka skáld-
sögu. Hún er gerólík flestum
þeim sagnfræðilegu skáldsögum,
sem íslendingar hafa samið með
það í huga að koma íslandi for-
tíðarinnar á framfæri við út-
lendinga. Skáldskapurinn slétt-
ar út mishæðir tímamarkanna.
,,Hrafnhetta“ gæti verið samtíð-
arsaga undir yfirskini sagn-
fræðilegra staðreynda. Kostur
hennar er sálfræðileg skarp-
skyggni og stilrænn galdur höf-
undarins. Undirritaður kann bet
ur við máltöfra „Blindingsleiks11
en frásagnarhátt ,,Hrafnhettu“,
en samt er verklag Guðmundar
Daníelssonar óumdeilanlegt. —
Það gat naumast annað verið.
Og víst er sú íþrótt aðdáunar-
leg, að Guðmundi Daníelssyni
skuli auðnast að stökkva yfir
bilið milli „Blindingsleiks" og
oo Hrafnheifu
,,Hrafnhettu“ í ekki lengri at-
rennu en tómstundaiðju þriggja
ára.
Tilefni ,,Hrafnhettu“ er þessi
fáorða en áhrifaríka endursögn
Páls Eggerts Ólasonar í Sögu
íslendinga:
„Eitt leiðindamál kom fyrir
Fuhrmann fNiels Fuhrmann
amtmann á íslandi). Áriö 1722
kom til landsins . . norsk síúika,
Appolonia Schwarzkopf. Hafði
hún áður, bæði fyrir háskóla-
í ráði og hæstarétti, kært Fuhr-
1 mann fyrir það, að hann hefði
brugðið við sig eiginorði, og
hafði hún unnið það mál, svo
að hann var dæmdur skyldur
að eiga hana, en sjá fyrir henni
ella, meðan hjónabandið dræg-
ist undan. Eins og Ijóst er af
þessu var honum þvert um geð
að eiga stúlkuna, en samt hélt
h.ún, að hún fengi sveigt hug
hans til sín og því fór hún hing-
að til lands. Tók hann við henni
og settist hún að hjá honum á
Bessas^öðum, en andaðist þar úr
undarlegum sjúkdómi nálægt
Jónsmessu 1724. Mæðgur tvær
danskar voru og með amtmanni,
í mikl.um kærleikum, Katrín og
Karen Holm, en óvinátta með
þeim, einkum móðurinm, og
hinni norsku stúlku. Grunur mik
ill féll á um dauðdaga stúlkunn-
ar, að eigi myndi einleikið. Kvað
svo rammt að þessu að konung-
ur lagði fyrir Þorleif Arason og
Hákon sýslumann Hannesson
árið eftir, að þeir skyldu vera
erindrekar í rannsókn og dómi
um það hvort stúlkan hefði ver-
ið drepin á eitri . . .“
Þessa spegilmynd gerir Guð-
mundur Daníelsson að miklum
veruleika í skáldskap sögu sinn
ar, og þeir verða margir, sem
íylgjast með útgáfu hans á ástar
striði Fuhrmanns og Hrafnhettu.
Það verður hér eftir á vísum
stað í íslenzkum bókmenntum.

tNú æ
líaka rík
rússneski björninn að[
ífjorn Fagerhofms taki
RÁÐAMENN Sovétríkjanna
hafa nú ákveðið að láta til
skarar skríða gegn ríkisstjórn
Fagerholms. Fyrir helgina
fréttist að Sovétríkin hefðu til-
kynnt finnskum útflutnings-
fyrirtækjurn að þau mundu
ekki geta keypt finnskar vörur
fyrr en Finnar sæu sér fært að
kaupa meira í Rússlandi og
iafna þannig vi: íkiptajöfnuð
’andanna. Þetta býSir í raun
og veru inhílutningsbann á
finnskum vörumýi-sem kemur
sér illa fyrir iðnað Finna, ekki
sízt þar sem atvinnuleysi hef-
ur aukist um helming síðast-
liðið ár. Moskva ’iiefur þar með
stungið rýtingnum í bak Fag-
erholms.
Meirihlutastjórn Fagerholms
sem hefur á bak við sig alla
flckka nema kommúnista og
sósíalista. hefur yfirjeitt verið
vinsæl í Finnlandi en Sovét-
herrarnir hafa sýnt henni
fjandskap frá því fyrsta, og
stimplað hana íhaldssama og
óvinsamlega Sovétríkjunum.
Ekki alls fyrir löngu var rúss-
Verkfall á Italíu.
RÓM, 26. nóv., NTB-REUTER.
Næstum allar járnbrautaferðir
lágu niðri á Ítalíu í dag, er 190
þús. starfsmenn járnbrautanna
gerðu sólarhringsverkfall. Auk
þess lögðu um 60 þús. póst-
menn niður vinnu og í rnörgum
verksmiðjum voru gerð samúð
arverkföll. Þrjú þúsund blaða-
m.enn hafa einnig ákveðið að
gera verkfall.
Helgi Sæmundsson.
að verzlunarjöfnuður Finna er
óhagstæður um 7,5 milljarða
franka á ári, er skiljanlegt að
finnska stjórnin sjái sér ekki
fært að verða við öllum kröf-
um Rússa um innflutning'
þaðan.
Bændáflokkiurinn styður
Fagerholm og á ráðherra í
stjórn hans, en innan flokksirj:-
hefur þó ailtaf verið hópur
manna, undir foi'ustu Karjala-
inen, fyrrverandi fjármálaráð-
herra, sem leynt og ljóst hefur
únnið gegn Fagerholm, og kraf.
ist nánari samvinnu við Sovét-
ríkin. Virolainen utanríkisráð-
herra er talinn hafa snúisú
gegn Fagerholm og heimtar
stjórnarskipti.
Rússar eru á góðum vegr.
með að knýja fi'am stjórnar-
skipti í Finnlandi. Hvað vii>
tekur er ekki ljóst, en vofec
þjóðfylkingarinnar reikar nó.
um stjórnarbvggingar Helsing-
forsborgar.
NICOSIA, 27. nóvö (Reut°r.>
Tuttugu starfandi leiðtogar
neski sendiherrann í Helsing- EOKA í ýmsum þorpum á vest
fors kallaður heim og enginn urhluta Kýp.ur vor.u handtekn-
skipaður í hans stað. Samn-
ingaumleitanir um Saimaskurð
inn hafa farið út um þúfur og
rússnesk blöð hafa sakað
finnska bókaútgefendur um að
hafa viljandi dregið úr bóka-
innflutningi frá Sovétríkjun-
um.
Finnar hafa lítinn áhuga á
rússneskum vörum og innfiytj-
endur hafa því ekki sóttst eft-
ir þeim. Þegar þao er athugað,
Hannes
á h o r n i n u
ar í Tíbel
NYKOMIN er út á forlagi
Bókastöðvar Eimreiðarinnar
bókin Tákn og töfrar í Tíbet,
eftir franska landkönnuðinn
Alexöndru David-Neel, í þýð-
Ingu Sveins Sigurðssonar, rit-
stjóra. Bók þessi, senrj er nál.
300 bls. að stærð, segir frá ferð
um höfundarins um Tíbet, en
Alexandra David-Neel hefur
ferðast mikið um Asíu, svo sem
um Kína, Indland, Japan, en
þó mest um Tíbet, þar sem hún
hefur dvalið árum saman.
Efni bókarinnar skiptist í
átta kafla, auk inngangsorða
þýðanda og formála eftir dr.
A. dArsonval, prófessor við
Collége de France, svo og for-
málsorða höfundarins. Kafl-
arnir eru þessir: 1. Tíbet og
lamaprestarnir. 2. Ég verð gest
ur lamaprestanna. 3. Frægt
klaustur í Tíbet. — Krafta-
verkatré Tsongs Khapas. —
Hinn lifandi Búddha. — 4. Um
drauga og púka. — Hryllilegt
samneyti. — Dansandi lík. •—
Töfra-rýtingurinn. Æfingar
til að öðlast lausn frá ótta. •—
Veizlan válega. 5. Lærisveinar
ik Hlutverk verkalýðsins
hið sama.
ic Að bjarga þegar illa er
komið.
"k Hverjir eru mestir rök-
hyggj umennirnir ?
'k Alltaf sami strákurinn.
„EF VERKALÝÐURINN
bjargar þessu ekki við, þá er
engin von. Alþýðan hefur alltaf
orffið áð taka björgunarstarfið
að sér þegar illa hefur horft. —
„Þetta sagði maður við mig í
fyrri tíma og keppinautar Sær °£ han hélt áfram: „Alltaf
, « ,, ,, r , , . boffov nirjclo 1 - . I n iro i* í >• n'Án Þ1 II.
þeirra nú. 6. Andlegar íþróttir:
a. Hamfarir. ■— b. Listin að
halda á sér hita, eldlaus í ísi og
snjó. — c. Skilaboð „á vængj-
um vinda.“ — 7. Dulfræði og
andleg þjálfjm. 8. Sálræn fyr-
irbrigðj 1 Tíbet og hvernig Tí-
betbúar skýi'a þau.
í bókinni er rætt um hin
himingnæfandi Himalayafjöll
og landið að baki þeim, Tíbet,
land lama og leyndardóma,
töframanna og tröllvætta, sem
lokað hefur verið útlendingum
til skamms tíma og er það að
ýmsu leyti enn. Bókin er lýs-
ing á lífi og háttum Tíbetbúa,
eftir frægasta núlifandi land-
könnuð úr flokki kvenna.
þegar einstakiingarnir eða klík-
urnar hafa sett allt í strand og
íólkið staðið eitt eftir á mölinni
með erfiðleikana, þá hefur það
faíiið í þess hlut að rétta við og
því hefur tekist það, en þó ekki
á« þess að færa fórnir.
ERFIÐLEÍKARNIR eru ekki
nýir af nálinni í efnahagsmálun-
um. Rótin stendur mjög djúpí
og orsakirnar fyrir öngþveitinu
gerð'u vart við sig fyrir löngu.
Enginn stjórnmálaflokkur er
EN I»AÐ þýðir ekkert ao vera
að kenna hv.er öörum um, imld-
ur ekkj að segja: „Hann á að
fórna. Ég get engu fórnað.“ —
Sannleikurinn er sá, hvað scm
hver segir, að allir verða að
færa fórnir og frumkvæðio verð
ur að koma frá alþýðunni, ann-
ars verður ekkert gert. Verka-
menn, sjómenn, iðnaðarmenn og
bændur verða að eiga frumkvæð
ið sameiginlega og samstundis.“
ÞETTA sagði hann og ég held
að hann hafi túlkað sjónarmið
langflestra. Hin svegar heyrir
maður sama sönginn úr öllum
áítum: „Ég get engu fórnað. •—
Hann verður að fórna.“ Og með
t.;i deilt er á þann hátt heldur
skrúfan áfram og mylur eína-
hcg og afkomu þjóðfélagsins og
íieimildanna smátt og smátt þar
til ekkert verður eftir nema
sáldur og minningin um góðæri,
sem við glötuðun.i.
ÞAÐ HVÍLIR mikill vandi á
þingi Alþýðusambandsins. —
Ákvarðanir þess verða örlaga-
íkar fj'rir islenzku þjóðina.
ir í aðgerðum, er lauk í dag...
Mun hér hafa verið um að r.æða
einhverjar umfangsmestu að-
gerðir þessarar tegundar, er
gerðar :hafa verið í þessum-
landshluta. Náðu þær til borg-
arinnar Paphos og fjögtirra
þorpa í grenndinni. Stóðu þær
í níu daga og tóku 1000 her-
menn þátt í þeim. Rnmlega 100
sprengjur, 16 skammbyssur og
nokkur skotfæri fundust.
simanumer:
Ég hef fengið nýtt síma-
númer.
Nr: 19391
Ég bið kunningja mína, að
skrifa númerið strax í síma-
skrána sér til minnis.
saklaus af þeim og stærsti flokk j Enn einu sinni verður alþýðan
urm ná rheginsökina. En um að ráða fram úr vandanum. —
þetta þýðir ekki að vera að Kunnur maður sagði við annan
deila. Við stöndum fyrir framan
þann vanda, að ráða nú fram
úr málunum ef við viljum ekki
láta vandræðin steypa okkur í
I efnahagsiega glötun.
núna einn daginn: „Sumir stjórn
málamenn virðast vera svo
hræddir við að segja fólkinu
eins og er, aðl þeir fara að
gert í nokkra áratugi. En þetío
er hinn mesti misskilningur. —
Enga meiri rökbyggjumenn tala
ég við en verkamenn og bæncl-
ur.“
ÞETTA hvort tveggja er rétl.
Ég hef oft minnzt á það mikla
mein íslenzkra stjórnmála, sem.
fellst í hugleysi stjórnmála-
mannanna. Það er eins og þeir
liugsi aðeins um líðandi stuncl,
en ekki um framtíðina, hvork'.
framtíð þjóðarinnar, flokks sína
eða sjálfs síns. í öngþveiti oít,
hugleysi hvers dags virðist ofi:
svo sem þeir vaði blint í sjóinn.
en voni aðeins, að eitthvað þai>
komi fyrir, sem bjargi á síð-
ustu stundu. Hættum þessum
hræðilega leik. Alþýðufólkiíi
verður að taka í taumana.
PETER TUTEIN var danskur
rithöfundur, selfangari, Græo-
landsfari og ævintýramaður. —
Bók hans: „Alltaf sami strákui -
inn“, er full af furðulegustu æv-
intýrum, skrifuð í skemmtile^-
um galgopastíl, þó full af hlýju-
Þetta varð síðasta bók Tuteins.
Hann lauk við hana vorið 1949,
en lézt sama árið. Hann er líkur
Peter Freuchen; landa sínum,
en þó er strákurinn ofarlegár í
Tutein heldur en hann var í
Freuchen og mátti þó varla
Ijúga að því. Þetta hafa þeir meiri vera.
Alþýðublaðið — 29. nóv. 1958 hl\