Tíminn - 22.06.1965, Qupperneq 5

ÞRIÐJUDAGUR 22. j'úní 1965
Útgefandl: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Framkvæmdastjóri: Krlstján BenedDctsson. Kitstjórar: Þórarinn
Þórarinsson (áb). Andrés Kristjánsson, Jón Helgason og tadriöi
G. Þorsteinsson. PnIltnU ritstjómar: Tómas Karlsson. Aug-
lýsingastj.: Stetagrimur Gíslason. Ritstj.skrifstofur ) Eddu-
húsinu, slmar 18300—18305. Skrifstofur, Bankastræti 7. Af-
greiOslusimi 12323. Auglýstagasfml 19523. ACrar skrLfstofur,
síml 18300. Askriftargjald kr. 90,00 á mán. innanlands — í
lausasölu kr. 5,00 etnt — Prentsmiðjan EDDA h.f.
Kröfur verkamanna
Seinasta hefti HagtiSinda, sem Hagstofa íslands gef-
i-r út, birtir tölur, sem skýra mjög ljóst tildrög þeirra
k ieilna, sem nú standa yfir milli verkamanna annars
Vt0ar og atvinnurekenda hins vegar..
í þessu hefti Hagtíðindanna birtist yfirlit yfir tíma-
kaup í ahnennri verkamannavinnu í Reykjavík síðan
1939. Til grundvallar tölum sínum leggur Hagstofan
ekki aðems taxta Dagsbrúnar í fyrsta flokki, heldur bæt-
ir við orlofsfé og styrktarsjóðsgjaldi. Þar sem þetta
tvennt hefur aðallega komið til seinustu árin, verður
tímakaupið tiltölulega hærra í útreikningi Hagstofunnar
hvað snertir seinustu árin, en útborgað kaup til verka-
manna.
Samkvæmt þessum útreikningi Hagstofunnar nam tíma
kaup í almennri verkamannavinnu í Reykjavík 22,19 kr.
árið 1959, en á síðastliðnu ári (1964) nam það 35.48 kr.
Það hefur því hækkað á þessum tíma um tæp 60%.
í þessu sama hefti Hagtíðinda er birt yfirlit um vísitölu
framfærslukostnaðar í Reykjavík í maímánuði síðastl.
Vísitalan er miðuð við vöruverð 1. marz 1959. Sam-
kvæmt því er vísitala vöru og þjónustu nú 193
stig, eða m.ö.o. verð vöru og þjónustu hefur hækkað
um 93% síðan í marzbyrjun 1959. Verðlag vöru og þjón-
ustu hefur þannig hækkað um 93% síðan 1959, en tíma-
kaupið í verkamannavinnu hefur á sama tíma hækkað
um tæp 60%.
Ef lögð er til grundvallar vísitala framfærslukostn-
aðar, þ.e. þegar búið er að draga frá fjölskyldubætumar,
sem aðeins nokkur hluti verkamanna nýtur, verður nið-
urstaðan þessi: Þessi vísitala var í maí-byrjun síðastl.
171 stig og hefur framfærslukostnaður samkv. þvi hækk-
að um 71% síðan í marzbyrjun 1959 ,en á sama tíma hef-
ur tímakaupið í verkamannavinnu aðeins hækkað um
tæp 60%.
Sé tillit tekið til þess, að þjóðartekjur hafa aukizt
mjög mikið á þessum tíma, eða sennilega milli 30—40%
hefði tímakaupið átt að hækka miklu meira en verð-
lagið, ef heilbrigð stjórn hefði ríkt í fjármálum lands-
ins. Sú hefur líka orðið raunin á í öllum nágrannalönd-
um okkar.
Þegar litið er á þær tölur, sem tilgreindar eru úr
Hagtíðindunum hér að framan, mun enginn sanngjarn
maður geta kallað það óbilgirni eða heimtufrekju, þótt
verkamenn krefjist nú talsverðra kauphækkana, því að
bi-flir umsömdu kauptaxtar þeirra eru orðnir langt á
eftir 1 verðlagsþróuninni og verkamennirnir því óneitan-
lega sú stétt, ásamt bændum og vissum launþegahópum,
sem dregizt hefur mest aftur úr í hinu mikla allsherjar-
kapphlaupi, sem er afleiðing stjórnarstefnunnar. Marg-
ir atvinnurekendur hafa þegar viðurkennt þetta 1 reynd
með því að borga hærra kaup en umsamið er, og sýnt það
þannig, að stór hluti atvinnuveganna getur borgað hærra
kaup en umsamið er. Þeim atvinnugreinum, sem hall-
ari fótum standa, getur ríkissjóður veitt næga fyrir-
greiðslu með hagstæðari lánum og lækkun ýmissa á-
iaga, t.d. útflutningsgjalda.
Þegar á þetta allt er litið, virðist það ekki þurfa að
vera vandasamt að ’ leysa þessi mál á þann hátt, að
verkamenn fái sanngjarna lausn. Til þess þarf ríkis-
stjórnin þó að gera ráðstafanir atvinnuvegunum til hags-
bóta. Sú ríkisstjórn er sannarlega orðin meira en lítið
uppgefin og ráðþrota, sem kýs heldur að láta glundroða
aukast í kaupgjaldsmálunum en að gera slíkar ráðstaf-
anir.
TÍMINN
JÓN SKAFTASON, alþm.
Heildarstefnu í launa
aálum ftarf að móta
Endurteknar vlnnnstöðvanir
og framleiðslutafir hafa skaðað
þjóðarbúskap okkar verulega á
undanförnum árum og fátt
bendir til, að breytinga til bóta
sé að vænta í næstu framtíð.
Ennþá hefur engin megin-
stefna verið mótuð í launamál-
um, sem bægt væri að vinna
eftir, er til samninga dregur
um kaup og kjör og torveldar
þetta öll samskipti milli vinnu-
seijenda og vinnukanpenda.
Eðlilegt væri, að ríkisstjórnin
hefði forgöngu um að koma á
samningum á milli launþega-
samtakanna »g vinnuveitenda-
samtakanna um slíka stefnu,
en ekkert bólar á því og virðist
skilningsleysi ríkja um þessi
mál meira en góðu hófi gegnir.
Á Norðurlöndum hefur um
langt árabil ríkt sú stefna, að
heildarsamtök launþega semjj
fyrir hin einstöku félög til
lengri tíma í senn og fé-
lögin lúta forystu heildarsam-
takanna í launabaráttunni.
Þetta hefur verið auðveldara
þar en hér, þar sem tekizt hef-
ur gott samstarf á milli rikis-
stjórna þessara landa og for-
ystu launþegasamtakanna og
gagnkvæmt trúnaðartraust, en
á hvert tveggja hefur skort
hér. Kaupgjaldssamningar þar
hafa haldið gildi sínu, en hér
hafa verðbólga og skattaálög-
ur gert þá að engu á örskömm-
um tíma.
Fljótlega eftir að jafnaðar-
menn höfðu náð völdum í
Bretlandi á s.I. ári, beitti Ge-
orge Brown, efnahagsmálaráð-
herra, sér kröftuglega að því,
að koma á víðtækum samning-
um á milli samtaka lannþega
og atvinnurekenda um heildar.
stefnU) í launa- og verðlagsmál-
um og samkomulagi um hvern-
ig í höfuðdráttum skipta skyldi
vaxandi þjóðartekjum. Sam-
komulag tókst um þessi stór-
mál og þétti mikið afrek.
Engar sögur fara hins vegar
af því, að ráðherrar á íslandi
beiti sér fyrir svipuðum samn-
ingum. f upphafi voru þeir
meira að segja svo fjarri veru-
leikanum, að þeir lýstu því
yfir. að ríkisstjórnin myndi
ekki hafa afskipti af launamál-
um frekar en þau kæmu henni
ekkert við, þótt reynslan hafi
nú kennt þeim annað.
Sem fyrr er að vikið, skortir
JÓN SKAFTASON
hér mjög á, að viðtekin regla
um vinnubrögð gildi í sam-
skiptum launþegasamtakanna
og vinnuveitendasamtakanna.
Þar gildir eitt í ár og annað
að ári, eins og reynslan nú
sannai*-Vel. Þetta Vérður að
breytast og þar á ríkisstjórnin
að hafa frumkvæðið að sam-
komulagi um vinnubrögð og
steftiu, alveg eins og gert var
í Bretlandi og vikið hefur
verið að.
Eitt af þeim skilyrðum, sem
uppfylla þarf, ef sæmilegir
sambúðarhættir eiga að takast
um launamálin, er að efla mjö.g
gagnasöfnun og upplýsinga.
starfsemi um efnahagsstarf-
semina, svo sem um heildar-
afkomu þjóðarbúsins, afkomu
höfuðatvinnuveganna og stétt-
amna o.s.frv. Á þetta skortir
nú mjög. Bæði er, að upplýs-
ingar um þessi efni eru oft-
ast of síðbúnar og ekki eins
ítarlegar og þyrfti. Þetta gefur
því tilefni til hvers kyns hár-
togana og ágizkana. Þess vegna
gerist það, ár eftir ár, að
hnakkrifizt er um veigamikil
atriði, sem tiltölulega auðvelt
ætti að vera að sannreyna.
Þetta leiðir svo til þess, að al-
metnningur vantreystir tölum,
sem vonlegt er. Ég nefni sem
dæmi þessa deiluna um, hver
kaupmáttur tímakaupsins sé
nú í samanburði við það sem
áður var.
Allt er rifrildi þetta ónauð-
synlegt, því að staðreyndirnar
liggja á borðinu. Svipaða sögu
má segja um deilueftnið sígilda,
hvort hlutur launþega hafi
farið stækkandi eða minnkandi
miðað við þjóðartekjur undan-
farandi ár.
Hið opinbera verður að efla
upplýsingastofnun um hagmál-
efni og má þar hvorki til spara
fé né mannafla, svo að hún
geti gegnt því hlutverki, sem
liún á að rækja, SEM ER AÐ
GEFA ALMENNINGI ÖRUGG-
AR OG GLÖGGAR UPPLÝS-
INGAR UM HAGMÁLEFNI,
SEM VERÐA EKKI VE-
FENGDAR.
Launþegasamtökin og sam-
tök atvinnuveganna ættu einn-
ig að koma upp á sínum veg-
um hagstofnunum, til þess að
fjalla sérstaklega um sérmál-
efni þeirra.
Deilur um skiptingu þjóðar-
teknanna vcrða alltaf einhverj-
ar í þjóðfélögum, þar sem tján.
ingarfrelsi ríkir og það alveg
eins, þótt allur atvinnurekstur
væri í höndum hins opinbera.
En mikil framför væri það
hér, ef takast mætti að draga
úr deilum um grundvallarstað-
reyndir, sem upplýsa má og
skipta meginmáli, þegar samið
er um kaup og kjör.
íslendingar hafa búið við
hagstæð skilyrði frá náttúrunn-
ar hendi undanfarandi ár, enda
Iífskjör almennt verið góð. Þó
ber þar stóran skugga á, þar
sem er hinn langi vinnudagur
margra, sem stytta verður allra
hluta vegna.
Ef halda á góðum lífskjörum
áfram, verður m.a. að finna
færar og sanngjarnar leiðir til
að setja niður vinnudeilur.
Enginn einn aðili getur þar
meir um ráðið, hvort slíkt
tekst eða ekki, en sú rikis-
stjórn og sá þingmeirihluti,
sem ræður hverju sinni.
ÞRIÐJUDAGSGREININ
Annað heimsmót iögfræðinga
Stofnunin The World Peace
Through Law Center, sem aðset-
ur hefur í Washington, býður lög-
fræðingum um allan heim að taka
þátt í heimsmóf lögfræðinga, sem
haldið verður í Hilton-hótelinu í
Washington dagana 12.—18. sept-
ember í haust. Þá er og laganem-
um boðið að taka þátt í mótinu.
Er þetta annað heimsþing lögfræð
inga, um frið með lögum, en hið
fyrra var haldið í Aþenu sumarið
1963.
Sérstakir f 3ið'-rsgestir þingsins
í Washington verða forsetar æðstu
dómstóla í hverju landi, og ýmsir
aðrir kunnir vísindamenn og fræði
menn i lögfræði, þ.á.m. dómarar
úr alþjóðadómstólnum og lögfræð-
ingar frá ýmsum öðrum alþjóða-
stofnunum. Heiðursforseti þings-
ins verður Earl Warren, dómsfor-
seti Hæstaréttar Bandaríkjanna.
Á þessu þingi, eins og áður,
verða eingöngu rædd alþjóðleg
n.álefni, sem snerta lögskipti þjóða
innþyrðis, svo sem endurmat á
alþjóðadómstólum og uppástungur
um nýja alþjóðadómstóla; endur-
mat á alþjóðagerðardómum, og til
lögur um nýja aiþjóðagerðardóma.
dómstóla einstakra ríkja og al-
þjóðlegar aðfararreglur, samninga,
rannsóknir og gerðardóma til
lausnar alþjóðlegra ágreinings-
efna o.fl.
Þing þessi fjalla þannig ein-
göngu um alþjóðleg lögfræðileg
r-.álefni, en hafa engin afskipti af
stjórnarformi hinna einstöku rikja.
Samkvæmt því er lögfræðingum
frá lillum löndum boðin þátttaka,
0o e gert ráð fyrir, að lögfræðing
ar og þátttakendur í mótinu verði
frá a.m.k. 120 þjóðum.
Lögfræðingar og laganemar, sem
áhuga hafa á þingi þessu, geta
Framh. á bls. 2.