Morgunblaðið - 29.05.1979, Qupperneq 35

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 29. MAÍ1979
35
Kjarkleysi og þröngsýni í vegamálum:
„Stefnt í meiri ófæru en víða er á
íslenzkum vegum um vetur og vor”
Lárus Jónsson alþintfismaður.
Slík verðsprenginK á benzíni úr
205 kr. eða 63% á nokkrum vikum
myndi óumflýjanlega ekki valda
einvörðungu auknu pípi bílstjóra í
F.I.B. heldur verulegum sam-
drætti á benzínsölu og um leið
lækkun á tekjum vegasjóðs þar
sem benzíngjaldið er föst krónu-
tala á líter.
Hér er stefnt í jafnvel ennþá
meiri ófæru en víða eru á íslenzk-
um þjóðvegum um vetur og vor,
þótt langt sé þá til jafnað. Auðvit-
að verður að taka á þessu máli og
bregðast við því á annan hátt en
þann að hugsa sí og æ um
óslökkvandi skattahungur ríkis-
sjóðs.
Þrýstihópar
stjórnarliðsins
Núverandi hæstv. ríkisstjórn og
stuðningslíð hennar er að vísu iðin
Fyrri hluti
þingræðu
Lárusar
Jónssonar
um vega-
áætlun
Hér fer á eftir fyrri hluti þingræðu Lárusar Jónssonar, talsmanns
minnihluta fjárveitinganefndar, sjálfstæðismanna, í umræðu um
vegaáætlun á Alþingi skömmu
ræðunnar birtist f vikunni.
Forkastanleg
vinnubrögð sam-
gönguráðherra
Fjárveitinganefnd hefur haft
tillögu til þingsályktunar um
vegaáætlun 1979—82 til
umfjöllunar í örfáa daga nú í
þinglok. Þetta stafar af þeim
óþinglegu og forkastanlegu vinnu-
brögðum hæstv. samgönguráð-
herra að leggja tillöguna fram til
umræðu svo seint sem raun ber
vitni. Ég þykist vita að flestir
háttv. þingmenn séu mér sammála
um að þessi vinnubrögð eru óhæf
og raunar vítaverð. Ég vona því að
til þessa fordæmis verði ekki
vitnað til afsökunar í framtíðinni
við afgreiðslu Alþingis á svo
mikilvægu máli sem vegaáætlun
til fjögurra ára vissulega er.
Eftir að tillagan kom til fjár-
veitinganefndar hefur nefndin
reynt að hraða störfum eftir
föngum. Fyrir hönd okkar
stjórnarandstæðinganna í nefnd-
inni vil ég þakka háttv. þingmanni
Geir Gunnarssyni, formanni
nefndarinnar, fyrir góða sam-
vinnu og lipurð við verkstjórn í
nefndinni. Við fulltrúar stjórnar-
andstöðunnar höfum átt þess kost
að fá allar upplýsingar og gögn til
jafns við fulltrúa stjórnarflokk-
anna og unnið að afgreiðslu
málsins á öllum stigum þess. Mér
er því ljúft að þakka formanni og
nefndarmönnum öllum fyrir það
samstarf.
Þá vil ég þakka vegamálastjóra
og starfsmönnum hans fyrir sam-
starf við okkur fjárv.m. og ég vil
leyfa mér að fullyrða að starf
vegag. ríkisins sé til fyrirmyndar
við vegaáætlunargerð og mættu
ýmsir hjá ríkinu taka sér það til
fordæmis.
Við sjálfstæðismenn í fjárveit-
inganefnd stöndum að tillögu sem
nefndin flytur á þingskjali nr. 833
en skrifum undir nefndarálit með
fyrirvara. Sá fyrirvari er fyrst og
fremst fólgin í því að þessi vega-
áætlun er með sama marki
brennd og mikilvægustu þingmál
sem hæstv. núverandi ríkisstjórn
hefur beitt sér fyrir hér á hinu
háa Alþingi. Svo sem fjárlög og
lánsfjáráætlun.
Gífurleg skatta-
aukning á
umferðina
í vegaáætluninni fyrir 1979 er
gert ráð fyrir gífurlega auknum
skattaálögum á umferðina. í
krónutölu er gert ráð fyrir að
benzíngjaldið hækki nálægt því
um 70% eða um það bil 20% á
föstu verðlagi en niðurskurður
verði á sama tíma í vegafram-
kvæmdum um a.m.k. 15% að
magni til. Beina ríkisframlagið er
á þessu ári lækkað um 1000 m. kr.,
sem ásamt öðru þýðir að í ríkis-
sjóð renna í stórauknum mæli
skattar af umferðinni. Þetta er
alveg þveröfugt við það sem for-
ráðamenn Alþýðubandalags og
Alþýðuflokks sögðu að þeir vildu
gera þegar þeir voru í stjórnar-
ALÞIMjI
fyrir þinglausnir. Síðari hluti
andstöðu. Þetta er þó síður en svo
einsdæmi því segja má að á
Alþingi í vetur hafi í hverju
stórmálinu á eftir öðru þeissi saga
endurtekið sig. Þessir fyrrv.
stjórnarandstöðuflokkar hafa
sporðrennt í misjafnlega stórum
skömmtum í senn — öllum gífur-
yrðunum á síðasta kjörtímabili og
fyrir kosningar í fyrra og gert oft
á tíðum þveröfugt við það sem þeir
áður sögðust vilja. Þessi gífurlega
aukna skattheimta á umferðina á
yfirstandandi ári og niðurskurður
nýframkvæmda vega er einungis
enn eitt dæmið um þetta mikla
ofaníát.
Því miður er það svo að ennþá eru
ekki komin öll kurl til grafar i
skattaálögum ríkisstjórnarinnar á
umferðina á yfirstandandi niður-
af bifreiðum, sem renna beint í
ríkissjóð er meira en tvöföld
upphæð benzíngjaldsins sem
rennur í vegasjóð.
Það er einkar athyglisvert að
tollar og söluskattur af benzíni er
áætlaður skv. nýrri endurskoðaðri
áætlun þjóðhagsstofnunar
tveimur milljörðum hærri nú eh
fjárlög gerðu ráð fyrir . Aftur á
móti er benzíngjaldið áætlað
lægra nú en í fjárlögum vegna
minni sölu. Ríissjóður á því
samkv. þessu að hagnast um 2
miiljarða króna í auknum skatta-
álögum sem leggjast á hækkað
innkaupsverð á benzíni, en vega-
sjóður á að tapa 330 millj. kr. á
sama tíma og af sömu ástæðu.
Þetta gerist ■ þrátt fyrir
svardaga ráðherra fjármála og
viðskiptamála aðeins fyrir nokkr-
um vikum um að óréttlátt sé og
óeðlilegt að ríkissjóður notfæri sér
hækkun á innkaupsverði á olíu og
Frá mótmælaaðgerðum FÍB — flautan þeytt við þlnghúsið.
skurðarári framkvæmda. Sú
mikla benzínhækkun sem nýlega
er orðin úr 205 kr. lítrinn í 256 kr.
eða nál. 25% — af henni fer ekki
ein króna í vegasjóð eða til vega-
framkvæmda. Hér er að nokkru
leyti um að ræða hækkun vegna
hækkandi eldsneytisverðs í
heiminum, en auk þess vegna
sjálfvirkra skattalaga ríkissjóðs.
Þessi mikla hækkun dregur á hinn
bóginn úr benzínsölu svo sem
eðlilegt er.
Tekjuauki ríkissjóðs
-tekjutap vegasjóðs
Þjóðhagsstofnun áætlar að
tekjutap vegasjóðs verði 330 m. kr.
vegna þessa samdráttar í sölu. Því
þarf að hækka benzínverð um 12
til 13 krónur 1. júlí n.k. til þess að
áætlun um tekjur vegasjóðs skv.
þessari tillögu að vegaáætlun
standist, og bætist það við þann
vanda semdaf frekari hækkun
benzínverðs erlendis leiðir.
Eins og kunnugt er fær vega-
sjóður (drýgstar) tekjur af benzín-
gjaldi en þetta gjald er einungis
lítill hluti af álögum ríkisins á
benzín. Skv. nýrri endurskoðaðri
áætlun frá þjóðhagsstofnun
nemur benzíngjald á árinu 1979
kr. 7.360 m. kr. en tollur og
söluskattur er áætlaður 9.500 m.
kr. vegna benzínsölu eða talsvert
hærri upphæð en benzíngjaldið
auk þess sem innflutningsgjald á
bíla rennur í ríkissjóð sem eru
áætlað skv. fjárl. 4.300 m. kr.,
þannig að tollar og söluskattur af
benzínverði og innflutningsgjöld
benzíni til aukinnar tekjuöflunar.
2 milljarðar skulu teknir samt á
þessum óréttlátu forsendum
einungis í hækkuðum tollum og
sköttum af benzíni og ekkert fer
af þessu fé til vegamála — þvert á
móti skerða þessar ráðstafanir
beinlínis tekjur vegasjóðs.
Verðsprenging
á benzíni
Mér er stórlega til efs að þing-
heimur og jafnvel hæstvirt ríkis-
stjórn geri sér sjálf grein fyrir því
í hvers konar ógöngur er flanað
með þessum álögum á benzín.
Verðjöfunarsjóður olíu og benzíns
skuldar nú 2000 millj. króna vegna
þess að ekki hefur verið horfst í
augu við hækkanir á innkaups-
verðinu.
Þessa skuld verður að greiða
með hækkuðu verði síðar. Skv.
upplýsingum frá olíufélögunum
þyrfti benzínlítrinn úr farmi sem
er á leið til landsins að kosta 296
kr. í útsölu að óbreyttu kerfi
skatta og verðlagningar á benzíni.
Slík er hækkunin orðin á verðlagi
erlendis til viðbótar fyrri hækkun.
Ef greiða ætti skuld verðjöfnunar-
sjóðs á þessu ári bættust við
a.m.k. 25 kr. á lítra og þörf á
hækkun benzínverðs til þess að
tekjur vegasjóðs haldist að krónu-
tölu eins og tillaga að vegaáætlun
gerir ráð fyrir er 12—13 kr. í
næsta mánuði þyrfti því að hækka
benzín um 75—80 kr. lítrann og þá
yrði hann seldur á nálega 335
krónur m.v. framangreindar
forsendur.
við að hlaða nýjum og nýjum
pinklum á ríkissjóð svo jafnvel
skiptir milljörðum á dag — síð-
ustu daga. Einn þrýstihópurinn
innan stjórnarliðsins heimtar
fjárfúlgu í eitt verkefni og annar
ennþá hærri fjárhæð í hitt án alis
samhengis við fjárhagsgetu ríkis-
sjóðs eða mats á brýnustu verk-
efnum. Sum þessara verkefna eru
ákaflega þörf og brýn, en þetta
skæklatog þrýstihópa stjórnar-
liðsins veldur því að eyðsla ríkis-
sjóðs vex — ríkisbaknið stækkar
stjórnlaust.
Við þessar aðstæður er þrauta-
lending hæstv. fjármálaráðherra
gegndarlausar skattaálögur á al-
menning og atvinnurekstur — að
taka fé í ríkissjóð sem áður gekk
til þess að lána húsbyggjendum
eða fóru til uppbyggingar á
landsbyggðinni í formi lána frá
Byggðasjóði, lækkun á raungildi
framlaga til nýbygginga vega
skóla og hafna út um ailt land
o.s.frv. Þ.e.a.s. algerlega þveröfug
stefna á þessum sviðum við það
sem hann — flokkur hans Fram-
sóknarflokkurinn og sigurvegarar
kosninganna Abl. og Alþfl. hafa
boðað fólki í orði og talið sér
einkum til gildis.
Ein blekkingin
enn sömu tegundar
Þá er rétt að víkja að áformum
skv. áætluninni ársins 1980—82.
Hæstv. samgönguráðherra og
hæstv. ríkisstjórn sýnast þegar
litið er á framkvæmdaliði þessara
ára vilja bæta um betur og auka
vegaframkvæmdir, enda vildi
hæstv. samgönguráðherra einung-
is tala um þessi ár í sjónvarps-
þætti fyrir skemmstu.
Þegar betur er að gáð sést að
hér er um sams konar blekkingar
að ræða eins og hæstvirt ríkis-
stjórn hefur haft í frammi frá því
hún komst til valda í öllum
ráðstöfunum sínum í efnahags- og
fjármálum ríkisins.
Þessi ár vegaáætlunar er ósköp
einfaldlega gengið út frá þeirri
forsendu að öll framkvæmda-
aukningin verði greidd með svon.
„annarri fjáröflun" — er ríkis-
framlagið er með öllu fellt niður.
A verðlagi ársins 1978 hafa fram-
lög ríkissjóðs til vegamála auk
afborgana af lánum vegasjóðs
numið frá 1300—1700 m.kr. á ári,
nema 1979 en þá var það skorið
niður um einn milljarð af hæstv.
ríkisstjórn. I tillögu þeirri til
vegaáætlunar sem hér er til um-
ræðu er dæmið látið ganga upp
með því að bæta liðnum: „Önnur
fjáröflun“ við markaðar tekjur
vegasjóðs. Engin svör hafa fengist
um hvort hér sé einungis átt við
auknar lántökur eða einhverja
aðra fjáröflun, né heldur hvort
ætlunin er að ríkissjóður felli með
öllu beint framlag sitt til vega
mála niður á sama tíma sem
skattheimta á ferðina hækkar svo
gegndarlaust sem raun ber vitni.
Hér er því um blekkingarfelu-
leik að ræða — hér er á ferðinni
hluti af því neðanjarðarhagkerfi
sem núverandi stuðningsflokkar
hæstvirtrar ríkisstjórnar hafa
unnið svo ötullega að koma á
laggir hér á landi. Það kemur í
hlut þeirra sem fara með- ríkis-
fjármál 1980 til 1982 að útvega það
fjármagn sem þarf til þess að
standa við þá vegaáætlun sem hér
er til umræðu. það er athyglisvert
í þessu sambandi að sú upphæð
sem afla þarf á næsta ári til þess
að standa Við aætlunina umfram
markaðar tekjur vegasjóðs er
meira en tvöföld m.v. ríkisframlag
og lántökur á yfirstandandi ári og
sú upphæð fer síðan hækkandi
m.v. fast verðlag 1981 og 1982.