Morgunblaðið - 27.04.1980, Blaðsíða 12

44
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 27. APRÍL 1980
Göturnar hafa veriö gi
hafa stundum á oröi s
OGNARSTJORN ———
Ljótur leikurí litlu landi
I>að var lengi draumur íbúa
smáríkisins Malawi í Mið-Afríku
að losna undan yfirráðum Breta,
en landið hafði lengi verið brezk
nýlenda. 16 árum eftir að það
fékk sjálfstæði, hefur draumur-
inn orðið að martröð og miklu
fleiri tærast nú upp í fangelsum
þar en á árum sjálfstæðisbarátt-
unnar.
Menn þurfa ekki aðeins að vera
andstæðingar alræðisstjórnar Dr.
Hastings Kamuzu Banda til þess
að verða hnepptir í fangelsi, held-
ur eru menn teknir úr umferð
fyrir ýmsar minni háttar sakir svo
sem trúmálaágreining, afbrýði-
semi og jafnvel vegna persónulegs
hefndarþorsta forsetans og skó-
sveina hans. Erlendum blaða-
mönnum er bannað að koma til
Malawi, enda þótt þeir séu frá
vinveittum þjóðum svo sem
Bandaríkjunum og Vestur-
Evrópuríkjum. Mér tókst eigi að
síður að komast til landsins og
dveljast þar í fjóra daga meðan
meistarakeppni í knattspyrnu
milli Austur- og Miðafríkuríkja
stóð yfir. Þóttist ég vera í klapp-
liðinu frá Kenya.
Ég heyrði um hinar alræmdu
Dzeleka-fangabúðir og einnig um
hryllilegar refsiaðgerðir leynilög-
reglusamtakanna. „Ungir braut-
ryðjendur„. Miklar sögusagnir
ganga um, að fólki sé troðið ofan í
poka og fleygt fyrir krókódíla í
ánni Shire.
Samuel Chizuka, sem áður var
fangi í Malawi, en tókst að flýja
land til Tanzaníu, og býr nú í Dar
es Salaam skýrði mér frá því að
þúsundir manna ættu um sárt að
binda vegna ógnaraldarinnar und-
ir stjórn Banda, en hann hefur
sæmt sjáifan sig forsetatign ævi-
langt. Hann sagði: — Þegar Idi
Amin framdi sín myrkraverk í
Uganda stóð allur heimurinn á
öndinni af skelfingu og hneykslun,
en allir virðast hins vegar hafa
lokað skilningarvitum sínum fyrir
því, sem er að gerast í Malawi.
Malawibúi af Bantuættflokknum
við vinnu á tóbaksakri. Sjálfstæð-
isdraumar þjóðar hans hafa
snúist upp í martröð.
Fyrrverandi blaðamaður, sem
var látinn laus frá Dzeleka fyrir
skömmu, skýrði svo frá, að fangar
væru stundum fluttir í fangelsi
eftir að hafa verið pyndaðir. —
Það á sér þó einungis stað, þegar
þeir eru svo illa haldnir að nauð-
synlegt er að taka af þeim hönd
eða fót. Jafnvel þá eru menn
hlekkjaðir við sjúkrarúmin og
a.m.k tveir verðir eru yfir þeim
dag og nótt.
Annar maður, sem dvalizt hefur
í Dzeleka og vill halda nafni sínu
leyndu, svo að stjórnvöld geti ekki
framið á honum hefndaraðgerðir
sagði eftirfarandi: — Þegar menn
hafa verið fluttir til Dzeleka með
grimmúðlegum hætti, eru þeir
afklæddir og látnir raða sér upp
með hendur á höfði. Síðan kemur
fram nakin kona, hæðir þá og
spottar og slær þá í kynfærin. Ef
einhverjum fanga verður á að
æpa, kallar hann yfir sig heilaga
reiði hinna ungu brautryðjenda,
og á það á hættu að verða barinn
til ólífis.
Sumum föngum er haldið í
einangrunarklefum. Þar mega
þeir dúsa allt að fimm ár án þess
að fá tækifæri til að tala við einn
eða neinn.
Árið 1974 var fulltrúum frá
Alþjóða Rauða krossinum leyft að
skoða Dzeleka-fangabúðirnar og
önnur fangelsi í Malawi vegna
sögusagna um pyndingar. Eftir
það slakaði ógnarstjórnin á klónni
um skamma hríð. Sama ár sendi
páfi Afríkuríkjum sérstakan
boðskap, þar sem hann sagði, að í
Malawi væru þúsundir manna
pyndaðir fyrir smávægilegar póli-
tískar yfirsjónir. Hann fór þess á
leit við Dr. Banda að pyndingum á
pólitískum föngum yrði hætt, en
forsetinn hefur greinilega skellt
skollaeyrum við þessari umleitan,
því að ekkert hefur breyzt til bóta
á þeim 6 árum, sem síðan eru
liðin.
- LEO ODERA OMOLO.
k
Napóleon — Átti fótum sínum
fjör að launa og mátti skilja eftir
ránsfeng sinn.
dýrgripi úr höllum og dómkirkjum
Kremlar. Síðast er minnst á dýr-
gripina í október árið 1812 þegar
Napóleon var staddur nálægt
Smolensk, um 230 mílur vestur af
Moskvu. I nóvemberlok fór Napó-
leon frá hernum og flýði til Parísar
og skipaði svo fyrir, að öllu her-
fangi og skjölum varðandi herför-
ina skyldi eytt.
Sagnir frá héruðunum í kringum
Semlevo-vatn herma að ránsfengn-
um hafi verið varpað í vatnið en á
bökkum þess áði Napóleon hvað
lengst. Semlevo-vatn er einstakt að
því leyti, að þó sjálft vatnið sé
aðeins 12—15 feta djúpt er botneðj-
Rússar leita
þýfis frá 1812
Ef rússneskum fræðimönnum
skjátlast ekki því meir mun
fólkið sem býr á bökkum Sem-
levo-vatns brátt verða vitni að
einstæðum atburði — þegar gull-
in lystikerra Katrínar miklu
kemur upp úr forareðjunni á
vatnsbotninum.
Vísindamennirnir sem eru vopn-
aðir öllum nýjustu galdratólum
tækninnar leita nú sem ákafast að
herfanginu sem Napóleon skildi
eftir einhversstaðar í A-Rússlandi
og um þessar mundir hafa þeir
mestan augastað á óvanalega
þykkri botnleðju Semlevo-vatns.
Þegar Napóleon hélt frá Moskvu á
haustdögum árið 1812 hafði hann
með sér gríðarmikið herfang og þar
á meðal viðhafnarvagn Katrínar og
an víða 45 feta djúp og hinn
ágætasti felustaður.
Samkvæmt fregnum frá Tass-
fréttastofunni eiga leitarmenn í
miklum erfiðleikum. Mómýrarnar í
kringum vatnið voru vettvangur
mikilla orrustna í seinni heims-
styrjöldinni og jörðin er „bókstaf-
lega mettuð málmi“; tækin sem
notuð eru við leitina eru svo næm
að þau greina hvern bol og hvern
stein sem fallið hafa í leðjuna á
liðnum öldum, og að síðustu halda
sumir því fram að leiðangurinn
fari villur vegar. Þeir segja, að
Napóleon hafi alls ekki verið búinn
að gefa herförina til Rússlands upp
á bátinn þegar hann var staddur
við Semlevo-vatn og hafi þess
vegna ekki komið til hugar að losa
sig við herfangið á þessum stað.
SPILLING
Sumum öreig-
um vegnar ólikt
betur en öðrum
_ Um miðjan febrúar sl. gekk
Ár apans í garð í Kína og þá
hófst einnig mikil herferð
gegn þeim félögum í
kínverska kommúnista-
flokknum sem sérstakra
fríðinda hafa notið, hafa hald-
ið íburðarmiklar veislur og
gefið vinum og vandamönn-
um dýrar gjafir sem greiddar
hafa verið með almannafé. Er
það i annað sinn á þremur
vikum sem Dagblað alþýð-
unnar í Peking hefur beint
spjótum sínum að háttsettum
mönnum í flokknum og
stjórnkerfinu.
Fyrirmenn í flokknum hafa
verið sakaðir um margvíslega
glæpi eins og t.d. að hafa dregið
sér fé úr opinberum sjóðum, að
hafa selt á laun ýmsar opinber-
ar eigur, að hafa ferðast frítt
með ríkisjárnbrautunum og lif-
að í vellystingum praktuglega
og jafnvel um nauðganir.
Á árinu 1978 varð uppvíst um
sex háttsetta flokksmenn sem
stóðu í því að koma sér upp
þaki yfir höfuðið og höfðu
dregið sér 100 milljónir dollara
til að létta sér róðurinn. Það er
þó ekki fjárdráttur og frjálsleg
meðferð á opinberu fé sem
veitir Kínverjum mestar bú-
sifjar heldur kæruleysi skrif-
finnskunnar sem veldur því, að
verksmiðjur eru reistar án þess
að gert sé ráð fyrir nauðsyn-
legum búnaði og þegar hús eru
reist gleymist að gera ráð fyrir
vatns-, gas- og raflögnum. Öll
skipulagning er í molum og
göturnar hafa verið grafnar
upp svo oft til að koma fyrir í
þeim leiðslum að gárungarnir
hafa stundum á orði, að best sé
að setja á þær rennilás. Millj-
ónir manna bíða eftir betra
húsnæði en byggingar standa
tómar.
Það eru ekki fyrst og fremst
svikahrapparnir sem valda
stjórnmálaráðinu áhyggjum
heldur milljónir óprúttinna
flokksmanna sem eru orðnir
mestu snillingar í því að túlka
skipanir flokksins sér í hag eða
bara gæta þess að lenda ekki í
vandræðum. Þegar fjórmenn-
ingaklíkan svonefnda for-
dæmdi þá sem „tóku fram-
leiðsluna fram yfir fræðin" á
miðjum þessum áratug brugðu
margir á það ráð til þess að
eiga nú ekkert á hættu, að
mæta bara alls ekki í vinnu.
Nú er það brýnt fýrir for-
stjórum og forystumönnum í
atvinnulífinu að þörf sé á meira
„lýðræði" og „samvirkri for-
ystu“ í verksmiðjunum til að
glæða áhuga óbreyttra verka-
manna á nútímalegri uppbygg-
ingu Kína. Fyrir letingjunum
er lýðræðið stundum helst það
að sitja á kjaftatörn í vinnu-
tímanum og í augum hinna
varfærnu er samvirk forysta
það að láta öðrum eftir að taka
ákvarðanir. Ekkert af þessu er
þó nýtt af nálinni. Árið 1957
var í Dagblaði alþýðunnar ráð-
ist á háttsetta flokksmenn sem
væru „hrokafullur, íhaldssam-
ur og fáfróður forréttindalýð-
ur“ og ýmsum lægra settum
flokksmönnum var lýst sem
„litlum keisurum sem þættust
hlýða en gerðu það ekki“.
Forstjóri í efnaverksmiðju í
Kanton sagði mér frá því, að
háttsettur maður í flokknum
Sex drógu sér 100 milljónir!
hefði komið frá Peking og
skipað honum að tvöfalda
þrýstinginn á verksmiðjukatl-
inum til að auka framleiðsluna.
Þegar forstjórinn benti honum
á að þá væri ketillinn ekki
lengur ketill heldur sprengja
sagði flokksbroddurinn honum
að hann skyldi nú passa sig á
því að vera að leggja stein í
götu sósíalískra framfara.
„Hann var aðeins að hlýðnast
skipunum," sagði forstjórinn,
sem einnig varð að hlýða og
auka þrýstinginn — en þó
aðeins um 20%. Eftir skamma
stund rifnaði gufuleiðsla frá
katlinum og öll vinna í verk-
smiðjunni lagðist niður í heila
viku meðan viðgerð fór fram.
Báðir mennirnir héldu þó starfi
sínu.
Þær endurbætur sem nú er
stefnt að eru m.a. þær, að
verkamennirnir eiga að kjósa
sína eigin yfirmenn; að tækni-
menntaðir menn komi í stað
fulltrúa flokksins; að letingjum
og svikahröppum verði refsað
og þeim sem geta ekki uppfyllt
framleiðslukvóta stjórnarinn-
ar.
Allar þessar breytingar
valda hins vegar óánægju rót-
tækra flokksmanna sem líta
með söknuði til ringulreiðar-
innar á valdatíma fjórmenn-
inganna, þegar öllum voru
greidd sömu laun hvort sem
þeir unnu nokkuð eða ekkert,
þegar það þótt lofsvert að eyða
vinnutímanum í pólitískar um-
ræður og „kvóti“ eða fram-
leiðsluáætlun var hið mesta
skammaryrði.
- DENNIS BLOODWORTH
NYJUNGAR
Litmynd-
ir gegn-
um sima
NEÐRA-SAXLAND í V-Þýskalandi
er ákveðið í að vinna sér sess i sögu
íjarskiptanna en i Fjöimiðlatækni-
stofnuninni i Brunswick hefur nú
verið fundin upp aðferð til að
senda litmyndir gegnum síma.
Þessi nýja tækni byggir á því að
sérstakt móttökutæki notar ákveðin
merki, sem send eru gegnum
símann, til að breyta gráum lit-
brigðum svart-hvítu símamyndar-
innar og framkalla hana í öllum
regnbogans litum. Einnig er talið
unnt að beita þessari tækni til að
breyta svart-hvítum sjónvarps-
myndum í litmyndir ef myndavélin
er búin sérstökum litgreini. Sömu-
leiðis á að vera hægt að breyta
litmyndunum í svart-hvítar.
Við háskólann í Hannover vinna
vísindamenn nú að því að fullkomna
fyrrgreindar aðferðir þannig að ekki
á að vera þörf á að byrja með
svart-hvíta mynd heldur stefna þeir
að því að geta sent litmyndir
milliliðalaust í gegnum símann.